Ý đồ của Trung Quốc phía sau cú "cắt mặt" tàu chiến Mỹ trên Biển Đông

Cuối tháng trước, Hải quân Mỹ đã tiến hành chiến dịch bảo đảm tự do hàng hải (FONOP) trên Biển Đông khi điều tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS Decatur di chuyển trong phạm vi 12 hải lý gần đá Gạc Ma và Gaven thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Đây là chiến dịch FONOP thứ 8 của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump.

Việc Mỹ đưa tàu chiến tới gần các đảo nhân tạo do Trung Quốc bồi đắp trái phép trên Biển Đông nhằm thách thức yêu sách chủ quyền phi lý của Bắc Kinh không phải là chuyện hiếm gặp. Tuy nhiên vụ việc lần này trở thành đề tài gây chú ý vì phản ứng cứng rắn của Trung Quốc đối với tàu Mỹ.

Để đáp trả hành động của Trung Quốc, Mỹ cam kết sẽ “tăng cường phô diễn sức mạnh” trên Biển Đông vào tháng tới. Trong bài phát biểu kéo dài 45 phút vào tuần trước tại Washington, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence đã chỉ trích Trung Quốc vì hành động “quấy rối liều lĩnh” khi suýt va chạm với tàu Mỹ trên Biển Đông, đồng thời cáo buộc Bắc Kinh “can thiệp” vào hệ thống chính trị Mỹ và “gây sức ép về kinh tế” trên toàn thế giới.

Thông điệp của Trung Quốc

Theo chuyên gia về Trung Quốc Bonnie Glaser, nếu không có lệnh từ cấp trên, không hạm trưởng của bất kỳ tàu Trung Quốc nào dám bất chấp nguy hiểm để đưa tàu khu trục áp sát tàu Decatur ở khoảng cách chỉ 41m như vậy. Thậm chí, chuyên gia Glaser cho rằng “ít khả năng sự kiện này xảy ra mà không có sự chấp thuận từ Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình”.

“Điều đầu tiên tôi muốn nói là, tôi hơi băn khoăn về lý do Trung Quốc phản ứng mạnh như vậy trong một số trường hợp”, bà Glaser nói.

Theo bà Glaser, trong vụ chạm trán mới nhất, hai thực thể gần đá Gaven có liên quan tới chiến dịch FONOP của tàu USS Decatur đều là thực thể có diện tích nhỏ và không phải là những căn cứ quan trọng của Trung Quốc trên Biển Đông. Hơn nữa, đây cũng chỉ là những bãi đá nửa nổi nửa chìm - nơi Mỹ không có tranh chấp chủ quyền. Điều đó đồng nghĩa với việc khu vực tàu USS Decatur di chuyển qua chỉ là một vùng nước vô hại. Tuy vậy, Trung Quốc vẫn không ngần ngại đưa ra phản ứng “mạnh nhất” từ trước đến nay đối với Hải quân Mỹ.

Mô tả về vụ việc xảy ra trên Biển Đông, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Wu Qian cho biết tàu khu trục lớp Luyang của Trung Quốc chỉ tiến hành “thủ tục nhận diện và xác nhận theo quy định của luật, đồng thời cảnh báo tàu Mỹ rời đi”. Ông Wu không đề cập tới việc hai tàu chiến đã áp sát nhau ở khoảng cách gần như thế nào.

“Các quy tắc tiếp cận (giữa các tàu) (ROE) của Trung Quốc thường do quân ủy trung ương đặt ra, và Chủ tịch Tập Cận Bình cũng tham gia vào quá trình phê chuẩn các quy tắc này. Vụ việc lần này đã cho thấy sự thay đổi về quy tắc ROE. Trước đây, Trung Quốc chỉ bám theo tàu Mỹ và không tiếp cận quá gần. Nếu đối phương liên lạc, Trung Quốc sẽ phản hồi. Còn bây giờ, những quy tắc ROE dường như bị ném ra ngoài cửa sổ”, bà Glaser nhận định.

Theo chuyên gia Glaser, lý do dẫn tới lập trường hung hăng hơn của Trung Quốc là vì Bắc Kinh ngày càng không hài lòng với những căng thẳng gần đây trong quan hệ song phương, bao gồm cuộc chiến thương mại với Mỹ và thỏa thuận bán vũ khí quân sự giữa Mỹ và Đài Loan.

“Lý do duy nhất tôi có thể hiểu đó là Trung Quốc quyết định sử dụng cơ hội này để phát tín hiệu tới chính quyền Trump. Tôi cũng cho rằng vụ việc này là bằng chứng cho thấy căng thẳng (Mỹ - Trung) đã lan từ lĩnh vực này sang lĩnh vực khác”, bà Glaser nói thêm.

Quyết tâm của Mỹ

Tuy vậy, Trung Quốc dường như không muốn đẩy sự việc đi quá xa. Mãi cho tới khi tàu USS Decatur của Mỹ kết thúc chiến dịch FONOP và chuẩn bị rời khỏi khu vực 12 hải lý quanh đá Gaven và Gạc Ma, tàu Trung Quốc mới tới gần tàu Mỹ. Theo chuyên gia Glaser, nếu tàu Trung Quốc áp sát tàu Mỹ ngay từ khi chiến dịch FONOP vừa mới bắt đầu, vụ việc có thể diễn ra theo chiều hướng hoàn toàn khác. Khi đó, hạm trưởng chỉ huy tàu USS Decatur sẽ phải đối mặt với hàng loạt quyết định, chẳng hạn cân nhắc phương án hủy bỏ chiến dịch FONOP và tỏ ra nhượng bộ Trung Quốc. Bà Glaser cho rằng Chủ tịch Tập Cận Bình không muốn tỏ ra là một người yếu ớt.

“Ông Tập Cận Bình muốn được xem như một nhà lãnh đạo bảo vệ các lợi ích của Trung Quốc cũng như chủ quyền của Trung Quốc. Đó là những gì Trung Quốc muốn truyền tải đối với chiến dịch FONOP của Mỹ. Tuy vậy, nguy cơ xung đột thực sự rất nghiêm trọng”, chuyên gia Glaser cho biết.

Phát biểu tại Washington, Phó Tổng thống Mỹ nhấn mạnh: “Trung Quốc không muốn gì khác ngoài việc đẩy Mỹ khỏi khu vực Tây Thái Bình Dương và nỗ lực để ngăn chúng tôi không thể tới trợ giúp các đồng minh của chúng tôi. Nhưng họ sẽ thất bại với kế hoạch này. Mỹ sẽ tiếp tục triển khai tàu và máy bay hoạt động ở bất kỳ nơi nào luật quốc tế cho phép cũng như đảm bảo lợi ích quốc gia. Chúng tôi sẽ không bị hăm dọa và chúng tôi sẽ không lùi bước”.

Theo nhà quan sát Ryan Hass tại Viện Brookings, phát biểu trên của Phó Tổng thống Mike Pence nhằm vào các nước láng giềng của Trung Quốc và các đối tác của Mỹ, ngầm yêu cầu họ lựa chọn Mỹ hoặc Trung Quốc. Ông Hass cho rằng điều này giống như một cuộc đối đầu của cuộc chiến tranh Lạnh mới.

Thành Đạt

Theo USNI, Sputnik