Xây nhà máy điện hạt nhân: Cử tri nhắn ĐBQH "xin đừng để tuột mất cơ hội"

Sáng 17/2, trong phiên thảo luận tại hội trường, các đại biểu Quốc hội cùng bàn về cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Tán thành sự cần thiết ban hành cơ chế, chính sách đặc thù xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận như đề xuất của Chính phủ, đại biểu Dương Khắc Mai (Đắk Nông) nhấn mạnh những ưu thế của điện hạt nhân như rẻ, ổn định, ít phát thải và công suất lớn.

Đánh giá toàn diện rủi ro, chuẩn bị kỹ về mọi mặt

"Xin đừng để tuột mất cơ hội, làm chậm sự phát triển của đất nước", ông Mai nói đây là một tin nhắn của cử tri gửi ông trước kỳ họp thứ 8 - thời điểm Quốc hội bấm nút thông qua chủ trương về khởi động lại nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận.

Với nhu cầu năng lượng ngày càng lớn, tăng nhanh của Việt Nam, đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai cho rằng việc phát triển điện hạt nhân là một yêu cầu tất yếu khách quan, và việc Quốc hội ban hành các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận là đột phá để phát triển điện hạt nhân.

Tuy nhiên, ông đề nghị Chính phủ đánh giá đầy đủ, toàn diện rủi ro và có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mọi mặt, cũng như có chính sách quản lý, giải pháp trước mắt lẫn lâu dài bảo đảm chặt chẽ, minh bạch, hiệu quả và bền vững.

Bên cạnh đề xuất chuẩn bị kỹ về nguồn lực, ông Mai cho rằng cần có cơ chế, chính sách để huy động tối đa nguồn lực từ doanh nghiệp Nhà nước và tư nhân trong nước tham gia vào dự án, giảm bớt áp lực cho Nhà nước về vốn, nhân lực.

Đại biểu Quốc hội Trần Quốc Nam (Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận) nhìn nhận việc khởi động lại nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận là cơ hội lớn để địa phương này trở thành trung tâm năng lượng sạch cả nước.

Theo ông, kể từ thời điểm đầu khi Quốc hội có nghị quyết về đầu tư nhà máy điện hạt nhân, hơn 15 năm qua, Ninh Thuận luôn sẵn sàng tâm thế triển khai thực hiện dự án.

"15 năm qua, nhân dân vùng lõi dự án với gần 1.300 hộ cần di dời sẵn sàng bàn giao nhà, đất để thực hiện dự án. Nhân dân vùng dự án chỉ có nguyện vọng là nơi ở mới của bà con phải tốt hơn nơi cũ, đời sống của bà con phải thật ổn định", ông Nam nói.

Chính phủ giao tỉnh Ninh Thuận trong năm 2025 phải thực hiện xong giải phóng mặt bằng, di dời và tái định cư cho người dân vùng dự án, tức là chỉ còn khoảng 10 tháng nữa để thực hiện việc này, ông Nam khẳng định địa phương có thể làm được ngay, không chờ đợi.

Mục tiêu được lãnh đạo tỉnh Ninh Thuận nhấn mạnh là quyết tâm tới chậm nhất 31/12/2031 sẽ vận hành nhà máy số 1.

Ngoài 7 chính sách đặc thù được Chính phủ đề xuất trong triển khai nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, ông Nam cho biết tỉnh đề xuất được bổ sung thêm 5 chính sách, cơ chế khác, đặc biệt về giải phóng mặt bằng, di dời bồi thường và hỗ trợ người dân vùng dự án.

"Giải phóng mặt bằng thường là khâu khó, mất nhiều thời gian. Nếu thực hiện theo đúng quy định của luật, chắc chắn một năm không thể hoàn thành", ông Nam nói và nhấn mạnh thêm nếu làm tốt khâu này, việc đầu tư nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận sẽ thật sự an toàn, bà con vùng dự án di dời sẽ có cuộc sống tốt đẹp.

Cần cơ chế đặc thù đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) nhấn mạnh điện hạt nhân Ninh Thuận là dự án điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam. Và với tiến độ đưa ra, cần có chính sách đặc thù mới có thể hoàn thành.

Về hợp đồng "chìa khóa trao tay", bà Tú Anh cho rằng quy định này là phù hợp với điều kiện của Việt Nam hiện nay. Hàn Quốc - quốc gia đang nắm công nghệ điện hạt nhân - cũng chọn hình thức này cho nhà máy đầu tiên của họ vào 1972-1978. Tới năm 1998, họ hoàn toàn làm chủ công nghệ, xuất khẩu nhà máy điện hạt nhân "Made in Korea", theo dẫn chứng của nữ đại biểu.

Giải trình làm rõ ý kiến của đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh Việt Nam cần nhu cầu điện năng rất lớn cho tăng trưởng kinh tế 8-10% trong những năm tới.

Theo dự thảo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, tổng công suất hệ thống điện tới 2030 dự kiến 230.000 MW, tức gấp 3 lần hiện tại. Trong khi đó Việt Nam cam kết đạt Net zero vào 2050, nên theo ông Diên, phải phát triển mạnh các nguồn điện tái tạo, điện sạch để đáp ứng nhu cầu phát triển.

Tư lệnh ngành Công Thương nhấn mạnh điện hạt nhân là nguồn điện sạch, điện nền, công suất khả dụng cao, có khả năng cung cấp điện năng ổn định và giá thành hợp lý trong dài hạn, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế 2 con số trong kỷ nguyên mới.

Nhận định đây là dự án có công nghệ phức tạp, ông Diên cho biết thông thường trên thế giới, để hoàn thành đầu tư một dự án điện hạt nhân có quy mô tương tự, thời gian từ khi phê duyệt đầu tư đến khi vận hành khoảng trên 10 năm. Dự án có tiến độ nhanh nhất cũng khoảng 7-8 năm.

"Do tính chất phức tạp của Dự án điện hạt nhân và lần đầu tiên được xây dựng tại nước ta, nên để bảo đảm mục tiêu hoàn thành trong năm 2030-2031, rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh nhằm đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian thực hiện", Bộ trưởng Công Thương nhấn mạnh.