Những cuộc bầu tử tổng thống gây tranh cãi nhất lịch sử Mỹ

1800: Sửa đổi hiến pháp vì kết quả hòa

Trước hết phải kể đến cuộc bầu cử năm 1800. Kết quả tranh cử giữa 2 ứng viên Thomas Jefferson và John Adams gây tranh cãi đến mức Mỹ buộc phải sửa đổi Hiến pháp.

Thời điểm đó, mỗi thành viên của cử tri đoàn có 2 phiếu bầu, hơn nữa bầu tổng thống không tách biệt với bầu phó tổng thống mà chỉ quy định, ai được nhiều phiếu nhất sẽ trở thành tổng thống, ai nhiều thứ 2 sẽ trở thành phó tổng thống. Trớ trêu là, cuối cùng Jefferson và liên danh tranh cử của ông, Aaron Burr, đều giành được 73 phiếu, còn ông Adams giành 65 phiếu.

Cuộc bầu cử tổng thống lần đầu tiên phải chuyển qua bỏ phiếu ở Hạ viện. Sau 35 lần bỏ phiếu trong vòng 1 tuần, Hạ viện Mỹ cuối cùng quyết định ủng hộ ông Jefferson làm tổng thống và ông Burr làm phó tổng thống. Đây cũng là tiền đề để Tu chính án số 12 của Hiến pháp Mỹ ra đời, quy định tách bạch giữa bầu cử tổng thống và phó tổng thống.

1824: Lật ngược thế cờ

Thay vì chạy đua giữa đảng Liên bang và đảng Dân chủ Cộng hòa như trước, tất cả 4 ứng viên trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 1824 đều là người của đảng Dân chủ Cộng hòa bởi lúc này đảng Liên bang đã tan rã.

Ứng viên Andrew Jackson giành gần 39.000 lá phiếu phổ thông và 99 lá phiếu đại cử tri. Trong khi đó, Ngoại trưởng John Quincy Adams giành 84 phiếu đại cử tri, Bộ trưởng Tài chính William Crawford 41 phiếu và Chủ tịch Hạ viện Henry Clay 37 phiếu.

Do không ứng viên nào giành đa số phiếu đại cử tri, Hạ viện một lần nữa phải can thiệp và quyết định lựa chọn 1 trong 3 ứng viên, trừ ông Clay là ứng viên ít phiếu nhất. Thời điểm đó, ông Jackson tin chắc sẽ đắc cử vì chiến thắng trong bầu cử phổ thông và cũng có nhiều lá phiếu đại cử tri nhất.

Sau khoảng 1 tháng, nhiều người ủng hộ ông Clay chuyển sang ủng hộ Ngoại trưởng Adams. Các đại cử tri ở bang Maryland, Illinois, Kentucky và Louisiana vốn trước đó ủng hộ ông Jackson cũng chuyển sang ủng hộ ông Adams. Và kết quả là, ông Adams giành đa số phiếu ủng hộ tại Hạ viện để trở thành tổng thống thứ 6 của Mỹ. Sau khi nhậm chức, ông Adams đã chọn ông Clay làm Ngoại trưởng.

1872: Ứng viên chính qua đời

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 1872 gây tranh cãi không phải chỉ vì bà Victoria Woodhull - nghị sĩ của Đảng Bình quyền, tiền thân là Đảng Nhân dân - đã trở thành nữ ứng viên tổng thống đầu tiên trong lịch sử Mỹ, hay “phó tướng” liên danh tranh cử cùng bà, ông Frederick Douglass, cũng là ứng viên phó tổng thống Mỹ gốc Phi đầu tiên.

Điều gây chú ý nhất có lẽ là cái chết của một ứng viên trước khi diễn ra bỏ phiếu đại cử tri.

Horace Greeley, ứng viên tổng thống của đảng Dân chủ, đã phải ngừng chiến dịch tranh cử để chăm sóc người vợ lâm bệnh nặng và đến ngày 29/11, trước khi đại cử tri đoàn đi bỏ phiếu, ông đột ngột qua đời. Sau đó, 63/66 phiếu đại cử tri của ông được phân tán cho các ứng viên khác, trong đó có Thomas Hendricks, người sau đó trở thành phó tổng thống. Đến nay, ông Greeley là ứng viên tổng thống duy nhất của Mỹ chết trước khi cuộc bầu cử hoàn tất.

