Tích nước thủy điện Sông Tranh: Quá mạo hiểm?

Sau khi khẳng định chuỗi động đất vừa qua không ảnh hưởng tới đập thủy điện Sông Tranh 2, Bộ Công thương và đại diện EVN đã có công văn trình Chính phủ xin được tích nước, vận hành thủy điện  Sông Tranh trở lại. Tuy nhiên, hầu hết các chuyên gia, nhà khoa học đều không đồng tình, cho rằng tích nước thủy điện Sông Tranh thời điểm này là quá mạo hiểm…

Thủy điện Sông Tranh 2 đang ở mực nước chết.

Theo GS Vũ Trọng Hồng, Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam, đập Sông Tranh hiện nay được xếp vào diện không an toàn sau khi xảy ra sự cố rò rỉ thân đập. EVN cho rằng đã xử lí cơ bản sự cố thấm đập nhưng đó mới chỉ là sửa chữa bề mặt, cái quan trọng nhất là thân đập đang bị rỗng, đập đang bị khuyết tật từ bên trong. Hơn thế, mực nước trong hồ đang ở mức cực tiểu nên thân đập khô là lẽ tất nhiên, EVN đánh giá chất lượng đập khi chưa tích nước là không hợp lý. Sông Tranh 2 là số ít các đập có chiều cao rất lớn (100m), vì thế cần lập hội đồng khoa học làm việc khách quan, độc lập, đánh giá về chất lượng đập. Khi có các thông số cơ bản về nền đập, thân đập, khẳng định được an toàn thì cho tích nước. Trong quá trình tích nước cũng phải đo ứng suất thân đập (lực chịu đựng). Nếu EVN vẫn cố tình tích nước cho đập trong khi chưa có đánh giá đầy đủ thì đó là việc làm chủ quan và quá mạo hiểm.

Trước lý luận của EVN rằng đơn vị tư vấn độc lập Colandco (Thụy Sĩ) khẳng định đập an toàn, hơn nữa Quảng Nam đang vào mùa mưa, nếu không tích nước, ngưng vận hành nhà máy thiệt hại kinh tế là rất lớn…, GS Hồng cho rằng: Ý kiến của Colandco chưa đảm bảo tính khách quan bởi đơn vị này cũng do chủ đầu tư (EVN) thuê. “Một bên là lợi ích kinh tế, một bên là tính mạng của hàng ngàn người, EVN phải lựa chọn. Nếu muốn tích nước, EVN phải tính toán giải pháp an toàn cho các hộ dân dưới hạ du”- ông Hồng nhấn mạnh.

GS.TS. Nguyễn Thế Hùng - Phó Chủ tịch Hội Cơ học thủy khí Việt Nam - cho rằng, thủy điện Sông Tranh 2 không có cửa xả đáy nên nước trong hồ sẽ không bao giờ cạn, mà nước không cạn thì không thể khoan vào thân đập để xử lý triệt để vết nứt gây rò rỉ nước. Do đó, việc nhà thầu xử lý sự cố bôi trét phần thượng lưu mới là tạm thời. Hiện nước ở mực thấp nhất, thân đập không ngập trong nước, nếu động đất tiếp tục xảy ra, rung chấn sẽ làm hở các vết trám. Vì vậy, khi tích nước cao 80m, áp lực của hơn 730 triệu m3 sẽ khiến các vết nứt nhỏ bị cắt thành lỗ hổng lớn.

Trước lo ngại đập thủy điện Sông Tranh có đảm bảo an toàn trước các trận động đất có thể mạnh hơn nữa xảy ra trong tương lai, PGS.TS Nguyễn Hồng Phương - Phó Giám đốc Trung tâm Báo tin động đất và cảnh báo sóng thần (Viện Vật lí địa cầu) - khẳng định: Thủy điện đã được các nhà khoa học thuộc Viện Vật lý địa cầu khuyến nghị thiết kế kháng chấn, có thể chống chọi với động đất gây chấn động cấp 8. Bởi theo khảo sát, địa bàn tỉnh Quảng Nam có nhiều đới đứt gãy đang hoạt động, trong đó đáng chú ý là các đới đứt gãy Trà Bồng và Hưng Nhượng - Tà Vi. Tính toán cho thấy, động đất cực đại có thể xảy ra trên các đới đứt gãy là 5,5 độ richter.

Ông Phương cũng cho rằng, việc di dân ở vùng hạ lưu nhằm tránh rủi ro là cần thiết. Dù vậy, quá trình này nên nằm trong quy hoạch của chính quyền địa phương chứ không nhất thiết phải tiến hành khẩn cấp, bởi trong thời gian dài nữa, thủy điện Sông Tranh vẫn đảm bảo an toàn khi có động đất xảy ra. Tuy nhiên, ông Phương cũng cảnh báo, nếu thủy điện Sông Tranh 2 tích nước trong thời điểm này sẽ có nhiều khả năng làm gia tăng thêm động đất kích thích trong khu vực, nhất là khi các dấu hiệu động đất vẫn liên tục gia tăng về cường độ và tần suất. Do đó, kể cả khi đập được thiết kế để chống động đất thì việc tích nước thời điểm này sẽ vấp phải sự phản đối từ người dân địa phương do lo sự động đất còn tiếp diễn.

Mới đây nhất, ngày 17/9, UBND huyện Bắc Trà My (Quảng Nam) cho biết: lại có thêm 2 trận động đất xảy ra trên đia bàn huyện. Như vậy, chỉ trong vòng chưa đầy nửa tháng, tại địa bàn này đã xảy ra trên 10 trận động đất, rung chấn ở khu vực này. Trước đó, ngày 12/9, sau khi nghe các nhà khoa học của các bộ ngành Trung ương báo cáo khảo sát các đợt rung chấn vừa qua tại thủy điện Sông Tranh 2, lãnh đạo tỉnh Quảng Nam vẫn bày tỏ lo ngại và đề nghị nếu chưa đủ an toàn 100% thì Chính phủ chưa nên cho phép thủy điện sông Tranh tích nước.

Đến thời điểm này, Viện Vật lý Địa cầu cho biết, đã có kế hoạch tổ chức lắp đặt khẩn cấp mạng trạm quan trắc động đất xung quanh khu vực Thủy điện Sông Tranh 2 muộn nhất vào đầu tháng 10 tới. Cụ thể, nhà trạm sẽ được xây dựng vào cuối tháng 9/2012, và việc lắp đặt sẽ được thực hiện vào đầu tháng 10.  

Thanh Trầm