“Đất nước nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, tổng công trình sư"

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn vừa ký ban hành Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển và sử dụng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao.

Đào tạo nhân lực chất lượng cao chưa được đầu tư xứng tầm

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nguồn nhân lực, nhân lực chất lượng cao tăng cả về số lượng và chất lượng, cơ cấu ngày càng phù hợp hơn. Đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức nhìn chung được đào tạo bài bản, có bản lĩnh chính trị, trình độ, năng lực chuyên môn tốt. Năng suất lao động tăng trung bình 5%/năm. Thu nhập bình quân của người lao động được gia tăng.

Cùng với đó, chất lượng giáo dục đào tạo ngày càng được nâng lên, đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển nguồn nhân lực. Tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ, chức danh giáo sư và phó giáo sư tăng dần đều hằng năm. Tự chủ đại học được mở rộng gắn với trách nhiệm giải trình.

Cũng theo kết quả giám sát, các chính sách thu hút, trọng dụng, đãi ngộ nhân tài, nhân lực chất lượng cao bước đầu phát huy hiệu quả. Nhiều sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ được thu hút, tuyển dụng.

Một số địa phương, đơn vị thực hiện thi tuyển lãnh đạo, quản lý; thí điểm trả lương cao cho giảng viên, bác sĩ giỏi; có cơ chế nội bộ linh hoạt về lương, môi trường làm việc và các chế độ đãi ngộ khác để giữ người tài.   

Dù vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng chỉ ra nhiều hạn chế như chất lượng nguồn nhân lực cải thiện với tốc độ chậm, chưa đột phá, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của thị trường lao động trong giai đoạn tới. Cơ cấu lao động chuyển dịch chậm, tỷ lệ lao động nông nghiệp còn cao.

Nhân lực chất lượng cao tập trung ở các đô thị lớn, khu vực công; thiếu hụt ở khu vực nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, khu vực kinh tế tư nhân và có vốn đầu tư nước ngoài.

Bước vào kỷ nguyên mới, yêu cầu về nhân lực chất lượng cao ngày càng cấp thiết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận định đất nước đang đứng trước nguy cơ thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, nhất là chuyên gia đầu ngành, “tổng công trình sư”, nhóm nghiên cứu mạnh trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kinh tế mới, nhân lực phục vụ công nghiệp quốc phòng, an ninh và các lĩnh vực quan trọng khác như luật, trí tuệ nhân tạo, bán dẫn...

Trong khi đó, đào tạo nhân lực chất lượng cao chưa được đầu tư xứng tầm. Việc chuyển giao, nhân rộng các chương trình đào tạo nghề theo chuẩn quốc tế còn khó khăn, thiếu đồng bộ.

Cơ chế tài chính cho phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao cũng chưa tương xứng với vai trò “đột phá chiến lược”.

Qua giám sát, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng chỉ ra cơ chế, chính sách đặc biệt để thu hút, đào tạo, bồi dưỡng, trọng dụng nhân tài, nhân lực chất lượng cao chậm đổi mới, môi trường làm việc chưa thực sự hấp dẫn.

Luân chuyển giáo viên, bác sĩ giỏi về những vùng khó khăn

Đưa ra giải pháp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng Chính phủ cần giao một cơ quan chủ trì quản lý Nhà nước về lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực ở cả khu vực công lập và ngoài công lập, chịu trách nhiệm theo dõi, dự báo, xây dựng chiến lược về phát triển nguồn nhân lực quốc gia và giám sát, đánh giá kết quả thực hiện.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị tập trung đầu tư, nâng cao chất lượng các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp trọng điểm, gắn với nhóm ngành ưu tiên, nhóm ngành thiếu nhân lực.

Cùng với đó, theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cần hoàn thiện đề án vị trí việc làm của các cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập các cấp sau sắp xếp tổ chức bộ máy; đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức gắn với yêu cầu vị trí việc làm, nhu cầu phát triển nguồn nhân lực; tăng cường ứng dụng công nghệ số.

Cơ quan giám sát cũng đề nghị tăng cường thực hiện chính sách thu hút nhân lực, đặc biệt là thu hút, luân chuyển cán bộ khoa học kỹ thuật, nhà giáo, bác sĩ, trí thức trẻ làm việc lâu dài hoặc ngắn hạn về cơ sở, các vùng khó khăn, vùng dân tộc thiểu số và miền núi, vùng biên giới.

Về phát triển, sử dụng nhân lực chất lượng cao, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhấn mạnh cần đổi mới mạnh mẽ cơ chế sử dụng, trọng dụng, phát triển, giữ chân nhân lực chất lượng cao…

Đi kèm với đó, cần triển khai thực hiện tốt các chính sách mới về thu hút, tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng đãi ngộ để củng cố, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học; các chính sách đặc thù, vượt trội cho người làm công tác khoa học, xây dựng pháp luật theo quy định.

Đặc biệt, cơ quan giám sát đề nghị chú trọng thu hút nhân tài là sinh viên Việt Nam học tập ở nước ngoài, chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành, "tổng công trình sư", nhóm nghiên cứu mạnh là người Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành là người nước ngoài làm việc trong những lĩnh vực mới, lĩnh vực quan trọng (dịch vụ kỹ thuật cao, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo, trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, luật,...) ở các khu công nghệ cao, trung tâm tài chính quốc tế, vùng động lực phát triển.

Chính phủ cũng cần triển khai thực hiện tốt chính sách về thị thực nhằm thu hút người nước ngoài thuộc nhóm nhân lực chất lượng cao.