Những sắc lệnh quyết liệt của ông Trump ngay sau nhậm chức

"Với những hành động này, chúng ta sẽ bắt đầu quá trình khôi phục hoàn toàn nước Mỹ và cuộc cách mạng về lẽ phải. Thời đại hoàng kim của nước Mỹ bắt đầu ngay bây giờ", Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố trong bài diễn văn nhậm chức ngày 20/1.

Các hành động này là đỉnh điểm của nhiều cam kết mà ông Trump đã đưa ra trong chiến dịch tranh cử thành công năm 2024 và các sáng kiến khác được đưa ra trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông nhưng cuối cùng không thành hiện thực.

Không phải tất cả chúng đều có lộ trình rõ ràng để hiện thực hóa và một số hành động quan trọng nhất có thể sẽ bị thách thức tại tòa.

Ân xá, giảm án cho những người tham gia vụ bạo loạn

Một trong những hành động đầu tiên mà ông Trump công bố trong nhiệm kỳ thứ hai  là ân xá cho hầu hết những người đã bị buộc tội trong vụ bạo loạn ở Điện Capitol ngày 6/1/2021.

Tại Phòng Bầu dục, ông Trump cho biết lệnh ân xá sẽ có hiệu lực đối với khoảng 1.500 người, những người mà ông gọi là "con tin J6".

Các công tố viên đã buộc tội hơn 1.580 người vì các hành động bị cáo buộc liên quan đến vụ bạo loạn ở quốc hội Mỹ ngày 6/1/2021 nhằm ngăn công nhận kết quả bầu cử tổng thống 2020.

Điều đó có nghĩa là ông Trump sẽ ân xá cho hầu hết những người bị buộc tội liên quan đến vụ bạo loạn. Trong khi đó, 14 người được giảm án.

Hoãn cấm TikTok

Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh hoãn thi hành đạo luật cấm TikTok trong vòng 75 ngày nhằm cho chính quyền mới có thời gian "theo đuổi một nghị quyết bảo vệ an ninh quốc gia đồng thời cứu một nền tảng được 170 triệu người Mỹ sử dụng".

Sắc lệnh cho phép TikTok, một nền tảng xã hội của Trung Quốc, hoạt động trở lại Mỹ sau gần một ngày bị cấm.

Bộ Tư pháp Mỹ cũng được chỉ đạo gửi thư cho các công ty như Apple, Google của Alphabet và Oracle, cho phép họ tiếp tục làm việc với TikTok.

Tổng thống Trump cho biết, ông đang có kế hoạch thành lập một liên doanh trị giá lên tới 1.000 tỷ USD giữa chủ sở hữu TikTok là công ty Trung Quốc ByteDance với các công ty Mỹ.

Hiện chưa rõ ByteDance có chấp nhận thương vụ này hay không.

Hủy bỏ các sắc lệnh của chính quyền Biden

Ông Trump đã hủy bỏ 78 sắc lệnh hành pháp dưới thời Tổng thống mãn nhiệm Joe Biden, nhiều trong số đó được ông Biden ký vào ngày đầu tiên nhậm chức.

Các chính sách bị thu hồi bao gồm: sắc lệnh yêu cầu các cơ quan liên bang mở rộng lệnh cấm phân biệt giới tính, lệnh cho phép người chuyển giới phục vụ trong quân đội Mỹ, lệnh cấm gia hạn hợp đồng nhà tù tư nhân.

Các lệnh khác từ thời ông Biden bị hủy bỏ gồm rút Cuba khỏi danh sách tài trợ khủng bố, trừng phạt những người định cư Do Thái ở Bờ Tây và giảm thiểu rủi ro từ trí tuệ nhân tạo.

Nhập cư

Phần lớn chương trình nghị sự ngày đầu tiên của ông Trump đề cập đến vấn đề nhập cư, một chủ đề từ lâu đã trở thành trọng tâm trong bản sắc chính trị của ông.

Trong bài phát biểu nhậm chức, ông Trump tuyên bố ông sẽ ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia ở biên giới phía Nam. Ngay khi bước vào Phòng Bầu dục, ông đã ký sắc lệnh này, kích hoạt việc sử dụng các nguồn lực và nhân sự của Lầu Năm Góc để xây dựng bức tường biên giới.

Chính quyền của ông Trump đã tạm đóng một ứng dụng cho phép người di cư thông báo cho Cơ quan Hải quan và Biên phòng Mỹ rằng họ có ý định nhập cư và cho phép họ đặt lịch hẹn để xin tị nạn với giới chức hải quan.

Ông Trump cũng đã ký một sắc lệnh tìm cách xác định lại quyền công dân theo nơi sinh, cơ chế vốn cho phép tất cả những người sinh ra ở Mỹ đều được tự động cấp quốc tịch Mỹ.

Lệnh này cấm các cơ quan liên bang ban hành một số tài liệu nhất định thường được cung cấp cho công dân Mỹ.

Lệnh áp dụng cho trẻ em sinh ra sau 30 ngày kể từ ngày áp dụng biện pháp này, và với các trường hợp cha mẹ nhập cư bất hợp pháp, và trường hợp người mẹ tạm thời ở Mỹ (thông qua thị thực) và người cha không phải là công dân Mỹ.

