Vì sao Mỹ vẫn không cấp máy bay chiến đấu F-16 cho Ukraine?

Dù đã cam kết sẽ gửi xe tăng tân tiến M1 Abrams cho Ukraine nhưng chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden cho đến nay vẫn "nói không" với việc cung cấp máy bay tiêm kích F-16 cho Kiev.

Theo các chuyên gia, Washington có nhiều lý do để hành động như vậy.

Đầu tiên, Kiev kêu gọi Mỹ và các nước phương Tây cung cấp hệ thống vũ khí hiện đại. Chính quyền ông Biden đã "nói không" và lặng lẽ gợi ý rằng, Ukraine có thể nhận được các vũ khí tương tự từ các nước láng giềng châu Âu với thời gian chuyển giao chỉ bằng một nửa.

Nhưng các quốc gia NATO ở châu Âu cũng từ chối viện trợ vũ khí vì lo ngại có thể khiêu khích Nga và đẩy cuộc xung đột đi xa hơn nữa nếu Mỹ không làm điều tương tự.

Vì vậy, sau nhiều tháng đắn đo, chính quyền Tổng thống Biden đã nhất trí cam kết hỗ trợ xe tăng hiện đại cho Kiev. Đức và nhiều quốc gia phương Tây khác cũng vậy. Theo các chuyên gia, cánh cửa tiếp cận vũ khí hiện đại hơn đã mở ra cho Ukraine.

Đối với các hệ thống phòng không cũng vậy, khi Tổng thống Biden quyết định gửi khẩu đội Patriot tới Ukraine vào cuối tháng 12/2022, Đức và Hà Lan sau đó cũng tuyên bố sẽ gửi các bệ phóng và tên lửa Patriot cho Kiev.

Các phương tiện chiến đấu bọc thép cũng không ngoại lệ. Pháp và Đức đã mở kho dự trữ sau khi Mỹ bật tín hiệu sẽ chuyển sát thủ diệt xe tăng Bradley cho Ukraine. Và mới đây nhất, Đức đồng ý gửi xe tăng Leopard 2 cho Kiev sau khi Mỹ đồng ý gửi M1A2 Abrams của Mỹ.

Tầm quan trọng của máy bay chiến đấu

Và bây giờ là đến máy bay chiến đấu, mặt hàng vũ khí mới nhất trong danh sách mong muốn được hỗ trợ của Ukraine.

Kiev đã kêu gọi hỗ trợ hàng chục chiếc F-16, loại máy bay chiến đấu một động cơ do General Dynamics và Không quân Mỹ hợp tác sản xuất vào những năm 1970.

Ukraine muốn Mỹ vừa được hỗ trợ trên không trong bối cảnh nỗ lực giành lại quyền kiểm soát các thành phố và thị trấn ở phía Đông và phía Nam, nơi quân đội Nga đã giành quyền kiểm soát, vừa để bảo vệ các thành phố và thị trấn của họ khỏi các cuộc tập kích trên không của Moscow.

Theo kịch bản thông thường, chính quyền Biden đã bác đề xuất này của Kiev- nhưng nhiều nguồn tin quân sự cho rằng, việc từ chối có lẽ chỉ là tạm thời.

Khi một phóng viên hỏi liệu Mỹ có cung cấp máy bay chiến đấu F-16 cho Ukraine hay không, các quan chức cấp cao nói rằng, câu trả lời "không" của ông Biden không ngăn cản Mỹ quyết định cung cấp F-16 cho Ukraine về sau này hoặc nhiều khả năng hơn là đưa ra một thỏa thuận cho phép một quốc gia khác gửi tiêm kích do Mỹ sản xuất tới Ukraine.

"Chúng tôi thường xuyên nói chuyện với phía Ukraine cũng như các nước đồng minh và đối tác về những khả năng có thể xảy ra", ông John F. Kirby, phát ngôn viên của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ, nói với các phóng viên hôm 31/1.

Trong một bài đăng trên kênh Telegram của mình vào hôm 30/1, ông Andriy Yermak, cố vấn hàng đầu của Tổng thống Volodymyr Zelensky, nói rằng "quá trình đạt được máy bay chiến đấu F-16 đang diễn ra", đồng thời nói thêm rằng, Ukraine nhận thấy "những dấu hiệu tích cực từ Ba Lan".

Thủ tướng Mateusz Morawiecki tuyên bố Ba Lan sẽ chuyển giao máy bay chiến đấu F-16 cho Ukraine, nhưng chỉ khi đó là hành động phối hợp giữa các thành viên NATO. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ và châu Âu cho rằng nhiều khả năng việc viện trợ máy bay chiến đấu cho Ukraine sẽ đến từ Đan Mạch hoặc Hà Lan.

Trang tin NL Times của Hà Lan dẫn lời Ngoại trưởng Wopke Hoekstra cho biết, chính phủ nước này sẽ xem xét yêu cầu mua F-16 từ Kiev với "tinh thần cởi mở". Các quan chức Mỹ cho biết Hà Lan có khoảng 40 chiếc F-16 và đang chuyển sang sử dụng chiến đấu cơ F-35 tiên tiến hơn (cũng do Lockheed Martin sản xuất), vì vậy việc gửi một số chiếc F-16 đến Ukraine là hợp lý.

