Dinh thự Pháp xây tặng Vua Mèo trên cao nguyên trắng

Nằm ngay giữa trung tâm cao nguyên trắng (thị trấn Bắc Hà, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai), dinh thự Hoàng A Tưởng (được gọi là Vua Mèo ở Lào Cai) có vị trí đắc địa.

Dinh thự nằm trên thế đất vững chãi "tựa sơn đạp thủy", phía sau là núi Cô Tiên, phía trước là suối nước, hai bên trái - phải với những dãy núi cao hiểm trở.

Dinh thự rộng hơn 4.000m2 này được kiến trúc sư người Trung Quốc thiết kế theo phong thủy người Trung Quốc và lối kiến trúc đông - tây kết hợp. Công trình được thực dân Pháp xây dựng tặng Hoàng Yến Tchao (bố của ông Hoàng A Tưởng) nhằm dễ bề sai khiến ông cai trị người dân xứ Bắc Hà.

Được khởi công xây dựng từ năm 1914, đến năm 1921 dinh thự mới được hoàn thành và đưa vào sử dụng. Đến nay, dinh thự đã tồn tại 102 năm nhưng vẫn mang vẻ đẹp riêng nổi bật giữa xứ sở Bắc Hà - nơi được mệnh danh là cao nguyên trắng của Việt Nam.

Toàn bộ công trình được xây dựng theo kiến trúc đông - tây, có hình chữ nhật khép kín. Căn nhà chính cao 2 tầng, hai dãy nhà phụ hai bên (cao hai tầng thấp hơn nhà chính), cổng và các căn nhà phụ phía sau. Các phòng trong căn dinh thự là nơi ở của ông Hoàng Yến Tchao, các bà vợ, con trai Hoàng A Tưởng, những cận vệ và người hầu.

Nét nổi bật của dinh thự là dù được xây dựng theo kiến trúc phương tây nhưng vẫn lợp mái ngói âm dương. Nhiều chi tiết khắc họa nổi bật kiến trúc độc đáo của nhà sàn người Tày. Căn dinh thự xa hoa, lộng lẫy này từng là nỗi khiếp sợ một thời của người dân xứ Bắc Hà khi gia đình Vua Mèo Hoàng A Tưởng cai trị, bóc lột người dân theo chỉ đạo của thực dân Pháp. 

Để xây dựng dinh thự này, thực dân Pháp đã đưa xi măng, sắt thép từ Hà Nội lên Bắc Hà bằng máy bay và ngựa thồ. Đá, cát, vôi và mật mía được lấy từ địa phương. Hàng trăm người dân địa phương bị bóc lột sức lao động để xây dựng công trình.

Sau khi được tặng dinh thự, để phục vụ thực dân Pháp, cha con Hoàng A Tưởng mỗi năm thu của dân 500kg thuốc phiện, ngoài ra ép dân bán rẻ thêm 500kg. Gia đình Vua Mèo cũng đứng đầu đường dây buôn bán thuốc phiện và hàng hóa xuyên Á qua ngả Bắc Hà. Sau này cả gia đình ông này phải sống lưu lạc nơi xứ người. Kể từ đó, dinh thự bị bỏ hoang.

Sau này, dinh thự được Nhà nước giao cho chính quyền địa phương quản lý, bảo tồn. Công trình được tu sửa, tôn tạo làm nơi tham quan cho du khách đến khám phá nơi Vua Mèo Bắc Hà từng sống và cai trị, bóc lột nhân dân vùng Tây Bắc một thời.

Dinh thự Hoàng A Tưởng đã được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa. Nơi đây mỗi năm đón hàng chục nghìn lượt du khách đến tham quan. Hiện nay nơi đây là điểm du lịch nổi tiếng, hấp dẫn của Lào Cai, thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế.

Trong dinh thự, các hoạt động văn hóa đặc trưng của người dân vùng cao được tái hiện nhằm quảng bá nét đẹp của đồng bào các dân tộc xứ Bắc Hà. Các sản phẩm đặc trưng vùng cao nguyên trắng cũng được người dân địa phương trưng bày, giới thiệu với du khách.