Lính Ukraine kể hành trình chạy khỏi Avdiivka và mệnh lệnh nghiệt ngã

Oleh là một trong những người cuối cùng chạy khỏi Zenit gần như bị bao vây, một vị trí then chốt đã ngăn cản bước tiến của Nga ở phía nam Avdiivka từ kể từ năm 2014.

Trong boongke ở Zenit, căn cứ phòng không cũ, Oleh và người đồng đội lớn tuổi của anh, Vasyl, nói lời tạm biệt với những người bị thương. Trong số 6 người nằm trên sàn, Oleh đặc biệt thân thiết với Ivan, người mà anh miêu tả là một chàng trai trẻ, chân thành và mong sớm được gặp lại gia đình.

Lúc đó là 6 giờ sáng ngày 15/2, lực lượng Moscow đang tiến lại gần hơn. Sau cuộc trò chuyện kéo dài nửa giờ, Oleh và Vasyl rời boongke theo một nhóm nhỏ.

Không thể cõng những người bị thương trong hành trình dài 2,5km rút lui vào trung tâm Avdiivka, một thành phố công nghiệp nhỏ đang trên bờ vực thất thủ. Khả năng sống sót của Oleh cũng không chắc chắn, vì đối phương chỉ để lại một khoảng trống 120m trong vòng vây mà binh lính Kiev có thể sử dụng để chạy trốn.

Gạt đi cảm xúc và tập trung vào việc sống sót, Oleh, một chàng trai trẻ đến từ Kharkov, bắt đầu rút vào trong thành phố, nơi gần như bị Nga bao vây.

"Chúng tôi chỉ bị bỏ lại ở đó (bởi sự lãnh đạo của chúng tôi)", Oleh nói với Kyiv Independent vài ngày sau, tại một thị trấn thuộc vùng Donetsk, cách xa chiến tuyến hơn.

"Chúng tôi đã bảo vệ (cứ điểm Zenit) cho đến cùng. Vào ngày 17/2, tân Tổng tư lệnh Oleksandr Syrsky tuyên bố Ukraine rút lui khỏi Avdiivka, thành phố từng là nơi sinh sống của khoảng 35.000 người nằm ngay bên ngoài thủ phủ Donetsk do Nga kiểm soát.

Lực lượng Kiev đã bảo vệ Avdiivka, một trung tâm chiến lược, nơi đặt nhà máy than - hóa chất khổng lồ từ thời Liên Xô, kể từ năm 2014. Nga đã tăng cường tấn công Avdiivka hai lần vào năm 2023, trong đó lần thứ hai bắt đầu vào tháng 10 dẫn đến sự thất thủ của thành phố.

Mặc dù đối phương đông hơn và bị áp đảo về vũ khí, lực lượng Kiev vẫn quyết liệt giữ vững Avdiivka trước điều mà nhiều binh sĩ mô tả là cuộc tấn công trực diện lớn nhất từ trước đến nay với các đoàn xe bọc thép đông đảo mà họ chưa từng thấy.

Nga sử dụng chiến thuật quen thuộc mà họ đã áp dụng trong Trận Bakhmut, một thành phố khác ở Donetsk đã rơi vào tay Moscow vào tháng 5/2023, lực lượng Moscow ào ạt tấn công ở ngoại ô Avdiivka bất chấp tổn thất nặng nề để từ từ bao vây đối phương bên trong.

Việc rút khỏi Avdiivka diễn ra muộn màng và vô tổ chức, buộc nhiều binh sĩ phải đi bộ trốn thoát dưới làn đạn pháo dữ dội, 4 thành viên thuộc Lữ đoàn cơ giới độc lập số 110 - một đơn vị lớn đảm trách phòng thủ Avdiivka và vùng ngoại vi - nói với Kyiv Independent.

Mặc dù thừa nhận rằng, hệ thống phòng thủ Avdiivka có hiệu quả, ngăn Nga điều lực lượng đi tấn công nơi khác, nhưng các chuyên gia phương Tây cũng chỉ trích Ukraine đã thực hiện rút lui quá muộn. Các nhà phân tích chỉ ra rằng Kiev đã mắc phải những sai lầm đắt giá tương tự ở Bakhmut, Soledar và Sievierodonetsk.

