Những điều khoản lần đầu xuất hiện trong kế hoạch hòa bình Ukraine 28 điểm

Washington đã theo đuổi một thỏa thuận nhằm chấm dứt xung đột kể từ khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức vào tháng 1, nhưng chi tiết về các điều khoản mà ông chủ Nhà Trắng và các trợ lý hàng đầu đưa ra cho Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhà lãnh đạo Ukraine Volodymyr Zelensky phần lớn vẫn được giữ kín cho đến nay.

Theo nguồn tin mới nhất của trang tin Axios, kế hoạch hòa bình 28 điểm do chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump soạn thảo này, vốn có sự tham vấn của một số quan chức Nga và Ukraine, đã bao quát hầu hết các vấn đề tồn tại trong mâu thuẫn Nga - Ukraine.

Trong đó, nội dung văn bản yêu cầu các bên đều phải vừa nhượng bộ vừa hưởng lợi, và nó cũng bao gồm nhiều điều khoản lần đầu xuất hiện trên bàn đàm phán.

Đặc phái viên của Tổng thống Trump, Steve Witkoff, nhân vật chủ chốt trong việc soạn thảo kế hoạch 28 điểm này, đã thảo luận về đề xuất bảo đảm an ninh với cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Zelensky, ông Rustem Umerov, vào cuối tuần qua và đã gửi nội dung văn bản cho nhà lãnh đạo Ukraine.

Công nhận Donbass, Crimea thuộc Nga

Nội dung đáng chú ý nhất của kế hoạch 28 điểm là việc công nhận các vùng Crimea, Luhansk và Donetsk là lãnh thổ "trên thực tế" của Nga, được thế giới, bao gồm Mỹ công nhận. 

Ukraine sẽ phải rút hết quân ra khỏi các khu vực tại Donetsk mà họ còn kiểm soát trong khi trên thực tế Nga đã kiểm soát toàn bộ Crimea và hầu hết Luhansk từ trước. Các khu vực này sẽ trở thành "vùng đệm phi quân sự trung lập", tức dù được công nhận là lãnh thổ Nga nhưng Moscow cũng không được phép triển khai lực lượng đến đây. 

Trong khi đó, tại Kherson và Zaporizhia, hiện trạng sẽ được "đóng băng" dọc theo chiến tuyến. Ukraine phải giới hạn quy mô lực lượng vũ trang xuống còn 600.000 người, thấp hơn mức 800.000-850.000 binh sĩ hiện tại của Kiev, nhưng vẫn cao hơn con số 250.000 trước chiến tranh.

Ngoài ra Ukraine cũng phải cam kết trở thành quốc gia phi hạt nhân. Nga được kỳ vọng sẽ không tấn công bất kỳ nước láng giềng nào và NATO cũng ngừng việc mở rộng thành viên.

Xác nhận quyền chủ quyền của Ukraine

Kế hoạch hòa bình lần này cũng nhấn mạnh việc xác nhận quyền chủ quyền của Ukraine.

Nga, Ukraine và châu Âu sẽ ký với nhau một thỏa thuận không gây hấn toàn diện. Mọi vấn đề tranh cãi trong hơn 30 năm qua kể từ khi Liên Xô tan rã sẽ được xem như được giải quyết.

Ngoài ra Nga và NATO cũng sẽ tiến hành đối thoại, trong đó Mỹ là trung gian, để giải quyết mọi vấn đề an ninh và kiến tạo các điều kiện cho việc xuống thang căng thẳng.

Tuy nhiên, Ukraine sẽ phải sửa đổi Hiến pháp, bổ sung cam kết không gia nhập NATO. Ngược lại, NATO cũng đưa điều khoản không kết nạp Ukraine vào quy chế của khối. Nhưng Kiev sẽ được phép gia nhập Liên minh châu Âu (EU) và nhận quyền tiếp cận ưu tiên ngắn hạn đến thị trường châu Âu trong khi việc kết nạp được cân nhắc.

Bảo đảm an ninh kiểu NATO

Theo bản dự thảo mà Axios có được, kế hoạch của Tổng thống Trump cũng yêu cầu  Ukraine nhượng bộ nhiều nhưng cũng bao gồm một lời hứa chưa từng có. Mục tiêu hàng đầu của Tổng thống Volodymyr Zelensky trong các cuộc đàm phán hòa bình là đạt được một bảo đảm an ninh vững chắc từ Mỹ và châu Âu, và đây là lần đầu tiên ông chủ Nhà Trắng sẵn sàng đặt điều này lên bàn đàm phán.

Kế hoạch nhấn mạnh, "Ukraine sẽ nhận được những bảo đảm an ninh đáng tin cậy".

Một quan chức Mỹ xác nhận kế hoạch hòa bình mới cũng bao gồm "bảo đảm an ninh kiểu NATO". Theo đó, đề xuất có một điều khoản bảo đảm an ninh dựa trên Điều 5 của NATO, là nguyên tắc phòng thủ tập thể, quy định rằng một cuộc tấn công vũ trang nhằm vào một quốc gia thành viên sẽ được coi là một cuộc tấn công nhằm vào tất cả các thành viên.

Điều này sẽ buộc Mỹ và các đồng minh châu Âu phải coi một cuộc tấn công vào Ukraine là tấn công vào toàn bộ "cộng đồng xuyên Đại Tây Dương". Theo các nguồn tin, bảo đảm an ninh sẽ có thời hạn ban đầu là 10 năm và có thể được gia hạn theo sự đồng thuận của cả hai bên.

Một quan chức cho biết chính quyền Tổng thống Trump coi bảo đảm an ninh được đề xuất là một "chiến thắng lớn" cho ông Zelensky và cho an ninh lâu dài của Ukraine.

Ngoài ra, NATO cũng cam kết không đồn trú tại Ukraine. Điều khoản này trực tiếp phản bác kế hoạch cử lực lượng "gìn giữ hòa bình" đến Ukraine để giám sát việc thực hiện lệnh ngừng bắn do "liên minh tự nguyện" gồm Anh, Pháp và một số nước châu Âu đề xuất.

Kế hoạch này có thể khiến ông Trump gặp phải sự phản đối dữ dội từ các đồng minh theo chủ nghĩa "Nước Mỹ trên hết" của mình, vì nó sẽ thực sự cam kết quân đội Mỹ sẽ bảo vệ Ukraine trong trường hợp xảy ra một cuộc chiến tranh khác.