Những vụ ám sát từng làm "dậy sóng" Trung Đông

Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tối 30/7 thông báo đã không kích trúng một tòa nhà 8 tầng ở ngoại ô thủ đô Beirut của Li Băng và hạ sát Fuad Shukr, "cánh tay phải" của thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah.

Sau đó một ngày, Ismail Haniyeh, thủ lĩnh chính trị của nhóm vũ trang Hamas, cũng thiệt mạng khi dinh thự nơi ông lưu trú tại Tehran, Iran trúng tên lửa.

Theo giới phân tích, vụ ám sát 2 thủ lĩnh của Hamas và Hezbollah đã đẩy Trung Đông vào một cuộc khủng hoảng mới và làm giảm hy vọng mong manh về việc chấm dứt xung đột ở Dải Gaza cũng như căng thẳng giữa nhóm Hezbollah ở Li Băng và Israel trong thời gian tới.

Các chuyên gia thừa nhận, các vụ ám sát "phủ bóng đen" đáng lo ngại lên những nỗ lực đạt được thỏa thuận ngừng bắn và trao trả con tin ở Dải Gaza, cũng như hy vọng giảm leo thang giữa Israel và các đối thủ được Iran hậu thuẫn trong khu vực.

Đây chỉ là 2 trong nhiều vụ ám sát gây chấn động và làm thay đổi lịch sử Trung Đông. Khu vực vốn chưa bao giờ yên ả này đã chứng kiến nhiều vụ ám sát những nhà lãnh đạo, vị tướng cấp cao kể từ năm 1945.

Vụ việc châm ngòi nổ đầu tiên xảy ra vào ngày 17/9/1948, khi bá tước Folke Bernadotte, nhà ngoại giao Thụy Điển và là người trung gian của Liên hợp quốc tại Palestine, bị Stern Gang, tổ chức người Do Thái có thành viên là thủ tướng Israel tương lai Yitzhak Shamir, ám sát tại vùng đất thánh Jerusalem.

Vụ ám sát đã đẩy Trung Đông vào một giai đoạn bạo lực mới khi các phần tử cực hữu Israel nhắm vào dân thường và nhân sự của Liên hợp quốc. Dù vậy, những báo cáo được bá tước Bernadotte gửi về đã trở thành nền tảng cho Nghị quyết 194 của Đại hội đồng LHQ năm 1948, tái khẳng định quyền được trở về và được bồi thường thiệt hại chiến tranh của người tị nạn Palestine.

Chỉ sau đó 3 năm, Trung Đông tiếp tục chấn động bởi vụ ám sát nhắm vào Nhà vua Jordan Abdullah I. Ông bị ám sát ngay trước đền thờ Al-Aqsa cũng ở thánh địa Jerusalem.

Vua Abdullah I từng gây tranh cãi và bất mãn với Amin al-Husseini, cựu Mufti tại Jerusalem, chức vụ phụ trách các địa điểm linh thiêng của Hồi giáo ở Jerusalem, sau khi ông quyết định sáp nhập phần lãnh thổ do Anh nắm giữ và giáp biên giới với Jordan, bao gồm Jerusalem và khu vực hiện nay là Bờ Tây. Một tín đồ trung thành của al-Husseini đã quyết định dùng súng ám sát vua Abdullah I.

Dù vậy, Jordan vẫn tiếp tục kiểm soát lãnh thổ Palestine cho đến khi bị Israel chiếm sau Chiến tranh Sáu ngày năm 1967. Và cho đến nay, Jerusalem vẫn là vấn đề gây tranh cãi nhất giữa Israel và Palestine.

Đến năm 1975, Trung Đông lại xảy ra một vụ ám sát gây chấn động, khi Nhà vua Ả Rập Xê Út Faisal bị chính cháu trai giết hại. Vua Faisal chính là người ủng hộ mạnh mẽ nền độc lập của Palestine và tận dụng tầm ảnh hưởng của Ả Rập Xê Út trong lĩnh vực dầu mỏ để chống lại Mỹ và các cường quốc phương Tây khác hồi đầu những năm 1970, do những nước này ủng hộ Israel.

Vào năm 1981, Tổng thống Ai Cập Anwar Sadat, đồng minh thân cận của Mỹ, bị một nhóm Jihad Hồi giáo ở nước này sát hại trong vụ tấn công nhằm vào cuộc diễu hành thường niên tổ chức ở Cairo để kỷ niệm cuộc chiến chống Israel hồi tháng 10/1973. Vụ việc xảy ra 3 năm sau khi ông ký hiệp ước chấm dứt chiến tranh với Israel và đạt giải Nobel Hòa bình cùng Thủ tướng Israel Menachem Begin. Hiệp ước này được cho là đã khiến một số tổ chức Hồi giáo ở Ai Cập nổi giận.

Năm 1995, Trung Đông lại dậy sóng khi Thủ tướng Israel Yitzhak Rabin bị một phần tử cực đoan người Israel phản đối đàm phán hòa bình với Palestine ám sát. Vụ ám sát, xảy ra khi ông đang tham dự buổi mít tinh nhằm thúc đẩy thỏa thuận hòa bình Oslo ký với lãnh đạo Palestine Yasser Arafat, đã gây ảnh hưởng tiêu cực tới những nỗ lực nhằm thiết lập hòa bình giữa hai nước.

Và gần một thập niên sau, lực lượng Hamas hứng chịu cú sốc lớn khi hai thủ lĩnh cấp cao của nhóm liên tiếp bị ám sát trong các cuộc không kích của Israel vào năm 2004. Trong đó, Ahmed Yassin, thủ lĩnh tối cao và là người sáng lập Hamas, bị trúng tên lửa lúc đang ngồi xe lăn sau khi tham dự buổi lễ cầu nguyện ở Gaza City. Một tháng sau đó, người kế nhiệm Abdel Aziz al-Rantisi cũng thiệt mạng trong một vụ không kích của Israel tại Gaza.

Một năm sau, Thủ tướng Li Băng Rafik Hariri thiệt mạng sau vụ đánh bom tự sát bằng xe tải trên một con phố ven biển ở thủ đô Beirut. Vụ việc này làm bùng phát cuộc nổi dậy chưa từng có chống lại sự chiếm đóng của Syria tại Li Băng. Syria cũng bị cáo buộc đứng sau vụ ám sát ông Hariri. Mọi người dân Li Băng, bất kể tôn giáo, lúc đó đã đoàn kết chống lại Syria và cuối cùng đã khiến quân đội Syria phải rút khỏi nước này sau 30 năm. 

Cho đến năm 2020, Trung Đông tiếp tục rung chuyển khi xe chở tướng Qassem Soleimani, Tư lệnh đặc nhiệm Quds thuộc Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), bị máy bay không người lái Mỹ tấn công bằng tên lửa ở Baghdad, Iraq. Cuộc tập kích khiến Soleimani, từng được coi là người quyền lực thứ hai ở Iran sau lãnh tụ Ali Khamenei, thiệt mạng.

Tổng thống Mỹ khi đó là Donald Trump xác nhận ông đã ra lệnh tiến hành vụ ám sát nhằm đáp trả hàng loạt cuộc tấn công nhắm vào căn cứ Mỹ ở Iraq. Trong khi đó, tình báo Mỹ cho rằng các lực lượng thân Iran đã thực hiện những vụ tập kích. Sự việc đã khiến căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Iran leo thang nghiêm trọng hơn.