Thành phố chiến địa oằn mình giữa xung đột khốc liệt Nga - Ukraine

Tamara Klimashenko đứng ở nơi từng là vườn hoa yêu thích của mình và rút điện thoại ra để khoe những bức ảnh về hoa mẫu đơn, dạ yên thảo và cúc đã từng bao phủ mảnh đất này giờ đầy mảnh đạn bom.

Chồng bà, ông Anatoly Klimashenko, chỉ tay về phía những nơi đạn pháo phát nổ: từng là có một vườn bắp cải, một vườn dâu tây và một gara ô tô mà ông đã tự tay xây dựng.

Lyman là nơi giao tranh ác liệt hồi tháng 5, khi lực lượng Nga kiểm soát thành phố này. Nga kiểm soát Lyman cho đến ngày 1/10, trước khi Ukraine mở chiến dịch phản công chớp nhoáng.

Nhưng ngay cả khi đứng giữa đống đổ nát của ngôi nhà - với những bức tường bị thổi bay và những tấm ván gỗ treo trên trần nhà - gia đình Klimashenko cho biết họ lo sợ một số phận thậm chí còn tồi tệ hơn: Nga có thể mở cuộc tấn công khác ở đây với mục tiêu chính là "kiểm soát toàn bộ Donbass".

"Nếu tấn công lần nữa, mọi thứ sẽ gây ra sự hủy diệt lớn hơn. Nhưng ở đây đã không còn gì để phá hủy", Anatoly, 62 tuổi, nói.

Giống nhiều người khác ở đây, gia đình Klimashenko đã trải qua khoảng 6 tháng ngủ trong nhà kho dưới lòng đất để tránh pháo kích và hiện sống nhờ nguồn hỗ trợ nhân đạo từ các nhóm viện trợ phương Tây.

Việc Tổng thống Nga Vladimir Putin nhấn mạnh,= cuộc chiến sẽ tiếp tục cho đến khi đạt được các mục tiêu có nghĩa là cuộc chiến giành Lyman - hoặc những gì còn lại của nó - vẫn chưa kết thúc.

Nhà lãnh đạo Nga gần đây tuyên bố, những người như vợ chồng ông bà Klimashenko và những người hàng xóm của họ hiện là công dân Nga bởi họ sống tại tỉnh Nga đã sáp nhập, dù Moscow không còn kiểm soát Lyman.

Lyman và nhiều thành phố nhỏ, thị trấn và làng mạc gần đó giờ chỉ còn là đống đổ nát. Ở Lyman và Yampil, toàn bộ các khu dân cư đã bị san bằng, tầng trên của các tòa chung cư bị đạn pháo thổi bay. Cả thành phố chỉ còn vài chục người cao tuổi ở lại.

Tại thị trấn Dolyna, nơi từng có khoảng 21.000 dân sinh sống, giờ vắng lặng không bóng người.

Phần lớn cư dân, ngoại trừ những người tuyệt vọng và cơ cực nhất, đã chạy khỏi nơi này, đi đến khu vực phía đông dành cho những người ủng hộ Nga, phía tây dành cho những người trung thành với Ukraine. 

Nhiều năm chiến tranh đã biến khu vực này thành một vùng đất hoang.

Larisa, 62 tuổi, ở Lyman, nhớ lại cảnh chứng kiến tới 200 quả đạn nổ mỗi ngày khi bà và 9 người hàng xóm bị mắc kẹt trong tầng hầm giữa phòng tuyến Nga-Ukraine trong 5 tuần vào đầu mùa thu, tại một khu vực ngoại ô của thành phố. 

"Đó là địa ngục. Chúng tôi đã sống qua những ngày đó", bà Larisa nói.

Trước khi tìm thấy thi thể con trai, 6 ngày sau khi cậu bé thiệt mạng và trước khi mảnh đạn phá vỡ các bức tường và buộc phải sống 7 tháng dưới tầng hầm, bà Tamara Kovalenko, 65 tuổi, cho biết bản thân không quan tâm lắm đến việc thành phố của bà bị Nga hay Ukraine kiểm soát.

