Các công trình chống ngập ở TPHCM hiện ra sao?

10 năm trở lại đây, tình trạng ngập nước tại nhiều khu vực trên địa bàn TPHCM trở nên trầm trọng hơn do mưa và triều cường. Đặc biệt, những lúc triều cường đạt đỉnh kèm mưa lớn, nhiều tuyến đường khắp thành phố ngập không lối thoát, phương tiện giao thông chết máy la liệt, cuộc sống người dân đảo lộn.

Để đối phó thiên tai trên, TPHCM đã đưa ra nhiều biện pháp chống ngập trong suốt thời gian vừa qua. Có những dự án đã hoàn thành, mang lại hiệu quả chống ngập. Có dự án làm gần 10 năm vẫn chưa hoàn thiện.

Dự án đắp chiếu hơn 3 năm

Trong các công trình chống ngập đang được thành phố đầu tư, có thể kể đến dự án giải quyết ngập do triều có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu 10.000 tỷ đồng do Trung Nam Group làm chủ đầu tư.

Dự án được khởi công giữa năm 2016, có quy mô gồm 6 cống kiểm soát triều tại Bến Nghé, Tân Thuận, Phú Xuân, Mương Chuối, Cây Khô, Phú Định. Mỗi cống rộng 40-160m, chiều cao thành cống 3,6-10m.

Dự án còn có 3 trạm bơm tại cống Bến Nghé, Tân Thuận, Phú Định; tuyến đê bao ven sông Sài Gòn (từ sông Vàm Thuật đến sông Kinh dài 7,8m) và thiết kế cống từ Vàm Thuật đến Mương Chuối (Nhà Bè).

Theo Trung Nam Group, dự án hoàn thành sẽ kiểm soát ngập do triều cường và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu cho vùng diện tích 570 km2 với khoảng 6,5 triệu dân thuộc khu vực bờ hữu sông Sài Gòn và trung tâm TPHCM (các quận, huyện: 1, 4, 7, 8, Bình Chánh, Nhà Bè và TP Thủ Đức).

Đến nay đã gần 10 năm, dự án đạt tiến độ hơn 90% nhưng chưa hẹn ngày vận hành do đang tạm ngưng hoạt động hơn 3 năm qua, vì vướng một số điều khoản hợp đồng giữa chủ đầu tư và UBND TPHCM.

Hàng nghìn khối thép trên đại công trường tại 6 cống kiểm soát triều nằm phơi mưa nắng, đang có dấu hiệu gỉ sắt. Lãnh đạo TPHCM và trung ương thời gian qua đưa ra một số biện pháp "gỡ vướng" nhưng chưa được giải quyết.

Bên cạnh đó, ngày 11/5, Sở Xây dựng cho biết TPHCM sắp triển khai 10 dự án cải tạo hệ thống thoát nước để xóa ngập cho 13 tuyến đường trục chính bị ngập do mưa.

Trong đó, chuẩn bị khởi công 3 dự án chống ngập trên địa bàn quận Gò Vấp, gồm: Cải tạo hệ thống thoát nước đường Quang Trung (từ Phạm Văn Chiêu đến cầu Chợ Cầu, tổng vốn 120 tỷ đồng); cải tạo hệ thống thoát nước đường Lê Đức Thọ (từ Phạm Văn Chiêu đến Cầu Cụt, tổng vốn 75,5 tỷ đồng); cải tạo hệ thống thoát nước đường Nguyễn Văn Khối, Lê Văn Thọ, quận Gò Vấp (350 tỷ đồng).

7 dự án chuẩn bị đầu tư, gồm: Nạo vét trục thoát nước rạch Bà Lớn (tổng vốn 1.850 tỷ đồng); cải tạo hệ thống thoát nước đường Thảo Điền - Quốc Hương - Xuân Thủy - Nguyễn Văn Hưởng (290 tỷ đồng); cải tạo hệ thống thoát nước khu vực chợ Thủ Đức (Dương Văn Cam, Đặng Thị Rành, Kha Vạn Cân, Hồ Văn Tư - 69 tỷ đồng).

