Rào cản chương trình giáo dục phổ thông mới là năng lực giáo viên

Lãnh đạo Bộ GD-ĐT cho biết chương trình giáo dục phổ thông mới đã cơ bản hoàn tất, hiện đang đợi phê duyệt và sẽ chính thức họp báo công bố trong tháng 12 này.

Được biết, chương trình giáo dục phổ thông mới đến thời điểm này đã xong các khâu để xin ý kiến của các bộ, ngành liên quan và báo cáo Quốc hội. Bộ GD-ĐT cũng đã ban hành Đề án về đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ giáo viên.

Giáo viên phải thay đổi

Theo PGS.TS Vũ Trọng Rỹ, để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục phổ thông hiện nay, vai trò giáo viên phải có những thay đổi quyết liệt bởi giáo viên là lực lượng cốt cán trong việc biến các mục tiêu giáo dục thành hiện thực, giữ vai trò quyết định chất lượng và hiệu quả giáo dục.

Theo đó, giáo viên trước hết là nhà giáo dục, bằng chính nhân cách của mình, tác động tích cực đến việc hình thành nhân cách học sinh.

Trong thời đại phát triển công nghệ thông tin như vũ bão, giáo dục nhà trường không còn là nguồn thông tin duy nhất đem đến cho thanh thiếu niên lứa tuổi học đường các tri thức mới mẻ của loài người.

Tuy nhiên, giáo dục nhà trường, dưới sự chỉ đạo của giáo viên, vẫn là con đường đáng tin cậy và có hiệu quả nhất làm cho thế hệ trẻ tiếp thu có mục đích, có chọn lọc, có hệ thống tinh hoa văn hóa nhân loại.

PGS.TS Vũ Trọng Rỹ cho rằng, trong một nền giáo dục mới, vai trò truyền thụ kiến thức một cách thụ động của người thầy sẽ giảm đi, người thầy sẽ phải làm tốt hơn vai trò của một người hướng dẫn các quá trình tìm kiếm tri thức, gợi mở những con đường phát hiện tri thức, qua đó trau dồi khả năng độc lập tư duy và sáng tạo cho người học.

Giáo viên dạy học sinh nơi và cách thức tìm kiếm thông tin thay cho việc dạy các em học cái gì. Giáo viên phải dạy cho học sinh phương pháp học và phương pháp nghiên cứu khoa học.

Đặc biệt, giáo viên không chỉ đóng vai trò truyền đạt tri thức mà còn phải phát triển cảm xúc, thái độ, hành vi, bảo đảm cho người học làm chủ tri thức, biết vận dụng tri thức vào cuộc sống.

“Công cụ chủ yếu của lao động sư phạm là nhân cách của người giáo viên; bằng chính nhân cách của mình, giáo viên tác động tích cực đến sự hình thành nhân cách học sinh bởi sản phẩm của lao động sư phạm chính là con người. Do đó, giáo viên phải tự học tập bồi dưỡng mới đáp ứng được thay đổi về chức năng, nội dung, hình thức lao động” - PGS Ry nhấn mạnh.

Sẽ thất bại nếu không khắc phục bất cập của giáo viên

PGS.TS Vũ Trọng Rỹ cho biết, năm 2012, trong khuôn khổ đề tài độc lập cấp nhà nước “Nghiên cứu các giải pháp cải cách công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên phổ thông”, do nguyên PCT nước Nguyễn Thị Bình chủ trì đã tiếng hành điều tra khảo sát thực tế về tình trạng phẩm chất, năng lực đội ngũ giáo viên phổ thông.

Kết quả, đại đa số giáo viên chưa nắm vững tính chỉnh thể của chương trình môn học; hiểu biết về ứng dụng của tri thức môn học còn hạn chế. Phần lớn GV chưa có chuyển biến thực sự về phương pháp dạy học; sức ỳ còn lớn, thói quen dạy học cũ vẫn còn ngự trị.

Đa số GV chưa nhận thức đầy đủ về chức năng của người GV – nhà giáo dục, chỉ dừng lại với vai trò người dạy. So với yêu cầu đối với người GV sau 10 – 15 năm tới phẩm chất và năng lực nghề nghiệp của đội ngũ GV còn có 1 khoảng cách đáng kể.

Tương tự, năm 2017, chương trình ETEP của Bộ GD&ĐT, trường ĐH Sư phạm HN đã tiến hành khảo sát thực trạng năng lực nghề nghiệp của đội ngũ giáo viên phổ thông để phục vụ cho việc thiết kế chương trình bồi dưỡng thường xuyên GV đáp ứng yêu cầu triển khai Chương trình giáo dục phổ thông mới với 6080 giáo viên, trong đó 2800 giáo viên tiểu học; 2821 GV THCS, 459 GV THPT và 1170 cán bộ quản lý trường học thuộc các vùng miền cả nước.

Theo đó, kết quả khảo sát đã bộc lộ các năng lực yếu kém của đội ngũ giáo viên ở cả ba cấp học là: ngoại ngữ, NCKH phục vụ dạy học, giáo dục; sử dụng CNTT; dạy học phân hóa; phối hợp linh hoạt các PPDH, kỹ thuật dạy học; dạy học giải quyết vấn đề; giúp học sinh vận dụng kiến thức; giáo dục giới tính; GD học sinh cá biệt; tư vấn tâm lý, hướng nghiệp; hoạt động trải nghiệm; sử dụng các phương pháp đánh giá năng HS; thiết kế chương trình giáo dục nhà trường.

PGS.TS Vũ Trọng Rỹ cho rằng, nếu không khắc phục được sự bất cập trên thì đổi mới Chương trình giáo dục phổ thông sẽ thất bại. Do đó, trước mắt cần tiến hành ngay việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và đào tạo lại.

Theo PGS.TS Rỹ, trước tập trung bồi dưỡng GV năng lực dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

Cụ thể, biên soạn tài liệu về các chủ đề: Dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh; kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà trường, tổ chức hoạt động trải nghiệm.

Giao công tác bồi dưỡng GV cho các trường sư phạm, kết hợp bồi dưỡng tập trung, bồi dưỡng qua mạng Internet. Theo đó, các trường sư phạm xây dựng các chương trình đào tạo lại với thời gian đào tạo từ 1-2 năm theo Chương trình giáo dục phổ thông mới.

Nhật Hồng