Ký ức của những cựu binh về 81 ngày đêm khói lửa ở Thành cổ Quảng Trị

Trở về thăm Thành Cổ Quảng Trị sau hơn 45 năm, Đại tá Bùi Văn Luyện (SN 1942, quê ở xã Thạch Hội, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh) rưng rưng niềm xúc động. Bước chân trên đất Thành Cổ, ông bồi hồi nhớ lại những ký ức năm xưa.

Đại tá Bùi Văn Luyện cho biết, ông vào chiến trường Thành Cổ năm 1965, thuộc biên chế của Tiểu đoàn 14, Tỉnh đội Quảng Trị. Lúc ấy, vùng đất Thành Cổ và các vùng nông thôn đang bị quân địch chiếm đóng. Lực lượng của quân ta ngày đêm tiến đánh vào các vùng nông thôn ở đồng bằng để đẩy lui quân địch. Đến năm 1967, Tiểu đoàn 14 nhận được lệnh đánh vào Thành cổ Quảng Trị, nhằm rút kinh nghiệm trước khi mở cuộc tổng tấn công.

“Chúng tôi chỉ có khoảng 500 chiến sĩ, chia làm 2 mũi tấn công, một mũi sát bờ sông Thạch Hãn, mũi còn lại đánh ở phía Bắc thành. Khắp nơi đều có xe tăng của địch án giữ, hai bên chúng bố trí 2 lô cốt rồi bắn ra. Vào cổng phía Bắc sát thành, địch bắn rất dữ dội, lực lượng của ta đã sử dụng 2 quả B40 bắn vào 2 lô cốt hai bên nên địch bỏ chạy. Sau đó, đặt bộc phá ở cổng thành, lực lượng của ta tiến vào”, ông Luyện nhớ lại.

Theo cựu chiến binh Bùi Văn Luyện, xét về tương quan lực lượng lúc ấy, địch rất mạnh, được trang bị vũ khí tối tân, phương tiện hiện đại. Phía ta chỉ có khoảng 500 quân, nhưng ý chí gan dạ, lòng quyết tâm cao.

“Chúng ta chủ yếu áp dụng cách đánh bí mật để thọc sâu vào bên trong. Khi chưa đánh đến Dinh tỉnh trưởng thì được lệnh rút quân ra ngoài, trở về ngôi làng cạnh Thành Cổ 1 ngày rồi rút lên rừng. Đến năm 1968, quân và dân ta mở cuộc Tổng tấn công vào các thành phố lớn”, Đại tá Luyện kể.

Theo sử liệu: Sau khi tỉnh Quảng Trị được giải phóng, ngày 1/5/1972, được sự viện trợ tối đa của Mỹ, chính quyền Sài Gòn dốc toàn bộ lực lượng mở cuộc phản kích tái chiếm Quảng Trị, trong đó mục tiêu chính là chiếm lại Thành cổ.

Ngày 14/6/1972, địch bắt đầu mở cuộc hành quân hành quân “tái chiếm lại Quảng Trị”. Đây là cuộc hành quân cực kỳ đẫm máu và tàn bạo. Ngày 28/6, với sự chi viện của không quân và hải quân Mỹ, các sư đoàn chủ lực của quân đội chính quyền Sài Gòn ồ ạt tiến công.

Cuộc chiến đấu giữa ta và địch tại Quảng Trị trong 81 ngày đêm diễn ra vô cùng ác liệt, suốt cả ngày lẫn đêm. Các chốt quan trọng như Long Quang, nhà thờ Trí Bưu, ngã ba Long Hưng,… là những nơi mà quân giải phóng bất chấp hiểm nguy, gian khổ để đập tan các đợt phản kích của địch.

Cựu chiến binh Nguyễn Văn Đơi (Trung đoàn 48, đơn vị từng góp mặt trực tiếp trong trận chiến tại Thành Cổ) cho biết: “Thành cổ Quảng Trị ngày ấy là một chiến trường khốc liệt đầy máu và lửa. Quân địch được trang bị vũ khí hiện, hỏa lực mạnh. Quân số giữa ta và địch có sự chênh lệch rất lớn. Trong những năm tháng chiến đấu tại đây, nhiều đồng đội của chúng tôi đã anh dũng ngã xuống, phần lớn không giữ được hình hài nguyên vẹn”.

Trong trận chiến 81 ngày đêm khói lửa ấy, Mỹ - Ngụy đã sử dụng một lượng bom đạn hết sức khổng lồ. Riêng ở khu vực thị xã Quảng Trị, tổng số bom đạn mà Mỹ sử dụng trong 81 ngày đêm bằng sức công phá của 7 quả bom nguyên tử Mỹ ném xuống Nhật Bản. Có ngày số bom Mỹ ném ở Quảng Trị vượt xa số bom Mỹ ném trên toàn miền Nam trong các năm 1968-1969.

Lật lại ký ức, ông Phan Tư Kỳ, cựu binh tham gia trận chiến Thành Cổ nhớ lại: “Vùng đất Long Quang, xã Triệu Trạch, huyện Triệu Phong ngày ấy là điểm chốt trọng yếu của Mặt trận cánh Đông trong chiến dịch bảo vệ Thành cổ Quảng Trị. Nhiều đơn vị bộ đội chủ lực của Sư 320B, Sư 325, pháo binh cùng dân quân du kích xã Triệu Trạch đã chiến đấu kiên cường, lập nhiều chiến công xuất sắc, bẻ gãy và đẩy lùi nhiều đợt phản kích của Mỹ - ngụy”.

Để bảo vệ Thành Cổ, hàng vạn cán bộ, chiến sĩ đã anh dũng chiến đấu, hy sinh. Hiện tại Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị còn trưng bày bức thư di vật của liệt sĩ Lê Văn Huỳnh (ở tỉnh Thái Bình). Liệt sĩ Huỳnh cùng biết bao Anh hùng, liệt sĩ thương bệnh binh đã cống hiến, dành trọn tuổi thanh xuân cho độc lập tự do của Tổ quốc.

Trong lá thư, chiến sĩ này đã linh cảm rằng mình sẽ hy sinh và đã biên thư ghi rõ địa điểm an nghỉ để hướng dẫn gia đình sau ngày đất nước hòa bình, thống nhất vào Quảng Trị mang hài cốt anh về quê hương.

Sau 43 năm, Thành cổ Quảng Trị đã ngát xanh bởi cây cỏ, nhưng dưới những rặng cỏ xanh ấy là linh hồn của biết bao chiến sĩ đã anh dũng ngã xuống để mang lại nền hòa bình hôm nay. Máu, xương của các anh đã hòa vào lòng đất, bất tử với thời gian.

Đ. Đức