Băn khoăn chuyện đánh thuế nước giải khát có đường để giảm tỷ lệ béo phì

Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi sẽ được Quốc hội xem xét, thông qua sáng 14/6, theo chương trình nghị sự. Một trong những nội dung còn ý kiến khác nhau trong dự án luật là việc đưa nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Chính phủ dự kiến áp dụng mức thuế 8% với mặt hàng này từ năm 2027 và 10% từ năm 2028.

Tuy nhiên, khi thảo luận về nội dung này vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau.

Trước khi trình Quốc hội thông qua sáng 14/6, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã bàn thảo nội dung này tại phiên họp hôm 4/6, trong đó có nhiều nội dung góp ý liên quan việc bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Theo lập luận của cơ quan soạn thảo, quy định này nhằm kịp thời ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng thừa cân, béo phì đáng báo động ở trẻ em và thanh thiếu niên, nhằm dự phòng giảm thiểu rủi ro bệnh tật và gánh nặng y tế đối với bệnh không lây nhiễm.  

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho rằng việc nhận định nước giải khát có đường gây ra bệnh béo phì hay các bệnh liên quan chưa được báo cáo rõ ràng, đầy đủ.

Theo bà, nếu đánh thuế mặt hàng này, giá sản phẩm nước giải khát đắt hơn thì người dân vẫn có thể chuyển sang những loại đồ uống có đường khác như nước mía, chè đỗ đen, nước ép hoa quả… Bà Hải băn khoăn việc này liệu có đảm bảo giảm được tỷ lệ bị bệnh béo phì?

“Như một lon nước ngọt bây giờ có giá 10.000 đồng, có thể là tới đây đánh thuế lên 15.000 đồng nhưng khi có nhu cầu, người ta sẽ uống thứ khác mà chúng ta chưa kiểm soát được, đó có thể là sản phẩm chưa được đăng ký hoặc những thực phẩm đường phố. Như vậy sẽ ảnh hưởng ngay tới người dân”, bà Hải nói.

Trước đó, khi thảo luận nội dung này tại đợt 1 kỳ họp thứ 9, nhiều đại biểu Quốc hội cũng có băn khoăn tương tự.

Dù tán thành quy định lộ trình áp thuế với mặt hàng mới, song đại biểu Cầm Thị Mẫn (Thanh Hóa) đề nghị đánh giá tác động đầy đủ. Theo bà, việc áp thuế đối với mặt hàng mới cần phải có lộ trình chuẩn bị dài hơi, nhất là trong bối cảnh doanh nghiệp đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, trong đó có gánh nặng về thuế, phí.

Chính sách này, theo nữ đại biểu, cần quy định làm sao để các doanh nghiệp có thời gian thay đổi chiến lược sản phẩm, hướng sang các sản phẩm tốt cho sức khỏe của người tiêu dùng và vẫn đảm bảo mục tiêu kinh doanh và tăng trưởng của nền kinh tế.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung (Thái Bình) cũng chia sẻ băn khoăn khi nền kinh tế đang chịu nhiều áp lực từ bên ngoài, còn nhiều bất ổn ở khu vực tiêu dùng và dịch vụ, nên việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường cần phải được cân nhắc kỹ lưỡng, dựa trên đánh giá toàn diện.

Theo nữ đại biểu, việc tăng hay áp thuế có thể giúp tăng thu ngân sách trong ngắn hạn nhưng nếu thực hiện quá nhanh và mạnh sẽ tạo ra hiệu ứng ngược, làm giảm nguồn thu trong trung và dài hạn. Và người tiêu dùng - đối tượng cuối cùng chịu chi phí - sẽ là nhóm chịu ảnh hưởng nhiều nhất.

Cho rằng chưa có cơ sở khoa học vững chắc để khẳng định rằng nước giải khát có đường là nguyên nhân chính và duy nhất gây ra tình trạng thừa cân, béo phì, nữ đại biểu đề nghị công khai đánh giá khoa học về mối liên hệ giữa tiêu thụ nước giải khát có đường và sức khỏe cộng đồng để đảm bảo tính minh bạch và tạo sự đồng thuận của xã hội.

Bà Dung cũng kiến nghị lùi thời điểm áp dụng quy định đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có hàm lượng đường 5g/100ml bắt đầu từ năm 2028 nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp nghiên cứu, điều chỉnh sản phẩm, đầu tư, đổi mới công nghệ và phát triển sản phẩm thay thế, với lộ trình 3%-7% rồi đến 10%, để giúp doanh nghiệp có thời gian thích nghi.

Khi kết luận nội dung này tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 4/6, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị các cơ quan liên quan tiếp tục rà soát để hoàn thiện giải trình dự án luật đảm bảo tính thuyết phục.

Sáng 14/6, các đại biểu Quốc hội sẽ bấm nút biểu quyết thông qua dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi với việc bổ sung nhiều mặt hàng vào diện chịu thuế.