Chủ tịch Quốc hội: “Nhà đầu tư nào vào nước ta cũng hỏi có đủ điện không?”

Quan điểm này được Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề cập khi tham gia ý kiến thảo luận tại tổ chiều 4/12, liên quan dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030.

Đa số đại biểu Quốc hội nhất trí sự cần thiết ban hành nghị quyết này để đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển đất nước, nhất là trong bối cảnh chúng ta đặt mục tiêu tăng trưởng liên tục 2 con số trong nhiều năm tới và định hướng phát triển các trung tâm dữ liệu quốc gia, công nghệ số, trí tuệ nhân tạo...

Cho biết Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 70 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh năng lượng là yêu cầu quan trọng nhất đối với đất nước, đặc biệt trong việc kêu gọi các nhà đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh.

Chia sẻ thực tế “nhà đầu tư nào vào nước ta cũng hỏi có đủ điện sản xuất không”, Chủ tịch Quốc hội cho rằng muốn đủ điện phải có cơ chế, chính sách phát triển. Vừa qua, Quốc hội đã quyết định khởi động lại việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân; các dự án thủy điện, điện mặt trời, điện gió... cũng được phát triển, song theo Chủ tịch Quốc hội, vẫn chưa đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Vì thế, sau khi Bộ Chính trị có Nghị quyết 70, Chính phủ tiếp tục trình Quốc hội ban hành Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia, quy định nguyên tắc, chủ trương, các cơ chế đặc thù, vượt trội để phát triển năng lượng quốc gia.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý Nghị quyết này không phải tháo gỡ khó khăn, mà hướng tới tương lai để có các giải pháp đồng bộ theo Nghị quyết 70.

"Trước khi ban hành nghị quyết này, chúng ta cũng đã có Quy định 178, nếu để xảy ra vấn đề tiêu cực, trục lợi chính sách thì cơ quan trực tiếp điều hành là Chính phủ và Bộ Công Thương phải chịu trách nhiệm", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Trong dự thảo nghị quyết, nhiều quy định được xây dựng với mục tiêu rút ngắn quy trình đầu tư, xây dựng các công trình điện lực nhằm đáp ứng yêu cầu đột xuất, cấp bách. Tuy nhiên, đại biểu Quốc hội Nguyễn Tuấn Anh (Phó Bí thư Thành ủy Cần Thơ), cho rằng dự thảo Nghị quyết chưa quy định rõ nguyên tắc, tiêu chí xác định yếu tố “đột xuất, cấp bách”, chưa làm rõ phạm vi và điều kiện áp dụng.

Điều này, theo ông, dẫn đến nguy cơ phát sinh rủi ro lớn trong thực thi, có thể bị lợi dụng để hợp thức hóa các điều chỉnh tùy tiện, mở rộng quá mức thẩm quyền hoặc áp dụng không đúng đối tượng.

Phó Bí thư Thành ủy Cần Thơ cũng lo ngại nếu không có quy định chi tiết sẽ tiềm ẩn các rủi ro về minh bạch, lạm quyền và lợi ích nhóm, hậu quả là lãng phí nguồn lực Nhà nước, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội cũng như đời sống nhân dân.

Phân tích các quy định cụ thể, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh đề nghị làm rõ căn cứ, nguyên tắc điều chỉnh quy hoạch. Theo đó, ông góp ý chỉ áp dụng cơ chế miễn thủ tục điều chỉnh quy hoạch đối với trường hợp thật sự khẩn cấp, có tính chất bất khả kháng (như quy định tại Điều 14 Luật Điện lực), đồng thời quy định rõ trách nhiệm báo cáo, giải trình với Chính phủ và báo cáo Quốc hội để bảo đảm kiểm soát quyền lực và hạn chế rủi ro lạm dụng.

Phó Bí thư Thành ủy Cần Thơ cũng đề nghị bổ sung tiêu chí định lượng cho từng căn cứ điều chỉnh, như mức tăng phụ tải, quy mô công suất điều chỉnh, phạm vi tác động, điều kiện vận hành hệ thống… nhằm bảo đảm tính minh bạch và khả năng kiểm soát.

Đi kèm với đó, theo ông, cần quy định bắt buộc phải có đánh giá tác động hệ thống điện và ý kiến tham vấn độc lập khi thực hiện điều chỉnh quy hoạch.

Trong khi đó, đại biểu Lê Minh Nam (Cần Thơ) góp ý khi lựa chọn các dự án điện lực có tính chất đặc thù, cần đánh giá kỹ lưỡng về chi phí, lợi ích toàn diện, lâu dài để bảo đảm hiệu quả tổng thể, hài hòa lợi ích giữa người dân, nhà đầu tư, doanh nghiệp và Nhà nước.