Sự bình tĩnh hiếm thấy của Tổng thống Ukraine trước nguy cơ xung đột cận kề

Ngày 13/2, các trực thăng tấn công của Nga được phát hiện cách biên giới Ukraine chỉ vài km. Các nỗ lực ngoại giao đang chạy nước rút. Các đồng minh sơ tán đại sứ quán. Các hãng hàng không hủy chuyến bay và nhiều máy bay thương mại đã rời thủ đô Kiev.

Ông Volodymyr Zelensky, một diễn viên hài đắc cử Tổng thống Ukraine cách đây 3 năm với thông điệp đầy lạc quan về việc cải thiện mối quan hệ với Nga, dường như không còn nhiều lựa chọn.

Trong cuộc điện đàm kéo dài 50 phút với Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 13/2, ông Zelensky đã đánh tiếng mời ông chủ Nhà Trắng đến Kiev để có thể "góp phần giảm leo thang". Tuy nhiên, Mỹ đã yêu cầu hầu hết nhân viên ngoại giao nước này rời khỏi Kiev, khiến chuyến thăm của tổng thống khó có thể xảy ra.

"Tôi tin rằng việc ông đến Kiev trong những ngày tới sẽ là một tín hiệu mạnh mẽ vì đây là động thái quan trọng để ổn định tình hình", ông Zelensky nói, đồng thời khẳng định thủ đô của Ukraine vẫn "an toàn và được phòng vệ đáng tin cậy".

Ông Zelensky cũng cảm ơn ông Biden vì sự hỗ trợ của Mỹ dành cho Ukraine, bao gồm việc viện trợ vũ khí. "Chúng tôi hy vọng điều đó sẽ giúp ngăn sự hoảng loạn lan rộng", tổng thống Ukraine nói.

Cuộc khủng hoảng an ninh được cho là căng thẳng nhất ở châu Âu kể từ sau Chiến tranh Lạnh dường như sắp lên đến đỉnh điểm, khi Mỹ cảnh báo Nga có thể động binh với Ukraine "bất cứ lúc nào". Mỹ cho rằng Nga đang bố trí khoảng 130.000 quân gần biên giới Ukraine, tăng so với mức 100.000 quân mà Washington ước tính trước đó.

Tuy nhiên, tổng thống 44 tuổi của Ukraine vẫn đang duy trì chiến lược mà ông đã theo đuổi trong suốt nhiều tháng qua. Mỗi lần xuất hiện, ông Zelensky đều cảnh báo sự hoảng loạn cũng như phản ứng thái quá, bất chấp những nguy cơ mà Ukraine đang phải đối mặt.

Tổng thống Zelensky liên tục đưa ra tuyên bố nhằm giảm nhẹ mức độ nghiêm trọng từ những lời cảnh báo của Mỹ, trong khi các lực lượng của Nga đang áp sát Ukraine từ 3 phía. Ông thậm chí còn hoài nghi về những tuyên bố ngày càng cứng rắn từ các quan chức Mỹ trong những ngày gần đây rằng, Nga có thể đang lên kế hoạch tấn công Ukraine ngay trong tuần này, trước khi Thế vận hội Bắc Kinh kết thúc.

Phát biểu tại cuộc họp báo hôm 12/2, Tổng thống Zelensky cho biết phía Ukraine hiểu rõ "những rủi ro hiện hữu", nhưng nhấn mạnh rằng có "quá nhiều thông tin" trên các phương tiện truyền thông về "một cuộc chiến toàn diện từ Nga".

"Nếu các bạn hoặc bất kỳ ai khác có thông tin khẳng định 100% về nguy cơ Nga tấn công Ukraine từ ngày 16/2, vui lòng cung cấp cho chúng tôi thông tin này. Chúng tôi vẫn làm việc hàng ngày, nhận thông tin từ tình báo của chúng tôi. Chúng tôi cũng rất biết ơn các cơ quan tình báo của các quốc gia khác", ông Zelensky nói.

Tổng thống Zelensky nói thêm rằng Ukraine cần chuẩn bị cho bất kỳ động thái "bất ngờ" nào và phải dựa vào chính mình, vào các cơ quan chính phủ và các cơ quan tình báo mà theo ông đánh giá là hoạt động hiệu quả không kém các quốc gia khác. Nhà lãnh đạo Ukraine vẫn theo đuổi con đường ngoại giao, nhưng cũng chỉ đạo quân đội "sẵn sàng hành động".

"Chúng tôi không sợ bất kỳ ai, không hoảng loạn, mọi thứ đều trong tầm kiểm soát", ông Zelensky nói thêm, đồng thời nhấn mạnh ngoại giao là cách duy nhất để giảm leo thang.