Đồng thời, xây dựng hệ thống thoát nước đường Phan Anh và nạo vét cải tạo rạch Bàu Trâu (300 tỷ đồng); cải tạo hệ thống thoát nước đường Bạch Đằng (từ đường Xô Viết Nghệ Tĩnh đến cầu mới Bạch Đằng - 79,3 tỷ đồng); cải tạo hệ thống thoát nước quốc lộ 1 (từ ngã tư Bình Phước đến khu vực Đại học Quốc gia - 600 tỷ đồng).

Cũng theo Sở Xây dựng, thành phố còn 5 tuyến đường trục chính ngập do triều, gồm: Huỳnh Tấn Phát, Trần Xuân Soạn (quận 7), Lê Văn Lương, Đào Sư Tích (huyện Nhà Bè) và quốc lộ 50 (huyện Bình Chánh). Các tuyến đường này đang chờ giải quyết ngập khi dự án chống ngập 10.000 tỷ hoàn thành.

Ngoài ra, TPHCM cũng chi 8.200 tỷ đồng xây dựng hạ tầng và cải thiện môi trường kênh Tham Lương - Bến Cát - rạch Nước Lên. Dự án này khởi công đầu năm 2023, đang đẩy nhanh tiến độ thi công, hoàn thành trong năm 2025.

Dự án nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng ven rạch Xuyên Tâm (từ kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè đến sông Vàm Thuật) tổng vốn hơn 9.600 tỷ đồng cũng sắp được TPHCM triển khai. Dự án sẽ khởi công trên địa bàn quận Gò Vấp trong tháng 8 năm nay (dự kiến hoàn thành trong tháng 4/2025), khởi công trên địa bàn quận Bình Thạnh trong tháng 4/2025, hoàn thành năm 2028.

Gỡ vướng dự án 10.000 tỷ đồng

Trao đổi với phóng viên Dân trí, ông Vũ Đình Tân, Giám đốc doanh nghiệp dự án Trung Nam BT 1547 (Trung Nam Group) cho biết, dự án ngăn triều đạt tiến độ 90% từ năm cuối năm 2020. Các hạng mục thi công công trình gần như hoàn thành. Riêng cống Bến Nghé (quận 1) hoàn thành 97%, đã vận hành thử và chờ khớp nối vận hành đồng bộ với toàn bộ 5 cống lớn của dự án.

Tuy nhiên, hơn 3 năm qua, dự án gần như không thể triển khai thêm do cơ quan có thẩm quyền là UBND TPHCM chưa thanh toán như đúng hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao) đã ký kết. Bên cạnh đó, việc tháo gỡ nguồn vốn để thi công hoàn thành dự án theo hướng ủy thác từ ngân sách thành phố cho Quỹ đầu tư phát triển TPHCM (HFIC), để HFIC cho nhà đầu tư vay cũng đang bế tắc.

Theo ông Tân, việc kéo dài thời gian thực hiện công trình đã kéo theo nhiều khó khăn cho doanh nghiệp về lãi vay, nhân sự và các thiết bị. Hiện riêng lãi vay phát sinh gần 2.000 tỷ đồng, ảnh hưởng rất lớn đến tổng mức đầu tư dự án.

"Việc này chúng tôi cũng đã có văn bản báo cáo rất rõ cho Chính phủ, UBND TPHCM. Chúng tôi mong muốn dự án cần được TPHCM chấp thuận điều chỉnh tổng mức đầu tư; việc này là bắt buộc để đảm bảo cho công tác ký phụ lục hợp đồng để triển khai hoàn thành dự án", ông Tân nói.

Giám đốc doanh nghiệp dự án Trung Nam BT 1547 cho biết, dự án ngăn triều đóng vai trò trong việc bảo vệ thành phố trước nguy cơ ngập lụt do triều. Khi mực nước sông dâng cao, các cống kiểm soát triều sẽ được đóng lại để ngăn nước triều xâm nhập vào nội thành, giúp giữ mực nước trong các kênh rạch và hệ thống thoát nước ở mức an toàn, từ đó giảm nguy cơ ngập.

Ngược lại, khi mực nước sông hạ thấp, các cống này sẽ được mở ra để nước mưa và nước ngập từ trong thành phố thoát ra sông, giảm thiểu tình trạng ngập úng trong khu vực đô thị.