1876: Cáo buộc gian lận bầu cử

Trong cuộc bầu cử năm 1876, ứng viên Dân chủ Samuel Tilden giành được hơn 250.000 lá phiếu phổ thông và giành hơn 19 lá phiếu đại cử tri so với đối thủ Cộng hòa Rutherford B. Hayes. Tuy nhiên, ông Tilden vẫn thiếu 1 lá phiếu đại cử tri nữa mới đủ 185 phiếu tối thiếu để giành chiến thắng, trong khi đó kết quả bầu cử tại Florida, Louisiana và South Carolina vẫn gây tranh cãi vì hai đảng cáo buộc lẫn nhau gian lận.

Trong một động thái chưa có tiền lệ, Quốc hội Mỹ đã lập ra một ủy ban gồm 15 thành viên là các thượng nghị sĩ, thẩm phán tòa án tối cao (7 người thuộc phe Cộng hòa, 7 người phe Dân chủ và 1 người độc lập) để quyết định chung cuộc.

Sau cuộc bỏ phiếu, ông Hayes giành được tất cả 20 lá phiếu đại cử tri ở các bang còn tranh cãi, giúp ông giành 185 phiếu đại cử tri.

1920: Trụ sở tranh cử trong nhà lao

Eugene Debs, một ứng viên tổng thống của đảng Xã hội Mỹ, gây sự chú ý đặc biệt không chỉ bởi ông 5 lần tranh cử tổng thống mà còn bởi ông từng tranh cử trong tù. Trong các lần tranh cử vào các năm 1900, 1904, 1908 và 1912, ông Debs không để lại nhiều ấn tượng bởi chỉ giành được số phiếu ủng hộ ít ỏi. Sau buổi diễn thuyết chống chiến tranh vào năm 1918, ông Debs lĩnh án 10 năm tù. Mặc dù vây, đến năm 1920, ông tiếp tục tranh cử lần 5, nhưng điều khác biệt ở chỗ trụ sở tranh cử của ông là nhà tù liên bang Atlanta. Trong cuộc tranh cử này, ông chỉ giành hơn 900.000 phiếu phổ thông, không đủ để đánh bại ứng viên Cộng hòa Warren G. Harding - người giành hơn 16 triệu phiếu.

1948: Chiến thắng không ngờ

Vào thời điểm diễn ra cuộc bầu cử năm 1948, chỉ 1/3 cử tri Mỹ hài lòng với sự lãnh đạo của Tổng thống Dân chủ Harry S. Truman. Trở ngại lớn nhất với ông Truman đó chính là sự không đồng thuận trong nội bộ đảng của ông. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Truman, sau cuộc bầu cử giữa kỳ năm 1946, lần đầu tiên trong vòng gần 20 năm, đảng Cộng hòa lần đầu tiên giành quyền kiểm soát lưỡng viện của Quốc hội Mỹ.

Vì những lý do trên trong lần tái tranh cử vào năm 1948, ông Truman bị đánh giá là thất thế hơn so với ứng viên Cộng hòa Thomas Dewey. Thực tế, các cuộc thăm dò dư luận cho thấy, tỷ lệ ủng hộ ông Dewey hầu hết cao hơn so với ông Truman, khảo sát công bố một ngày trước ngày bầu cử chính thức cho thấy ông Dewey dẫn trước ông Truman 5 điểm. Đài NBC trong ngày bầu cử cũng dự đoán ông sẽ thua cuộc.

Chỉ đến tận 4 giờ sáng hôm sau, khi các nhân viên Mật vụ đánh thức và nói rằng ông đắc cử, mới chứng mai các dự đoán trước đó là sai.

Cú lội ngược dòng này bỗng chốc khiến Chicago Daily Tribune lâm vào thế “dở khóc dở cười”. Do cuộc đình công của thợ in, tờ báo này buộc phải phát hành số báo sáng sớm hơn mọi khi vài tiếng đồng hồ, họ đã để sẵn một bài viết ở trang đầu với tựa đề: “Dewey đánh bại Truman”.

2000: Đắc cử dù ít hơn 500.000 phiếu phổ thông

Cuộc bầu cử tổng thống năm 2000 có lẽ sẽ còn được đời sau nhắc nhiều bởi yếu tố bất ngờ của nó. Đó là cuộc chạy đua giữa ứng viên Dân chủ Al Gore và ứng viên Cộng hòa George W. Bush. Tại Florida, một trong những bang chủ chốt ở các kỳ bầu cử Mỹ, kết quả kiểm phiếu không rõ ràng. Các phương tiện truyền thông ban đầu cho biết bang này ủng hộ ông Gore, tuy nhiên sau khi kiểm phiếu lại, ông Bush giành thêm 25 phiếu đại cử tri tại bang Florida để đạt 271 phiếu. Như vậy, dù ít hơn 500.000 phiếu phổ thông so với ông Gore, nhưng ông Bush vẫn đắc cử tổng thống.

Minh Phương

Tổng hợp