Mùa vừng

Rồi chẳng mấy chốc đất đã trải rộng ra dưới chân người. Bà tôi nắm từng nắm hạt vừng quăng lắc rắc xuống đất. Đất nhận lấy từng hạt vừng như nhận lấy cho mình những đứa con yêu dấu. Bấy giờ đang là mùa khô, chân ruộng cao như mấy mảnh đất phải trồng vừng ấy lại càng hiếm nước. Nhưng cây vừng chẳng đỏng đảnh như cây lúa đâu, chẳng cần đến một gầu nước nào cả. Theo tháng ngày những cây mầm tích lũy chất lấy được từ lòng đất mẹ mà sinh sôi mau mắn.

Cái giống vừng dễ trồng thật đấy! Mới ngày nào hạt vừng bé nhỏ vừa mới được gieo đẩy đất chui lên, nhìn xa hãy còn mong manh lắm. Đã có lúc người ta trông thấy đành lắc đầu vì ngỡ rằng “hết phương cứu chữa”. Chẳng còn loài cây nào có thể mọc lên được nữa trên mảnh đất khô cằn ấy. Ấy vậy mà ngoảnh đi ngoảnh lại, vừng đã chấm đỉnh đầu đứa trẻ lên ba. Những chiếc lá chìa ra xanh rờn như muốn thu ánh nhìn tò mò của người ta vậy.

Khi đôi mắt dừng lại ở quả vừng xanh, được tạo hóa mài nhẵn cho những đường nét khum khum lạ mắt đính giữa thân cây và cuống lá, thì những chiếc lá đã hoàn thành sứ mệnh của mình, rung rinh cùng gió. Điểm lên một vài đóa hoa nở muộn màu tím mơ duyên dáng, nổi bật trên nền xanh của lá. Chúng thi nhau gọi mời ong bướm khắp nơi về tụ hội. Lòng người như thấy xốn xang. Bà tôi hay tới lui lại nơi này, chẳng phải để trông trâu bò hay lũ con nít phá phách, là bà đi nhổ cỏ dại đấy. Cỏ dại đụng phải bàn tay của bà mà khiếp sợ.

Rồi một ngày những chiếc lá nơi gốc cây úa vàng, ngọn cây thôi không đơm hoa nữa, những quả vừng vận chiếc áo màu nâu. Vừng theo người về nhà. Tiếng rào rào quen thuộc lại bắt đầu dội lên trong đêm. Ông tôi kéo cái trục đá đi trước, bà tôi tỳ cái đòn gánh theo sau, đi vòng quanh khắp lượt trên lớp cây vừng rải sẵn. Cứ như thế quả vừng được tách ra khỏi cây thì cũng là lúc gà cất tiếng gáy báo canh khuya.

Sáng mai ra, vừng được đem ra sân phơi. Trưa lại những quả vừng được nắng kêu lên tanh tách đến vui tai. Chẳng khác nào những con trai nhả ngọc, nhả ra cho bà tôi những hat vừng béo mấy. Trao qua trao lại nắm hạt vừng trong tay như nâng niu một vật quý, bà tôi vẻ hài lòng. Bà tỉ mẩn nhặt nhạnh những mảnh vụn lá và cành cây còn sót lại. Em tôi thơ ngây phe phẩy cái chổi lông gà, đôi mắt lim dim bắt chước cô Tiên làm phép thuật gọi đàn chim sẻ xuống nhặt giúp bà. Bà tôi bẹo má nó rồi cả mấy bà cháu cùng cười vang.

Tôi xa nhà trọ học, ngày đi xa không quên mang theo bên mình một bọc vừng mà bà tôi cẩn thận gói ghém từ mấy ngày hôm trước. Rồi những ngày mưa đến, hương vừng lan tỏa khắp nơi. Bữa ăn, lũ học trò nhớ quê, nhớ nhà ngồi bần thần chẳng buồn tranh vừng ăn nữa. Có cô bé nước mắt chan hòa như mưa, buột miệng thành lời gọi “Vừng ơi!”.

Nguyễn Hòe