Mùa đông thời chiến ở Ukraine: Các cơ sở năng lượng nào rơi vào nguy hiểm?

Ukraine đang đối mặt với mối lo về tình trạng mất điện khẩn cấp ngày càng đáng sợ hơn khi thời lạnh giá sâu, sau hàng loạt cuộc tấn công tên lửa của Nga nhằm vào các cơ sở năng lượng.

Kể từ ngày 10/10, Nga đã mở 7 đợt tấn công nhằm vào cơ sở hạ tầng quan trọng của Ukraine, phá hủy hoặc làm hư hại nhà cửa, nhà máy điện và các cơ sở thiết yếu khác.

Tùy thuộc vào cơ sở vật chất và quy mô thiệt hại, thời gian sửa chữa cơ sở hạ tầng của Ukraine dao động từ vài giờ hoặc vài tuần đến vài tháng hoặc vài năm.

Đường dây điện thường được xử lý nhanh hơn và hoạt động trở lại trong vòng vài ngày, nhưng trong thời chiến, việc sửa chữa các cơ sở phát điện và trạm biến áp có thể mất nhiều thời gian hơn.

"Giống Nga, hệ thống năng lượng của Ukraine được xây dựng từ thời Liên Xô. Các kỹ sư Nga đã tham gia xây dựng nó", ông Antonina Antosha, phát ngôn viên của DTEK, công ty năng lượng lớn nhất của Ukraine, nói với báo Al Jazeera.

"Họ biết cách thức hoạt động của hệ thống này và bây giờ họ là những người tư vấn cho quân đội Nga về cách phá hủy nó".

Chuẩn bị cho điều tồi tệ nhất trong mùa đông

Các đồng minh phương Tây của Kiev cáo buộc Nga đang "vũ khí hóa" mùa đông khi tấn công vào các địa điểm quan trọng, điều mà Moscow bác bỏ.

Các gia đình Ukraine đang sử dụng túi ngủ để giữ ấm, các ca phẫu thuật trong bệnh viện được thực hiện bằng đèn pin điện thoại và mọi người đang cố gắng tìm các địa điểm có thể sạc điện thoại trên khắp mọi ngóc ngách.

"Vào ngày 23/11, khi các cơ sở hạ tầng năng lượng bị tấn công, bạn bè và gia đình tôi không có điện hoặc kết nối di động trong hơn 36 giờ", Maryna Ilchuk, một luật sư tư vấn cho các công ty trong và ngoài nước về năng lượng và dầu khí, cho biết.

Cô Ilchuk, cũng là thành viên hội đồng quản trị của Câu lạc bộ Năng lượng Phụ nữ Ukraine, kể: "Một người hàng xóm của cha mẹ tôi đã bị mắc kẹt trong một thang máy nhỏ trong 20 giờ vì mất điện".

Ukraine đang bước vào một mùa đông khốc liệt. Từ tháng 12 đến tháng 3, nhiệt độ có thể xuống thấp tới -20 độ C.

Trong nỗ lực chạy đua để tránh một cuộc khủng hoảng nhân đạo, các quan chức đang thiết lập nơi trú ẩn và cung cấp điện và nước khẩn cấp cho người dân khi cái lạnh cóng ập đến. Các nỗ lực viện trợ quốc tế tập trung vào việc đảm bảo Ukraine có máy phát điện và máy biến áp.

"Mùa đông năm nay sẽ là mùa đông khắc nghiệt nhất trong lịch sử Ukraine," ông Antosha nói. 

Nhu cầu năng lượng thời chiến

Người đứng đầu cơ quan điều hành lưới điện quốc gia Ukraine (Ukrenergo), ông Volodymyr Kudrytskyi, mô tả thiệt hại đối với các cơ sở sản xuất điện là "rất lớn".

Kể từ khi xung đột bùng nổ, sản xuất năng lượng của Ukraine đã giảm. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) và Ukrenergo, nhu cầu đã giảm khoảng 30% trong tuần đầu tiên của cuộc chiến, một phần là do một số lò phản ứng hạt nhân của Ukraine đã bị ngắt khỏi lưới điện khi Nga mở chiến dịch tập kích.

Sụt giảm mạnh nhất là năng lượng hạt nhân, vốn cung cấp hơn một nửa sản lượng điện của Ukraine.

Vào cuối tháng 11, Ukrenergo áp đặt tình trạng mất điện khẩn cấp đối với người dân Ukraine trong khi những nỗ lực sửa chữa cơ sở hạ tầng bị hư hỏng đã bị đình trệ. Một số nhà máy điện đã phải dừng hoạt động khẩn cấp.

Vào năm 2021, hơn một nửa (55,5%) điện năng của Ukraine được sản xuất bằng năng lượng hạt nhân, tiếp theo là than đá (23,6%), thủy điện (6,7%) và khí đốt (6,6%).

Theo công ty tư vấn và phân tích GlobalData của Anh, tổng công suất của các nhà máy điện than của Ukraine là 21.417 megawatt (MW), trong khi điện hạt nhân là 13.835 MW, khí đốt 9.681 MW, thủy điện 6.033 MW, điện mặt trời 5.888 MW, điện gió trên bờ 1.688 MW, điện sinh học là 122 MW và dầu là 18 MW.

Trước chiến tranh, một ngôi nhà trung bình ở Ukraine sử dụng khoảng 3.000 kilowatt giờ (kWh) năng lượng một năm. Với con số này, nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, cơ sở hạt nhân lớn nhất của Ukraine và châu Âu, có tổng công suất 5.700 MW, đủ cho khoảng 4 triệu hộ gia đình.

Nhà máy này chiếm gần một nửa tổng lượng điện do các nhà máy điện hạt nhân của Ukraine tạo ra. Trước khi xung đột bùng nổ, nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia chiếm 20% tổng lượng điện của Ukraine.

Vì tầm quan trọng này, Nga đã giành được quyền kiểm soát nhà máy này ngay sau khi mở chiến dịch xung đột ở Ukraine.

"Kể từ cuộc tấn công đầu tiên vào ngày 3/3, kết nối lưới điện đã bị cắt đứt nhiều lần và nhà máy không còn cung cấp điện cho lưới điện Ukraine kể từ ngày 25/8", Giám đốc Chương trình của IEA tại Nga, Caspi và Biển Đen, bà Talya Vatman cho biết.