Nhưng sau 7 tháng phải sống dưới tầng hầm, bà giờ không còn nghĩ như vậy nữa.

Đạn pháo nổ khoảng 30 giây mỗi lần và súng máy khai hỏa sau vài phút từ tiền tuyến cách đó gần 10 km. "Bây giờ, chúng tôi sợ xung đột bùng nổ ở đây lần nữa đến nỗi không dám nghĩ về điều đó. Chúng tôi chỉ sợ hãi".

Nga hiện kiểm soát khoảng 75% vùng Donbass, theo giáo sư Paul D'Anieri chuyên nghiên cứu chính trị Đông Âu tại Đại học California, Mỹ. Ông D'Anieri cho rằng, việc chiếm được thành phố Bakhmut, nơi giao tranh ác liệt đang diễn ra, sẽ giúp Nga có thêm một vị thế vững chắc trong nỗ lực kiểm soát toàn bộ Donbass.

Chỉ mong cuộc chiến kết thúc

Kể từ khi pháo kích phá hủy cầu thang dẫn đến tòa nhà chung cư cách đây 9 tháng, bà Lubov Gazhla, 62 tuổi, đã sống trong một căn phòng chứa đồ ẩm thấp dưới lòng đất, trong một mê cung hẹp với những đường ống rỉ sét và gạch lộ ra ngoài. 

Là người hay chỉ trích chính phủ Ukraine và phương Tây, bà bày tỏ niềm tự hào về nguồn gốc Nga của mình. Nhưng Gazhla nói rằng - trên hết - bà muốn cuộc chiến kết thúc.

Trong một buổi lễ tại Điện Kremlin hôm 28/12, Tổng thống Putin đã trao thưởng cho các lãnh đạo mới được bổ nhiệm ở 4 khu vực mới sáp nhập, bao gồm cả Donetsk và Lugansk. 

Nhưng ở một số vùng của Donbass, hầu như không còn cư dân để họ quản lý.

Một số thị trấn ở Donbass với vài nghìn người như Toshkivka, Novotoshkivske, Bilohorivka, Makiivka, dân số giảm hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn, theo Serhiy Haidai, thị trưởng được Nga bổ nhiệm của Luhansk, nơi hiện gần như hoàn toàn nằm dưới sự kiểm soát của Nga.

Tại các thành phố khác ở Donbass, nơi dân số đã giảm một nửa hoặc thậm chí còn giảm hơn nữa, cơ sở hạ tầng quan trọng đã bị tàn phá. Trên khắp khu vực, hầu hết mọi trường học đều bị phá hủy bởi pháo kích, theo ông Haidai. Các đường ống dẫn khí đốt hầu như cũng bị "phá hủy hoàn toàn".

Tại thành phố Kreminna, gần tiền tuyến, hệ thống cung cấp nước đã bị phá hủy. Ở một số khu vực của tỉnh Lugansk, cư dân phải đi thu gom củi để sưởi ấm và tắm trong các lều dựng tạm ngoài trời.

Tại Donetsk, Bakhmut đã trở nên hoang tàn sau nhiều tháng chiến tranh khốc liệt.

Nhiều người còn lại ở các thành phố phía tây của Donbass cho biết, cuộc sống hiện được cải thiện đôi chút. Hàng viện trợ của phương Tây được chuyển đến hàng ngày, gồm thực phẩm và vật tư y tế cơ bản.

Nhiều ngôi nhà đã bắt đầu được sửa chữa. Ở Yampil, cửa hàng tiện lợi Bon Appetite mở cửa trở lại 2 tuần trước, sau khi đóng cửa suốt thời gian lực lượng Nga kiểm soát. Đây là cửa hàng duy nhất trong thị trấn mở cửa. Nhưng tiến độ vẫn còn chậm và những vết sẹo từ cuộc xung đột vẫn hiện hữu.