Vụ quả đồi đổ ập giữa trời nắng: Chuyên gia nói "hiện tượng hiếm gặp"

Ngày 15/11, ông Zơrâm Buôn, Chủ tịch UBND xã Hùng Sơn, TP Đà Nẵng, cho biết tình trạng sạt lở núi ở thôn Pứt vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại.

Trước đó, khoảng 9h30 ngày 14/11, một quả đồi tại thôn Pứt bất ngờ bị sạt lở, ước tính cả triệu mét khối đất đá trôi xa vài kilomet. Vụ sạt lở đã gây thiệt hại nhiều tài sản, xe máy, nương rẫy cùng hoa màu của người dân. Có 3 người dân mất liên lạc, nghi bị vùi lấp.

Khi vụ sạt lở xảy ra, điều khiến nhiều người bất ngờ là thiên tai này xuất hiện trong điều kiện thời tiết đã nắng ráo liên tiếp 3 ngày, sau đợt mưa lớn kéo dài trước đó.

Liên quan đến vụ sạt lở cả quả đồi ở Đà Nẵng, Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Minh Đức, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, đã đưa ra phân tích chuyên môn nhằm lý giải hiện tượng này.

Theo ông Đức, sau 3 ngày không mưa, giữa trời nắng ráo, sạt lở xảy ra là hiếm gặp. Tuy nhiên, trong điều kiện thực tế tỉnh Quảng Nam cũ (nay thuộc TP Đà Nẵng), hiện tượng này đã từng xảy ra trong các đợt mưa lớn kéo dài đầu tháng 11/2017 hoặc cuối tháng 10/2020.

Ông Đức nhận định nguyên nhân chính của vụ sạt lở đến từ tính lưu biến của đất (biến dạng diễn ra liên tục theo thời gian). Tại khu vực này, lớp đất sét phong hóa dày và rất dẻo khiến mái dốc không sạt ngay lúc mưa mà tiếp tục yếu dần, đến khi biến dạng đủ lớn thì hình thành sạt lở.

Về điều kiện dẫn đến hiện tượng sạt lở như ở thôn Pứt, Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Minh Đức đưa ra 4 nguyên nhân.

Thứ nhất, địa chất thuận lợi cho sạt lở khi khu vực có tầng đất phong hóa dày hàng chục mét, tính dẻo cao, dễ biến dạng.

Thứ hai, thay đổi nhiệt độ và mưa đã hình thành các khe nứt sâu trên mái dốc, đất càng dẻo, khe nứt càng sâu, dễ tạo khối trượt lớn.

Thứ ba, tác động của con người như trồng keo lai, khai thác cây rừng, hoạt động xây dựng… đã thúc đẩy nhanh sự hình thành, phát triển các vết nứt sâu trên mái dốc và các khe nứt này sẽ không bao giờ tự liền lại. 

Thứ tư, mưa lớn kéo dài trong các ngày 23-29/10, khu vực lân cận ghi nhận hơn 600mm, trong tháng 11 tiếp tục có mưa hơn 100mm. Lượng mưa vượt ngưỡng duy trì trạng thái ổn định của vùng đất dốc.

Ông Đức cho rằng, khối trượt ở thôn Pứt có thể xảy ra tại nơi đất có tính dẻo cao và bề dày lớn, nên sạt lở ở quy mô lớn. Đất ở khu vực này khi xảy ra gần như hóa lỏng, trượt nhanh như dòng nước. 

Theo chuyên gia này, trong các đợt mưa kéo dài, nhiều khu vực miền núi phía tây Quảng Nam (cũ), Quảng Ngãi, đặc biệt quanh núi Ngọc Linh của tỉnh Kon Tum (cũ), luôn tiềm ẩn nguy cơ sạt lở như ở thôn Pứt. Việc nhận diện những điểm nguy hiểm chỉ có thể thực hiện qua khảo sát địa chất chi tiết.

Dấu hiệu dễ nhận biết nhất theo ông Đức là các khe nứt kéo dài luôn xuất hiện trên mái dốc, báo hiệu đất đang dịch chuyển và có nguy cơ tạo thành khối trượt lớn.

Do vậy, theo ông Đức, người dân cần thường xuyên rà soát phát hiện sớm dấu hiệu xuất hiện các khe nứt kéo dài trên mái dốc. Đồng thời, cần lưu ý hơn các khối trượt dọc các sông, suối, dòng chảy.