Những lần sáp nhập tỉnh, thành ở Việt Nam

Thông tin Bộ Chính trị, Ban Bí thư định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh đang thu hút sự quan tâm của dư luận.

Việt Nam hiện có 63 tỉnh, thành phố (57 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc trung ương là Hà Nội, TPHCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế).

20 tỉnh, thành phố từng lọt "tầm ngắm" sáp nhập vì không đủ tiêu chuẩn

Nghị quyết số 1211/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị quyết 27/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nêu rõ tiêu chuẩn của tỉnh.

Trong đó, tỉnh miền núi, vùng cao có tiêu chuẩn về dân số từ 900.000 người trở lên và diện tích tự nhiên từ 8.000km2 trở lên.

Các tỉnh còn lại có tiêu chuẩn về dân số từ 1,4 triệu người trở lên và diện tích tự nhiên từ 5.000km2 trở lên.

Số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc tỉnh, theo nghị quyết, phải từ 9 đơn vị trở lên, trong đó có ít nhất một thành phố hoặc một thị xã.

Năm 2019, Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) công bố kết quả tổng điều tra dân số cho thấy, 10 tỉnh có dân số ít nhất hiện nay (dao động từ 314.000 đến 733.000 người) gồm Bắc Kạn, Lai Châu, Cao Bằng, Kon Tum, Ninh Thuận, Điện Biên, Đắk Nông, Quảng Trị, Lào Cai, Hậu Giang.

10 tỉnh, thành phố có diện tích tự nhiên nhỏ, không đạt chuẩn gồm: Tỉnh Bắc Ninh 822,7km2; tỉnh Hà Nam 860,5km2; tỉnh Hưng Yên 926km2; tỉnh Vĩnh Phúc 1.238,6km2; TP Đà Nẵng 1.285,4km2; tỉnh Ninh Bình 1.378,1km2; TP Cần Thơ 1.409km2; tỉnh Vĩnh Long 1.475km2; tỉnh Thái Bình 1.570,5km2; tỉnh Nam Định 1.652km2.

Vì thế, năm 2021, khi Bộ Nội vụ được giao chủ trì xây dựng nghị quyết về tiêu chuẩn đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính, 20 địa phương nêu trên đã được đưa vào "tầm ngắm" có thể bị sáp nhập do không đạt tiêu chuẩn về dân số và diện tích.

Những lần sáp nhập tỉnh, thành

Nhìn lại lịch sử về quản lý địa giới đơn vị hành chính công bố cách đây nhiều năm, sau khi thống nhất đất nước vào tháng 4/1975, Việt Nam có 72 đơn vị hành chính cấp tỉnh (miền Bắc có 25 đơn vị và miền Nam có 47 đơn vị).

Vào tháng 12/1975, Quốc hội ra nghị quyết bãi bỏ cấp khu, giải thể khu tự trị, hợp nhất đơn vị hành chính, sáp nhập hàng loạt tỉnh phía Bắc và Bắc Trung Bộ.

Đến đầu năm 1976, việc sáp nhập tiếp tục được thực hiện trên diện rộng trải dài từ Bắc Trung Bộ đến các tỉnh Tây Nam Bộ, Tây Nguyên. Cả nước chỉ còn 38 đơn vị hành chính cấp tỉnh vào năm 1976.

Đến năm 1978, Quốc hội phê chuẩn việc mở rộng địa giới Hà Nội, sáp nhập thêm 5 huyện; tách tỉnh Cao Lạng thành 2 tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn. Lúc này, Việt Nam có 39 tỉnh, thành phố.

Đến năm 1979, Đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo được thành lập, tương đương cấp tỉnh và cả nước tăng lên 40 đơn vị hành chính.

Năm 1989, tỉnh Bình Trị Thiên tách ra làm 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên - Huế; tỉnh Nghĩa Bình tách ra thành tỉnh Quảng Ngãi và tỉnh Bình Định; tỉnh Phú Khánh tách thành 2 tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa. Cả nước khi đó có 44 tỉnh thành (40 tỉnh, 3 thành phố và đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo).

Bước vào năm 1991, hàng loạt tỉnh được nhập lại trước đây tiếp tục tách ra như tỉnh Hà Sơn Bình tách ra thành tỉnh Hà Tây và tỉnh Hòa Bình; Hà Nam Ninh tách ra thành tỉnh Nam Hà và tỉnh Ninh Bình; Nghệ Tĩnh tách ra thành tỉnh Nghệ An và tỉnh Hà Tĩnh.

Tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu được thành lập trên cơ sở 3 huyện tách từ tỉnh Đồng Nai hợp nhất với đặc khu Vũng Tàu - Côn Đảo (giải thể đặc khu). Đơn vị hành chính của cả nước tăng lên thành 53 tỉnh thành.

Năm 1997, số đơn vị hành chính cấp tỉnh được nâng lên thành 61 khi tỉnh Bắc Thái tách ra thành tỉnh Bắc Kạn và tỉnh Thái Nguyên; tỉnh Hà Bắc chia tách thành tỉnh Bắc Giang và tỉnh Bắc Ninh; tỉnh Nam Hà tách ra thành tỉnh Hà Nam và tỉnh Nam Định; tỉnh Hải Hưng tách thành tỉnh Hải Dương và Hưng Yên; tỉnh Vĩnh Phú tách thành 2 tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ (sau gần 29 năm hợp nhất).

Năm 1997, tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng chia tách thành 2 đơn vị hành chính là tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng (trực thuộc Trung ương); tỉnh Sông Bé tách thành hai tỉnh là Bình Dương và Bình Phước.

Số đơn vị hành chính cấp tỉnh ở nước ta tiếp tục tăng lên 64 vào năm 2004 khi tỉnh Đắk Lắk được tách thành hai tỉnh Đắk Nông và Đắk Lắk; Cần Thơ tách ra thành tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ; Lai Châu tách ra thành tỉnh Lai Châu và tỉnh Điện Biên.

Giữa năm 2008, Quốc hội biểu quyết thông qua nghị quyết sáp nhập tỉnh Hà Tây, 4 xã của tỉnh Hòa Bình và huyện Mê Linh (tỉnh Vĩnh Phúc) vào Thủ đô Hà Nội.

Như vậy, từ năm 2008 đến nay, Việt Nam giữ nguyên số đơn vị hành chính gồm 63 tỉnh, thành phố.

Tại Kết luận số 126 về một số nội dung tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị năm 2025 vừa được Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú ký ban hành, Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu các cơ quan cần đề xuất chủ trương sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật, quy định của Đảng có liên quan đến sáp nhập tỉnh, báo cáo Bộ Chính trị trong quý III năm nay.

Ngoài ra, trong báo cáo tổng kết thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương gửi tới Bộ Tư pháp hồi tháng 11/2024, Bộ Nội vụ cũng đề xuất rà soát, bổ sung các quy định để đẩy mạnh sắp xếp huyện, cấp xã và nghiên cứu để thí điểm sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh.