Mong manh tường đất

Bà Yến là người thừa kế ngôi nhà cổ đang xuống cấp này. Căn nhà nặng trĩu dấu vết thời gian và sự nghèo khó. Từ khi bà ra đời cách nay hơn bảy mươi năm, nó chưa một lần được sửa chữa. Tầng hai lạnh lẽo và mục nát như chực đổ sụp xuống khi có người đi bên trên. Những khung cửa sổ bé tẹo đã rụng hết chấn song. Bà Yến bảo bên văn hóa huyện nhiều lần đến thuyết phục, vả lại nhà cũng chẳng có tiền để sửa chữa nói gì đến xây mới. Ngay đến hai tấm huy chương vàng bà giành được ở các dịp liên hoan hát Then còn bị cậu trai út mang bán lấy đôi triệu để làm ăn mất rồi.

 

Thôn Nà Pá, xã Đình Lập, huyện Đình Lập, Lạng Sơn đỏ rực một màu tường đất. Những ngôi nhà trình tường cũ, mới nằm san sát trên ngọn đồi thấp. Ngay dưới là Quốc lộ 4B, đám trai bản vẫn hằng ngày phóng xe máy ra thị trấn chơi. Bà Yến ở nhà trên một mình, chín đứa con đều ra ở riêng. Cậu út thì xây một ngôi nhà bê tông sát mặt đường để tiện chăm sóc mẹ.

 

Cách Nà Pá chục cây số, bản Khang Lệnh, xã Quan Bản của huyện Lộc Bình có khá nhiều ngôi nhà trình tường bị bỏ hoang. Nhiều cái còn nguyên vẹn như thể chủ nhà chỉ đi làm nương mà để ngỏ cửa. Lũ trẻ con chạy theo khách nhằng nhẵng như nơi đây không bao giờ có người lạ đến thăm. Một thanh niên đang xây nhà bằng những viên gạch xỉ bỏ việc ra ngồi hóng chuyện với khách: “Người ta bỏ đi vì nước ở đây nhiễm xỉ của nhà máy nhiệt điện Na Dương, trong bản chỉ còn người già, trẻ con thôi. Thanh niên làm ra tiền thì xây nhà mặt đường ở cho tiện và sạch hơn”.

 

Quả vậy, đi qua con suối nước đục nhờ là những ngôi nhà sơn xanh đỏ nằm lẫn trong vườn rau. Dấu vết của những bức tường đất cũ vẫn chưa xóa được đổ vương vãi trên đường làng bằng bê tông.

 

Bà Yến treo cây đàn Tính lên vách khi ông anh rể Vương Văn Thư sang chơi, hai ông bà già ngồi trò chuyện trong ngôi nhà cổ tối và lạnh. Dường như họ bàn đến chuyện hát Then, thứ dân ca của dân tộc Tày đang dần mai một và mong manh như chính những ngôi nhà trình tường mà họ đã từng sinh ra và lớn lên trong đó.