Tranh cãi vụ đấu giá thiên thạch sao Hỏa lớn nhất thế giới

Thiên thạch sao Hỏa NWA 16788 nặng 25kg, mảnh sao Hỏa lớn nhất từng được tìm thấy trên Trái đất, đã được bán với giá 5,3 triệu USD tại Sotheby's New York. Theo thông tin từ Sotheby's, nó được phát hiện vào tháng 11/2023 tại sa mạc Sahara thuộc quốc gia châu Phi Niger.

Chính phủ Niger thông báo sẽ mở cuộc điều tra sau phiên đấu giá, cho rằng thiên thạch này “có đầy đủ dấu hiệu của hoạt động buôn lậu quốc tế trái phép”. Cuối tuần qua, chính phủ Niger đã đình chỉ mọi hoạt động xuất khẩu đá quý và thiên thạch cho đến khi có thông báo mới.

Sotheby's bác bỏ cáo buộc, khẳng định thiên thạch “được xuất khẩu từ Niger và vận chuyển phù hợp với tất cả các quy trình quốc tế liên quan”. Tuy nhiên, trước tranh cãi, một phát ngôn viên Sotheby's cho biết vụ việc đang được xem xét lại.

“Viên đá đã đi qua 225 triệu km trong không gian, lao qua bầu khí quyển Trái đất trước khi rơi xuống sa mạc Sahara”, mô tả của Sotheby's viết.

Sau khi được phát hiện, tảng đá gồ ghề màu vàng nâu này được bán cho một nhà buôn quốc tế, trưng bày ngắn ở Italy, rồi cuối cùng xuất hiện trong danh mục đấu giá ở New York.

Nhà cổ sinh vật học Mỹ Paul Sereno, người nhiều năm làm việc chặt chẽ với chính quyền Niger, nghi ngờ rằng có dấu hiệu đều cho thấy tảng đá rời khỏi Niger “một cách bất hợp pháp”.

“Tất cả đều ẩn danh, từ người tìm thấy, các nhà buôn, đến người mua, tất cả đều ẩn danh. Nếu họ đeo găng bóng chày và bắt được thiên thạch khi nó đang lao xuống Trái đất trước khi chạm vào bất kỳ quốc gia nào, thì họ có thể tuyên bố sở hữu, nhưng xin lỗi, nó đã rơi xuống đó. Nó thuộc về Niger”, ông nói.

Luật sở hữu thiên thạch khác nhau tùy thuộc vào nơi rơi xuống.

Ở Mỹ, nếu một tảng đá rơi xuống đất tư nhân, chủ đất có quyền sở hữu.

Tại Niger, luật về “di sản văn hóa quốc gia” bao gồm cả các mẫu khoáng vật quý hiếm, theo Matthieu Gounelle, giáo sư tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia Pháp, và cha ông, giáo sư đại học Max Gounelle. Cả hai đều là chuyên gia về quy định liên quan đến việc thu thập và buôn bán thiên thạch.

“Chúng tôi cho rằng không nghi ngờ gì việc thiên thạch nằm trong nhóm khoáng vật quý hiếm được luật pháp Niger bảo vệ”, họ nói với AFP.

Ngoài tranh chấp pháp lý, vụ việc còn đặt ra câu hỏi về vấn đề khoa học.

Tảng đá, mang tên NWA 16788, có giá trị nghiên cứu khoa học độc nhất. Lớn hơn nhiều so với các thiên thạch sao Hỏa từng được ghi nhận, nó mang đến cái nhìn đặc biệt về lịch sử địa chất của hành tinh này.

Giống các thiên thạch sao Hỏa khác, nó được cho là bị văng vào không gian sau khi một tiểu hành tinh va vào sao Hỏa.

“Đây là di sản của thiên nhiên. Ở nhiều khía cạnh, đây là di sản của toàn nhân loại, nó kể cho chúng ta những câu chuyện về vũ trụ. Chúng ta nên tôn trọng nó. Đối với tôi, đây không phải là thứ nên bị đưa ra đấu giá và có thể biến mất trong phòng khách của ai đó", ông Sereno nói.