Lối thoát bất khả thi

Oleh cho biết, hai tháng đầu năm 2024 là vô cùng khó khăn đối với những người lính bảo vệ căn cứ Zenit. Nga đã tiến gần hơn đến tuyến đường tiếp tế quan trọng vào Avdiivka bằng cách bao vây thành phố từ ba phía, tăng cường tấn công vào các phương tiện đi qua để tăng viện cho lực lượng bên trong.

Oleh cho biết đến tháng 1, số binh sĩ còn lại bắt đầu tiết kiệm đạn cũng như lương thực và nước uống. "Một chai nước uống 1,5 lít là thứ chúng tôi có cho 3 người, ít nhất trong 4 ngày", Oleh nói, nhớ lại điều kiện sinh tồn khắc nghiệt.

Các vị trí trên khắp Zenit đã bị ảnh hưởng nặng nề do Nga liên tục sử dụng bom dẫn đường, bom chùm và các loại vũ khí khác.

Đến tháng 2, lực lượng Nga tăng cường tấn công xung quanh Avdiivka để hoàn thành việc chiếm giữ.

Vào khoảng 9 giờ tối ngày 13/2, những người lính còn lại ở Zenit nhận được lệnh "tự mình chạy trốn về phía Avdiivka", theo Oleh.

Một số người trong số họ bắt đầu bỏ chạy theo nhóm nhỏ, trong khi những người còn lại, bao gồm cả Oleh, vẫn ở lại để phòng thủ. Trong khi chống trả các cuộc tấn công của Nga để cho những kẻ khác trốn thoát, Oleh lần lượt nghe thấy những đồng đội của mình bị thương hoặc bị giết trên đường đến Avdiivka trên máy thông tin.

Oleh nói: "Chúng tôi yểm trợ cho đơn vị khác tổ chức phòng thủ, trong khi họ đang cố gắng rút lui, nhưng họ đã bị pháo binh bắn phá, thật không thể tin được".

Oleh cho biết những người đồng đội của anh đã sơ tán 6 người bị thương cách Zenit không xa đến một boongke. Oleh đã hy vọng rằng bằng cách mạo hiểm mạng sống của mình để tiếp tục che chắn cho những người còn lại, vẫn còn chút hy vọng về một cuộc sơ tán cho những người bị thương trong hầm.

Những hy vọng đó nhanh chóng bị tan vỡ bởi thực tế của chiến tranh.

Sớm ngày 15/2, Oleh nghe chỉ huy của mình nói với đồng đội ở boongke rằng không có phương tiện hay thiết bị nào có thể đến được đó.

Oleh nói: "Họ (sáu người bị thương) đã đợi đến ngày 15 vì nghĩ rằng họ sẽ được đưa đi (bằng cách sơ tán). Vào ngày 15, họ được thông báo rằng sẽ không có cuộc sơ tán nào".

Anton Kotsukon, người phát ngôn của lữ đoàn 110, cho biết vào thời điểm đó, lực lượng Nga đã chọc thủng con đường trọng yếu dẫn đến Avdiivka, cản trở các nỗ lực sơ tán và tấn công bất cứ thứ gì đi qua bằng xe tăng và pháo binh.

Theo Kotsukon, việc đến Avdiivka bằng đường chính là không thể ngay cả trước khi rút khỏi thành phố.

Giành giật mạng sống

Ngay khi bước ra khỏi boongke ở Zenit, Oleh cho biết anh nhìn thấy thi thể đầu tiên của một đồng đội thiệt mạng khi chạy trốn. Và sau đó ngày càng nhiều hơn nữa.

Không thể giúp đỡ những người bị thương hoặc thu thập thi thể của những người thiệt mạng, Oleh đi bộ qua khu vực bị pháo binh, xe tăng, tên lửa, bom và UAV của Nga tấn công nặng nề.

