Ukraine rút khỏi pháo đài chiến lược, Nga tiếp đà siết gọng kìm Donbass

Tuần này, Nga đã giành quyền kiểm soát thị trấn Vuhledar (Ugledar) quan trọng ở miền Đông Ukraine, chấm dứt nhiều tháng giao tranh dữ dội và nêu bật thách thức mà Kiev phải đối mặt khi xung đột bước sang năm thứ 3.

Hình ảnh được chia sẻ trên mạng xã hội cho thấy binh lính Nga vẫy cờ chiến thắng trên đống đổ nát của tòa thị chính Vuhledar, nơi bị tàn phá với dân số giảm từ khoảng 14.000 người xuống chỉ còn hơn 100 người.

Quân đội Ukraine đã xác nhận việc rút quân khỏi Vuhledar vào ngày 2/10. Quyết định được đưa ra "để bảo vệ nhân sự và thiết bị quân sự" khi lực lượng Nga bao vây thị trấn này.

Theo giới phân tích, một mục tiêu chính được Nga đặt ra khi mở chiến dịch quân sự tại Ukraine là kiểm soát toàn bộ vùng Donbass, gồm khu vực Donetsk và Lugansk, ở miền Đông Ukraine. Trong năm nay, Nga đã đạt được những bước tiến đáng kể ở mặt trận này và gần đây nhất là kiểm soát Vuhledar.

Vuhledar, một thị trấn được xây dựng xung quanh một mỏ than, nằm cách Pokrovsk khoảng 50km về phía nam, được coi là trọng tâm tấn công chính của Nga ở mặt trận phía đông trong vài tháng qua.

Mặc dù không phải là trung tâm vận tải và hậu cần như Pokrovsk, Vuhledar được củng cố vững chắc và được coi là một pháo đài quan trọng tại giao lộ của mặt trận phía đông và phía nam Ukraine. Blogger quân sự Nga Boris Rozhin nhận định, điều này khiến việc Nga kiểm soát Vuhledar trở thành một chiến thắng về mặt chiến thuật, nếu không muốn nói là chiến lược.

"Sự thật là "ban công" này (ám chỉ vị trí cao của Vuhledar) nằm ở ngã ba của mặt trận Zaporizhia và Donetsk đã gây ra mối đe dọa liên tục đối với lực lượng bảo vệ các tuyến tiếp cận Mariupol", ông Rozhin lưu ý, đề cập đến thành phố phía nam Ukraine đã nằm dưới sự kiểm soát của Nga kể từ năm 2022.

Cũng giống như Avdiivka, một thị trấn chiến lược khác ở phía đông đã thất thủ vào tháng 2, Vuhledar thất thủ không phải do sức mạnh chiến lược của Nga mà là do sự tiêu hao bằng vũ lực. Trong hai năm, Ukraine đã thiết lập một hàng phòng thủ đáng kể ở đây, trong khi Nga đã nỗ lực tiến công và thất bại nhiều lần.

Vuhledar đóng vai trò như một pháo đài phòng thủ, một thị trấn pháo đài trên đỉnh đồi được bao quanh bởi những cánh đồng trống và gần hai con đường chính. Ở trên cao, binh lính Ukraine có thể quan sát lực lượng Nga đang tiến đến từ xa. Nhờ vị trí thuận lợi, việc phối hợp các cuộc phản công rất dễ dàng. Tuy nhiên, lợi thế đó hiện thuộc về Nga.

Oleksandr Musiienko, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quân sự - Pháp lý, nhận định với trang tin RBC-Ukraine rằng lực lượng Nga thực sự đã có lợi thế, buộc quân đội Ukraine phải rút lui khỏi Vuhledar. Ông đánh giá, Nga sẽ kiểm soát các điểm cao chiếm ưu thế, nghĩa là binh lính Ukraine sẽ phải rút lui về các vị trí kiên cố.

"Chúng ta cần xác định các vị trí kiên cố cũng như điểm cao mà chúng ta có thể sử dụng để giành được chỗ đứng và giữ vững phòng tuyến. Mọi thứ sẽ phụ thuộc vào hành động của đối phương. Họ có thể sẽ tiếp tục tiến về phía tây bắc hướng tới Kurakhove", ông Musiienko dự đoán.

Ông không loại trừ khả năng quân đội Ukraine sẽ dần rút lui về Kurakhove, đến các thành phố và khu định cư giúp họ có thể giành được chỗ đứng và giữ vững phòng tuyến tốt hơn.

Theo ông Musiienko, quân đội Nga sẽ làm mọi cách có thể để tiếp cận Kurakhove và Pokrovsk, nhằm mục đích bao vây. Ông cho rằng Nga sẽ không tham gia ngay vào các trận chiến giành các khu vực này, thay vào đó là chờ tập hợp lại, tiếp viện và tăng cường lực lượng.

Ông Musiienko cho biết, một kịch bản thứ hai có thể xảy ra là Nga có thể hình thành lực lượng ở các khu vực Pryiutne và Velyka Novosilka dọc theo hướng Vremivka để phát động một cuộc tấn công ở đó.