Con đường ngoại giao 

Tổng thống Zelensky khẳng định chính phủ Ukraine "nhận thức được nguy cơ leo thang tình hình từ phía Nga, chuẩn bị cho bất kỳ diễn biến nào và thường xuyên tham vấn các đối tác quốc tế để giải quyết xung đột thông qua các biện pháp chính trị và ngoại giao".

Tổng thống Zelensky nói thêm rằng các cuộc đàm phán đang được tiến hành ở cấp độ quốc tế để ngăn chặn xung đột leo thang.

"Chúng tôi đang làm việc ở cấp độ ngoại giao, chúng tôi liên lạc hàng ngày với lãnh đạo các nước khác, lãnh đạo các cấp khác nhau, vì chúng tôi tin rằng con đường ngoại giao là con đường duy nhất để giảm leo thang", ông Zelensky nói.

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, một số đồng minh quan trọng của Tổng thống Zelensky đã rút bớt nhân sự hoặc sơ tán các đại sứ quán ở Kiev vào cuối tuần qua. Mỹ cũng tuyên bố rút phần lớn nhân viên tại Đại sứ quán ở Kiev, ngoại trừ một "đội ngũ cốt cán" gồm các nhà ngoại giao cấp cao, vì lo ngại nguy cơ xung đột. Canada tuyên bố chuyển các nhà ngoại giao ở Kiev tới thành phố Lviv ở phía tây Ukraine.

Ông Zelensky chỉ trích việc sơ tán các nhà ngoại giao khỏi Ukraine là hành động đáng báo động. Ông vẫn giữ sự bình tĩnh và tránh nghiêm trọng hóa các mối đe dọa nhằm vào Ukraine.

"Người bạn tốt nhất của kẻ thù là sự hoảng loạn ở đất nước chúng ta", ông Zelensky nói với các phóng viên ở phía nam Ukraine hôm 12/2, nơi ông giám sát một cuộc diễn tập huấn luyện của cảnh sát.

Lực lượng cảnh sát Ukraine đã diễn tập các kỹ năng chống bạo động để đối phó với tình hình bất ổn trong nước, chứ không phải một cuộc tấn công từ nước ngoài. Việc ông Zelensky chọn tham dự một cuộc diễn tập của lực lượng cảnh sát, thay vì xuất hiện công khai tại các cuộc tập trận quân sự cũng đang diễn ra ở Ukraine, được cho là ẩn chứa thông điệp của tổng thống.

Cũng vào cuối tuần qua, hãng hàng không Hà Lan KLM thông báo tạm dừng các chuyến bay đến Ukraine và việc đi lại bằng đường hàng không dường như gặp nhiều rủi ro hơn khi các công ty bảo hiểm hàng không nhanh chóng có động thái sau cảnh báo của Mỹ về một cuộc xung đột sắp xảy ra.

Bộ Cơ sở hạ tầng trong chính quyền của Tổng thống Zelensky ngay lập tức có động thái trấn an các hãng hàng không, khẳng định chính phủ Ukraine sẽ không đóng cửa không phận và đề xuất rằng họ có thể can thiệp để bảo vệ các máy bay.

Việc các chuyến bay bị hủy bỏ khiến người Ukraine lo ngại về mức độ nghiêm trọng của nguy cơ xung đột cận kề. Tuy nhiên, Bộ Cơ sở hạ tầng không đề cập đến chiến tranh. Họ nói rằng các chuyến bay bị gián đoạn do "sự biến động của thị trường bảo hiểm".

Cũng vào cuối tuần qua, quân đội Mỹ cho biết họ đã rút khoảng 150 binh sĩ thuộc lực lượng Vệ binh Quốc gia đang hỗ trợ quân đội Ukraine trong vai trò huấn luyện. Tổng thống Zelensky lập tức đưa ra thông điệp: "Với tư cách là một nhà nước, chúng ta phải dựa vào chính mình, vào quân đội của chúng ta và công dân của chúng ta".

Một cố vấn thân cận của Tổng thống Zelensky gần đây cho biết ông nhận thấy cơ hội đạt được một giải pháp ngoại giao cao hơn xung đột, mặc dù con đường ngoại giao hạ nhiệt căng thẳng với Nga vẫn không mấy tiến triển. Trong tuần này, Thủ tướng Đức Olaf Scholz sẽ tới thăm Kiev và Moscow, tuy nhiên một quan chức Đức cho biết ông không kỳ vọng sẽ đạt được bước đột phá nào cho cuộc khủng hoảng hiện nay.