Quyền công dân theo nơi sinh, đảm bảo quyền công dân cho bất kỳ ai sinh ra trên đất Mỹ, được bảo vệ bởi Tu chính án thứ 14. Các đồng minh của ông Trump cũng nhận thức được sắc lệnh có thể sẽ phải đối mặt với những thách thức pháp lý và cuối cùng sẽ phải đưa ra trước Tòa án Tối cao.

Rút khỏi WHO

Ngay ngày đầu nhiệm sở, ông Trump tuyên bố Mỹ sẽ rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một động thái quan trọng nhằm cắt đứt quan hệ với cơ quan y tế của Liên hợp quốc.

Sắc lệnh nêu ra những lý do như "cách xử lý sai lầm của WHO đối với đại dịch Covid-19 và các cuộc khủng hoảng sức khỏe toàn cầu khác, hay việc WHO không áp dụng các cải cách cần thiết khẩn cấp và không thể chứng minh sự độc lập trước ảnh hưởng chính trị không phù hợp của các nước thành viên".

Ông Trump từ lâu đã chỉ trích WHO. Trong nhiệm kỳ đầu, ông tuyên bố vào tháng 7/2020 rằng Mỹ sẽ rút khỏi tổ chức này khi đại dịch Covid-19 tiếp tục lan rộng. Cuối cùng, ông Joe Biden sau khi nhậm chức đã dùng sắc lệnh hành pháp để đảo ngược quá trình rút khỏi WHO.

Sắc lệnh cũng nói rằng WHO "tiếp tục yêu cầu các khoản thanh toán nặng nề không công bằng" đối với Mỹ.

Đóng băng việc tuyển dụng liên bang, đưa công nhân trở lại văn phòng

Lệnh đóng băng tuyển dụng nêu rõ, kể từ trưa ngày 20/1, các cơ quan liên bang sẽ không tuyển thêm nhân sự mới trừ khi có quy định khác trong bản ghi nhớ này hoặc luật hiện hành khác.

Sắc lệnh miễn trừ áp dụng đối với các vị trí trong quân đội và "liên quan đến thực thi nhập cư, an ninh quốc gia hoặc an ninh công cộng".

Sắc lệnh cũng chỉ đạo Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách, với sự tham vấn của Ban Hiệu suất chính phủ đệ trình kế hoạch trong vòng 90 ngày nhằm tinh gọn bộ máy chính phủ liên bang "thông qua cải thiện hiệu quả".

Ngoài ra, ông Trump cũng ký sắc lệnh yêu cầu tất cả các bộ và cơ quan liên bang "thực hiện các bước cần thiết để chấm dứt cơ chế làm việc từ xa, thay vào đó quay trở lại làm việc trực tiếp tại văn phòng toàn thời gian. Tuy nhiên, các bộ, cơ quan vẫn có thể xác định những trường hợp miễn trừ nếu xét thấy cần thiết.

Điều tra chính quyền Biden

Vài giờ sau khi nhậm chức, ông Trump ban hành 2 lệnh hành pháp chỉ đạo Bộ Tư pháp và Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia mở các cuộc điều tra rộng rãi đối với chính quyền tiền nhiệm Joe Biden.

Hai mệnh lệnh hành pháp phản ánh cam kết của ông Trump trong chiến dịch tranh cử nhằm "trả đũa" các đối thủ chính trị, các đồng minh phản bội.

Tổng thống cũng ký một sắc lệnh thu hồi quyền tiếp cận an ninh của 51 cựu quan chức tình báo. Nhiều cựu quan chức đã nghỉ hưu từ lâu và không còn giữ chức vụ nữa nhưng lệnh này vẫn cho thấy ông Trump có ý định hành động dựa trên những lời đe dọa mà ông đưa ra nhằm trừng phạt các chuyên gia tình báo và an ninh quốc gia.

Môi trường và năng lượng

Ông Trump đã ký sắc lệnh một lần nữa rút Mỹ khỏi hiệp định khí hậu Paris. Ông đánh giá hiệp định này "phiến diện".

Đây là một thỏa thuận quốc tế nhằm chống biến đổi khí hậu với sự tham gia của gần 200 quốc gia.

Mục tiêu dài hạn của thỏa thuận là giữ mức tăng nhiệt độ bề mặt toàn cầu ở dưới 2 ⁰C. Thỏa thuận cũng nêu rõ rằng kịch bản tốt nhất là tăng nhiệt độ dưới 1,5 ⁰C.  Nhiệt độ tăng càng thấp thì tác động của biến đổi khí hậu càng nhỏ.

Trong nhiệm kỳ đầu của ông, Mỹ đã rút khỏi hiệp định, nhưng ông Biden sau đó đã khôi phục tư cách thành viên của Mỹ.

Trong bài phát biểu hôm qua, ông Trump cho biết sẽ tuyên bố "tình trạng khẩn cấp về năng lượng quốc gia" và hợp lý hóa các quy trình cấp phép và xem xét môi trường mà chính quyền của ông cho rằng "áp đặt gánh nặng quá mức lên việc sản xuất và sử dụng năng lượng".