Nguy cơ rửa tiền thông qua giao dịch tiền ảo, tài sản mã hóa

Thông tin đó được đưa ra trong "Báo cáo nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về xử lý hình sự đối với tội phạm rửa tiền có nguồn gốc từ tham nhũng" do Bộ Tư pháp phối hợp với UNDP tại Việt Nam thực hiện, vừa được công bố.

Báo cáo nhận định, với tốc độ phát triển của công nghệ đã xuất hiện phổ biến một số loại tiền mã hóa, hay còn gọi là tiền ảo (Bitcoin, Ethereum, Tether, Binance Coin, Ripple, Cardano...). Thế nhưng đến nay ở Việt Nam chưa có quy định cụ thể và chưa có cách hiểu thống nhất những loại tiền này có được coi là tài sản theo pháp luật dân sự hay không

Nhóm nghiên cứu lo ngại kẽ hở pháp luật đó sẽ khiến những đối tượng phạm tội lợi dụng để thực hiện các hoạt động rửa tiền thông qua giao dịch tiền mã hóa, tiền ảo, tài sản mã hóa.

"Việt Nam đã và đang nỗ lực triển khai công tác nghiên cứu về tài sản mã hóa và kinh nghiệm quốc tế trong hoạt động quản lý, giám sát. Trong đó làm rõ khái niệm về tài sản mã hóa theo thông lệ quốc tế; phân loại các tài sản mã hóa và cơ chế hoạt động; các rủi ro tiềm ẩn; thực trạng hoạt động liên quan đến tài sản mã hóa và các quy định pháp luật, cơ chế quản lý trên thế giới và Việt Nam", nghiên cứu cho hay.

Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã có văn bản hướng dẫn các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng hoạt động tại Việt Nam, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán về việc tăng cường kiểm soát các giao dịch, hoạt động liên quan đến tiền ảo.

Ngân hàng Nhà nước yêu cầu không được cung ứng dịch vụ thanh toán, thực hiện giao dịch thẻ, cấp tín dụng qua thẻ, hỗ trợ xử lý thanh toán, chuyển tiền, bù trừ và quyết toán… liên quan đến giao dịch tiền ảo. Đồng thời rà soát, báo cáo kịp thời các giao dịch đáng ngờ có liên quan đến tiền ảo và các tổ chức, cá nhân có giao dịch mua bán, trao đổi tiền ảo.

Dù chưa có văn bản pháp luật điều chỉnh nhưng theo nhóm nghiên cứu, thực tiễn trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, các cơ quan chức năng của Việt Nam đã xử lý một số trường hợp phạm tội.

Điển hình năm 2023, TAND TPHCM xử sơ thẩm, tuyên án một vụ cướp tài sản là tiền ảo Bitcoin trị giá hơn 37 tỷ đồng.

Thông tin với phóng viên Dân trí, ông Cao Đăng Vinh, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư pháp), cho biết lần đầu tiên khái niệm tiền ảo, tài sản ảo, tài sản mã hóa được đưa vào dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số do Bộ Thông tin và Truyền thông chủ trì soạn thảo.

Đầu tháng 1 vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự thảo luật này.

Dự thảo cho rằng tài sản số là tài sản theo quy định tại Bộ luật Dân sự, được thể hiện dưới dạng dữ liệu số, được tạo ra, phát hành, lưu trữ, chuyển giao và xác thực bởi công nghệ số trên môi trường điện tử.

Tài sản ảo là một loại tài sản số được giao dịch hoặc chuyển giao, và có thể được dùng cho mục đích thanh toán hoặc đầu tư. Tài sản ảo không bao gồm chứng khoán, dạng số của tiền pháp định và tài sản tài chính khác theo quy định pháp luật.

Còn tài sản mã hóa là tài sản số được tạo ra, phát hành, lưu trữ, chuyển giao và xác thực bằng công nghệ chuỗi khối, công nghệ số phân tán hoặc công nghệ số khác tương tự.

Khi thẩm tra dự luật, Ủy ban Khoa học Công nghệ của Quốc hội đánh giá tài sản số là vấn đề mới, phức tạp, phát triển, thay đổi nhanh chóng.

Trên thế giới hiện nay cũng chưa có khung pháp lý đầy đủ và vẫn còn có những quan điểm khác nhau. Do đó, dự luật hướng đến quy định khung về khái niệm, phân loại tài sản số dựa trên mục đích sử dụng, công nghệ và các tiêu chí khác.

Sau khi luật ban hành, Chính phủ sẽ xem xét sửa đổi, bổ sung Bộ luật Dân sự, Luật Giao dịch điện tử, Luật Chứng khoán để phù hợp với quy định về tài sản số trong dự thảo luật này.

Để đảm bảo quản lý, giám sát hoạt động liên quan đến tiền ảo thống nhất, đồng bộ và góp phần ngăn chặn nguy cơ rửa tiền có nguồn gốc từ tội phạm, nhóm nghiên cứu của Bộ Tư pháp và UNDP tại Việt Nam khẳng định việc quy định cơ chế quản lý, giám sát đối với đối tượng này đang trở nên hết sức quan trọng.

"Thực tiễn cho thấy những thiếu hụt pháp lý có ảnh hưởng nhất định đến công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động liên quan đến tiền ảo, tài sản ảo, trong đó có công tác phòng chống lạm dụng tiền ảo, tài sản ảo để rửa tiền", nghiên cứu nhấn mạnh và dẫn chứng thực tế hoạt động liên quan đến tiền ảo, tài sản ảo đang diễn ra ngày càng phức tạp ở Việt Nam.