Dự án này cũng phối hợp với các hệ thống thoát nước mưa và các công trình chống ngập khác, tạo thành một mạng lưới chống ngập hiệu quả, đảm bảo khả năng ứng phó với các tình huống thời tiết khắc nghiệt và biến đổi khí hậu.

Từ đó các khu vực trọng yếu như quận: 1, 4, 7 sẽ được bảo vệ tốt hơn trước các đợt triều cường, giúp duy trì hoạt động kinh tế và sinh hoạt của người dân.

"Nếu dự án được tái cấp vốn, Chính phủ và UBND TPHCM cam kết tạo điều kiện, trong khoảng 9 tháng, chúng tôi có thể đưa 6 công trình lớn vào vận hành đồng bộ, khớp nối với các công trình thuộc chương trình chống ngập của thành phố, giúp tối ưu hiệu quả chống ngập vùng nội đô của TPHCM", ông Vũ Đình Tân nói.

Nạo vét cống thoát nước

Để đảm bảo an toàn trong mùa mưa bão năm nay, ông Đặng Phú Thành, Phó giám đốc Sở Xây dựng TPHCM, đã có văn bản kiến nghị UBND TPHCM tăng cường công tác đảm bảo tài sản, tính mạng cho người dân.

Cụ thể, Sở Xây dựng chỉ đạo Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật TPHCM theo dõi triều cường, phân công lực lượng ứng trực 24/24 tại các máy bơm, trạm bơm (cố định và di động), cống kiểm soát triều Bình Lợi, Bình Triệu, rạch Lăng, rạch Nhảy - Ruột Ngựa… vận hành hiệu quả để chống ngập cho khu vực nội thành.

Đồng thời, kiểm tra, giám sát quản lý, sửa chữa, vận hành hiệu quả hệ thống thoát nước, cống kiểm soát triều… để kịp thời ứng cứu các điểm ngập nặng phát sinh trong khu vực nội thị; tăng cường nạo vét cống thoát nước trên các tuyến đường thường xuyên ngập; thay thế các hố ga mất nắp, hư hỏng để đảm bảo an toàn giao thông.

Sở Xây dựng cũng chỉ đạo đơn vị này rà soát khu vực đang triển khai các dự án có ảnh hưởng đến hệ thống thoát nước. Những vị trí dẫn dòng không đảm bảo, chủ đầu tư cần khắc phục để đảm bảo khả năng thoát nước tốt nhất.

Ngoài ra, Sở Xây dựng chỉ đạo UBND các quận, huyện và TP Thủ Đức tăng cường công tác nạo vét kênh, rạch theo phân cấp quản lý nhằm phát huy hiệu quả thoát nước; xử lý những trường hợp lấn chiếm hệ thống thoát nước…

Theo ông Đặng Phú Thành, để tăng cường công tác chống ngập, thời gian qua, sở cùng các đơn vị liên quan đang xây dựng đoạn đê bao xung yếu thuộc bờ tả TP Thủ Đức; xây dựng các cống kiểm soát triều sông Kinh, rạch Tra, Vàm Thuật và Nước Lên; xây dựng tuyến kè kênh Tẻ dọc đường Trần Xuân Soạn (quận 7); cải tạo các trục thoát nước chính rạch Xóm Củi, Bà Lớn, Thủ Đào, Ông Bé, Thầy Tiêu; xây dựng tuyến kè 2 bên bờ kênh Tham Lương - Bến Cát - Nước Lên (đoạn từ sông Chợ Đệm đến cầu Tham Lương dài 19km) trong giai đoạn 2021-2025.

Bên cạnh đó, lực lượng chức năng cũng cải tạo hệ thống thoát nước của một loạt tuyến đường Nguyễn Hữu Cảnh, Tân Quý, Ba Vân, Trương Công Định, Bàu Cát, Lê Đức Thọ, Quang Trung, Nguyễn Văn Khối (Cây Trâm cũ), Đặng Thị Rành, Bạch Đằng, Thảo Điền, Quốc Hương, Nguyễn Văn Hưởng, Dương Văn Cam, Kha Vạn Cân, quốc lộ 1, Phan Anh, Hồ Học Lãm...