Chính phủ Mỹ phải phê duyệt việc bán hoặc chuyển giao F-16 từ các quốc gia đối tác sang các quốc gia bên thứ ba, điều đó có nghĩa là bất kỳ thành viên NATO nào muốn gửi máy bay chiến đấu do Mỹ sản xuất tới Ukraine trước tiên phải được chính quyền ông Biden "bật đèn xanh".

Hai quan chức Mỹ cho biết, sự cho phép đó có thể giúp trấn an các nước NATO lo ngại về việc bị Nga chỉ trích vì đã gửi máy bay chiến đấu tiên tiến đến Ukraine.

"Chúng tôi có một khuôn mẫu, nếu chúng tôi nói rằng sẽ cung cấp các loại thiết bị cho nước khác, các đồng minh của chúng tôi sẽ làm như vậy", Evelyn Farkas, quan chức hàng đầu của Lầu Năm Góc về Ukraine dưới thời chính quyền Tổng thống Obama, cho biết. "Họ dường như khá e ngại việc Nga sẽ nổi giận với bất kỳ một quốc gia NATO nào".

Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, việc gửi máy bay chiến đấu đến Ukraine sẽ không phải là một yếu tố thay đổi cục diện chiến trường ngay lập tức.

Các hoạt động đào tạo phi công và phi hành đoàn, bảo trì, tiếp tế, tiếp nhiên liệu và duy trì đều sẽ phải được thực hiện. Sau đó, sẽ có những câu hỏi về cách sử dụng máy bay, điều khiển chúng trong các hoạt động cũng như tích hợp chúng vào cấu trúc của lực lượng không quân Ukraine.

Tất cả vấn đề này đều có thể làm được, nhưng chắc chắn sẽ mất nhiều thời gian.

Mỹ ưu tiên cung cấp cho Ukraine các loại vũ khí nào?

Hiện tại, chính quyền Tổng thống Biden không đồng ý gửi máy bay chiến đấu hiện đại cho Ukraine nhưng có thể trong tương lai sẽ khác.

Theo các quan chức Lầu Năm Góc, họ muốn ưu tiên cung cấp cho Ukraine các loại vũ khí có thể giúp ích cho Kiev ngay bây giờ. Chính quyền ông Biden đang chuẩn bị một gói vũ khí mới cho Ukraine, trị giá 2,2 tỷ USD dự kiến sẽ bao gồm các tên lửa tầm xa hơn. Tuy nhiên, những tên lửa này rất có thể sẽ không được chuyển giao trong vài tháng, nếu không muốn nói là vài năm.

Các quan chức Mỹ cho biết, nếu quân đội Ukraine được trang bị máy bay chiến đấu và xe tăng, họ sẽ có thể tiến hành các cuộc phản công để giành lại lãnh thổ hiện do Nga nắm quyền kiểm soát. Theo các quan chức, ưu tiên hàng đầu của Ukraine lúc này là hệ thống phòng không, pháo binh và thiết giáp, nhưng Ukraine đã kiên quyết bày tỏ mong muốn có được máy bay chiến đấu của phương Tây.

Các quan chức Mỹ cho biết, ưu tiên hàng đầu của Ukraine lúc này là hệ thống phòng không, pháo binh và sau đó là hệ thống thiết giáp và cơ giới hóa.

Nhưng Ukraine, quốc gia chỉ có các phi công lái máy bay phản lực thời Liên Xô, bao gồm cả MiG-29, đã kiên quyết nói rằng họ muốn có máy bay chiến đấu hiện đại của phương Tây.

Michael Fantini, một thiếu tướng đã nghỉ hưu, người đã lái F-16 trong Chiến tranh Iraq, cho biết nhiều đồng minh của Mỹ sở hữu F-16 nên chuỗi cung ứng cho máy bay chiến đấu tân tiến này sẽ được hỗ trợ tốt trên khắp thế giới, điều này giúp Ukraine bảo trì chúng dễ dàng hơn.

Ông gọi đây là "chiếc máy bay cơ động nhất từng được chế tạo, ngoại trừ chiếc F-22" - một loại máy bay chiến đấu khác. Ông cho biết chiếc máy bay này có thể giúp Ukraine giành ưu thế đáng kể trên chiến trường và trên bầu trời.

Trong một cuộc họp báo vào tuần trước, Yurii Ihnat, phát ngôn viên của Lực lượng Không quân Ukraine, cho biết các phi công Ukraine sẽ mất "vài tuần" để học cách lái máy bay chiến đấu nhưng mất "khoảng 6 tháng" để thành thạo cách sử dụng máy bay trên chiến trường thực địa. 

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron mới đây tuyên bố không loại trừ khả năng gửi máy bay chiến đấu tới Ukraine, nhưng ông cũng đưa ra một số điều kiện như việc cung cấp các vũ khí như vậy sẽ không dẫn đến leo thang căng thẳng hoặc được sử dụng "để đánh vào vùng đất Nga".