Oleh nói: "Chúng tôi không thu thập (các thi thể) vì chúng tôi cũng muốn sống". Anh nói rằng không thể đếm được những thi thể mà mình nhìn thấy trên đường đến Avdiivka.

Trong trường hợp bị pháo kích, Oleh đã lao vào những hố còn sót lại sau đợt pháo kích trước đó của Nga.

Cẩn thận bước về phía Avdiivka, Oleh nói rằng chỉ huy của mình đã ngừng trả lời vào thời điểm này và họ rơi vào tình cảnh "sống chết mặc bay".

Năm giờ sau, Oleh và những người đồng đội còn sống sót của anh cuối cùng cũng đến được Avdiivka, từ đó họ cũng phải đi bộ chạy trốn gần vòng vây về phía các làng Sievierne và Tonenke ở phía tây.

Oleh và Vasyl nói rằng không quá 40% đại đội của họ sống sót thoát ra ngoài, mặc dù từ chối tiết lộ số lượng quân ban đầu trước khi bị bao vây. Ở giai đoạn hiện tại của cuộc xung đột ở Ukraine, các đại đội bộ binh thường bao gồm 60-80 người.

Kotsukon không cung cấp số lượng binh sĩ có thể thoát khỏi Zenit, nhưng nói rằng tổn thất là "tối thiểu" mặc dù việc rút lui quy mô lớn là hoạt động "rất khó khăn".

Người phát ngôn của Nhóm Chiến lược Tác chiến Tavriia phụ trách tiền tuyến phía đông nam, Dmytro Lykhovii, cho biết, "một số lượng nhất định" binh sĩ Ukraine đã bị bắt khi rút khỏi Avdiivka, nhưng con số này không phải là "hàng trăm" và con số này dao động vì một số người được cho là mất tích đầu tiên đã có thể chạy trốn khỏi thành phố.

Mặc dù đã thoát khỏi Avdiivka một cách thần kỳ nhưng những tin tức gây sốc vẫn đang chờ đợi những người sống sót từ cứ điểm Zenit. Một đoạn video tuyên truyền của Nga cho thấy một số thi thể của đồng đội họ đã xuất hiện trên mạng.

Vài ngày sau, Lữ đoàn cơ giới độc lập số 110 xác nhận trong một tuyên bố rằng "một số" binh sĩ bị thương nặng và hy sinh không thể sơ tán khỏi Zenit. Tuyên bố nói rằng những người sống sót đã được lệnh tự cứu mạng sống của mình, vì các tuyến đường sơ tán đang bị khống chế bởi hỏa lực dày đặc.

Lữ đoàn 110 nói rằng do Zenit "bị bao vây hoàn toàn", họ đã liên hệ với một cơ quan chính phủ phụ trách tù binh chiến tranh để đạt được thỏa thuận với Nga nhằm sơ tán những người bị thương để đổi lấy những người bị thương, thỏa thuận đã được Nga đồng ý.

Đơn vị này cho biết 3 thành viên thiệt mạng trong video đã được người thân của họ xác định danh tính. Họ bao gồm Ivan, bạn của Oleh. Theo thông tin của lữ đoàn 110, hai người khác còn lại trong hầm cũng thiệt mạng. Số phận của người cuối cùng là không chắc chắn.

Nhớ lại cuộc trò chuyện cuối cùng của anh với sáu người lính bị bỏ lại ở Zenit, Oleh nói rằng họ muốn anh còn sống để kể câu chuyện về những gì đã xảy ra với họ.

Nghĩ về việc họ bị bỏ rơi như thế nào, Oleh và Vasyl cho hay họ cảm thấy như thể mạng sống của họ không quan trọng đối với chỉ huy.

Oleh nói: "Chúng tôi được thông báo (trên đài phát thanh) rằng, hãy tự mình đến đó (đến điểm sơ tán). Không có cuộc sơ tán nào (ở Avdiivka). Ở đó, bạn chỉ có một mình, hoặc chết hoặc sẽ thoát ra được".