"Điều này có nghĩa là họ có thể đồng thời tiến vào phía nam của vùng Donetsk từ hai hướng: từ Vuhledar và từ Vremivka. Mục tiêu của họ là gây áp lực từ sườn phía nam lên Kurakhove và Pokrovsk", chuyên gia giải thích.

Ngoài ra, ông Musiienko lưu ý, Nga cũng có thể cố gắng gây sức ép ở khu vực Kupiansk, qua đó kéo giãn tuyến phòng thủ đối phương ở phía đông và buộc Ukraine phải tái triển khai lực lượng của họ khỏi khu vực Kursk.

Kiev đã mở chiến dịch đột kích vào tỉnh Kursk từ tháng 8, tuyên bố kiểm soát một số khu định cư trên lãnh thổ Nga. Mục đích của họ khi tiến hành chiến dịch Kursk nhằm chuyển hướng lực lượng Nga khỏi mặt trận Donbass. Tuy nhiên, tính toán này của Ukraine dường như bị sai hướng.

"Nga muốn kéo dài phòng tuyến của Ukraine và tiến sâu vào vùng Donetsk càng nhiều càng tốt. Từ đó, họ sẽ tiếp tục tiến công bằng số lượng lớn bộ binh, cố gắng bao vây Kurakhove và Pokrovsk vào mùa đông, nhưng không có khả năng họ sẽ tham gia giao tranh trực tiếp ở các khu vực đô thị. Ukraine sẽ dần rút lui về phía Kurakhove theo hướng Vuhledar", chuyên gia Musiienko nhận định.

Trong khi đó, các nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) đã bày tỏ quan điểm rằng, việc Nga kiểm soát Vuhledar khó có thể thay đổi cơ bản tiến trình các hoạt động tấn công của họ ở phía tây Donetsk. Kết luận của ISW chủ yếu dựa trên thực tế rằng Vuhledar không phải là một trung tâm hậu cần đặc biệt quan trọng.

Theo ông Musiienko, các kế hoạch của Moscow vẫn không thay đổi vì họ đã đạt được một số thành công và đang tiến lên. Tại thời điểm này, lực lượng Nga đang cầm chừng, trong khi Ukraine đang làm mọi cách có thể để làm chậm tiến độ của Nga và làm kiệt sức đối phương.

Mặc dù có ý nghĩa chiến thuật, nhưng Vuhledar không phải là trung tâm hậu cần quan trọng đối với Kiev, và lực lượng Nga đã kiểm soát hầu hết các tuyến đường chính qua thị trấn này trước khi chiếm được Vuhledar, theo ISW.

Việc giành Vuhledar là một phần trong nỗ lực của Moscow nhằm kiểm soát trung tâm hậu cần chiến lược Pokrovsk, chỉ cách đó 30km về phía bắc. Kịch bản Pokrovsk thất thủ sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến khả năng phòng thủ của Ukraine.

Bước tiếp theo của lực lượng Nga sẽ là đẩy quân đội Ukraine ra khỏi thành phố Kurakhove gần đó.

"Tuyến đường này được kết nối với nhau và Nga sẽ không thể tiến vào Pokrovsk và tiến gần đến Pokrovsk trừ khi có thể đẩy quân đội của Ukraine ra khỏi Kurakhove. Nếu không, quân Nga sẽ hở hai bên sườn và có thể phải chịu một đòn nghiêm trọng vào bên hông", Ivan Tymochko, chủ tịch Hội đồng Dự bị của lực lượng bộ binh Ukraine, cho biết.

"Mặt khác, đối phương hiểu rằng nếu không kiểm soát Kurakhove, họ sẽ không thể tác động mạnh đến diễn biến của các sự kiện xung quanh Vuhledar", ông Tymochko nói thêm.

Sự sụp đổ của một thị trấn tiền tuyến, mặc dù có ý nghĩa chiến thuật nhưng khó có thể thay đổi tiến trình cuộc chiến. Tuy vậy, Vuhledar thất thủ cũng để lộ ra vị thế ngày càng khó khăn của Ukraine trong bối cảnh phương Tây chưa mở rào cho Kiev sử dụng vũ khí tầm xa.

Pháo đài Vuhledar thất thủ dường như là hậu quả của việc Mỹ từ chối cho Ukraine sử dụng vũ khí tầm xa của phương Tây tấn công các mục tiêu bên trong lãnh thổ Nga. Điều này đã ngăn cản Ukraine làm suy yếu năng lực chiến đấu của Nga.

Trong khi đó, Nga đang tăng cường kiểm soát các vùng không phận, chế tạo và triển khai các loại bom lượn trên không với sức công phá lớn mà Ukraine không thể đối phó hiệu quả. Các máy bay chiến đấu của Nga tiếp tục ném bom xuống Vuhledar, buộc quân Ukraine phải rút lui.

"Chiến thuật chính của Nga là bao vây chúng tôi từ hai bên sườn. Họ đã làm điều này liên tục trong 6 đến 7 tháng bằng các cuộc tập kích đường không liên tục. Nhờ chiến thuật này, họ đã làm cạn kiệt nguồn lực của chúng tôi", ông Arsenii Prylipka, người đứng đầu phòng báo chí của Lữ đoàn 72 - đơn vị đã bảo vệ Vuhledar từ tháng 8/2022 - cho biết.