Lỗ hổng nghiêm trọng trong vụ cướp "báu vật vô giá" tại bảo tàng Louvre

Sáng 19/10, khi những tia nắng đầu tiên chiếu rọi lên dòng sông Seine êm đềm, bảo tàng Louvre, biểu tượng văn hóa của nước Pháp và thế giới, bất ngờ trở thành hiện trường của một vụ cướp táo bạo chưa từng có trong lịch sử hiện đại.

Chỉ trong vòng 4-7 phút ngắn ngủi, một nhóm cướp chuyên nghiệp đã đột nhập, đập vỡ tủ trưng bày, lấy đi hàng loạt báu vật trang sức “vô giá” từ thời Napoleon, khiến cả Paris chấn động. Vụ việc không chỉ phơi bày giá trị lịch sử khổng lồ bị đánh cắp mà còn đặt ra câu hỏi lớn: Tại sao một trong những bảo tàng được bảo vệ nghiêm ngặt nhất thế giới, với hệ thống an ninh tiên tiến và hàng nghìn nhân viên, lại dễ dàng bị "đột kích" như vậy?

Một phi vụ chuyên nghiệp giữa ban ngày

Vụ cướp xảy ra vào khoảng 9h30 ngày 19/10, chỉ khoảng 30 phút sau khi Louvre mở cửa đón khách. Theo mô tả từ Bộ Nội vụ Pháp, nhóm cướp gồm 3-4 tên, di chuyển bằng xe máy và tiếp cận bảo tàng từ phía bờ sông Seine, nơi đang có công trình tu sửa.

Nhóm cướp sử dụng xe nâng để tiếp cận cửa sổ tầng một của Phòng trưng bày Apollo, không gian biểu tượng lưu giữ các bảo vật quốc gia Pháp. Với công cụ như cưa máy, họ nhanh chóng phá vỡ cửa kính, đột nhập bên trong và đập vỡ hai tủ trưng bày để lấy đi 8-9 món trang sức quý giá.

Các món đồ bị đánh cắp gồm vương miện của Hoàng hậu Eugenie (vợ Napoleon III) nạm hơn 1.300 viên kim cương và ngọc lục bảo, chuỗi vòng cổ mà Napoleon tặng Hoàng hậu Marie Louise, cùng bông tai, trâm cài sapphire từ thế kỷ 19. Giá trị của chúng không chỉ tính bằng tiền bạc, mà Bộ Văn hóa Pháp ước tính là “không thể định lượng” do ý nghĩa lịch sử, văn hóa, mà còn đại diện cho di sản hoàng gia Pháp.

May mắn thay, viên kim cương Regent hơn 140 carat, báu vật nổi bật nhất, còn nguyên vẹn. Tuy nhiên, vương miện của Hoàng hậu Eugenie sau đó được tìm thấy bên ngoài bảo tàng trong tình trạng hư hỏng nghiêm trọng, có thể do nhóm cướp vứt bỏ trong lúc tẩu thoát. Chúng bỏ trốn bằng xe máy hướng về đường cao tốc A6, để lại tại hiện trường xe nâng, cưa máy và các công cụ khác.

Bảo tàng Louvre, nơi lưu giữ hơn 33.000 tác phẩm nghệ thuật và đón khoảng 30.000 lượt khách/ngày, lập tức đóng cửa vì tình huống đặc biệt. Không có thương vong, nhưng hàng trăm du khách bị sơ tán trong hoảng loạn.

Bộ trưởng Văn hóa Pháp Rachida Dati xác nhận vụ việc, mô tả đây là “phi vụ chuyên nghiệp kéo dài đúng 4 phút”. Bộ trưởng Nội vụ Laurent Nuñez gọi đây là vụ cướp lớn, nhấn mạnh nhóm cướp đã thực hiện trinh sát kỹ lưỡng. Tổng thống Emmanuel Macron cam kết sẽ truy lùng thủ phạm và siết chặt an ninh, trong khi Văn phòng Công tố Paris mở cuộc điều tra về “tội phạm có tổ chức”.

Vụ việc không chỉ là cú sốc văn hóa mà còn trở thành đề tài chính trị nóng bỏng. Lãnh đạo cực hữu Jordan Bardella lợi dụng để chỉ trích chính phủ của ông Macron. Nhưng đằng sau những tranh cãi, câu hỏi cốt lõi vẫn là: Làm thế nào mà Louvre, với ngân sách an ninh hàng triệu euro và công nghệ giám sát hiện đại, lại để xảy ra lỗ hổng chết người như vậy?

Từ bất khả xâm phạm đến những lỗ hổng

Bảo tàng Louvre, được xây dựng từ thế kỷ 12, trở thành bảo tàng công cộng từ năm 1793, từ lâu được coi là pháo đài bất khả xâm phạm của nghệ thuật thế giới. Với diện tích 72.735m2, nó được trang bị hệ thống camera giám sát 24/7, cảm biến báo động, kính chống đạn cho các tủ trưng bày, đội ngũ an ninh hơn 1.000 người, gồm cả lực lượng cảnh sát đặc biệt.

Theo Bộ Văn hóa Pháp, Louvre đầu tư hơn 50 triệu euro vào an ninh kể từ sau vụ phá hoại bức Mona Lisa năm 2022 (khi du khách ném bánh kem vào kính bảo vệ). Các biện pháp bao gồm kiểm tra hành lý nghiêm ngặt, sử dụng (trí tuệ nhân tạo) AI để phát hiện hành vi đáng ngờ và hợp tác với cảnh sát quốc tế Interpol để theo dõi tội phạm nghệ thuật.

Tuy nhiên, lịch sử cho thấy Louvre không phải là bất bại.

Năm 1911, bức tranh Mona Lisa nổi tiếng bị Vincenzo Peruggia đánh cắp ngay từ khung treo, phải mất 2 năm mới tìm thấy ở Florence, Italy.

Năm 1983, hai bộ áo giáp thời Phục hưng bị lấy trộm, chỉ được thu hồi sau gần 40 năm.

Năm 1956, du khách ném đá vào Mona Lisa, gây hư hỏng.

Gần đây hơn, năm 1998, bức tranh “Le chemin de Sèvres” của Corot bị đánh cắp.

Những vụ việc này thường khai thác lỗ hổng con người hoặc cơ sở vật chất, nhưng vụ cướp năm nay nổi bật vì quy mô và tốc độ, được so sánh với vụ trộm kho báu Dresden năm 2019 tại Đức, nơi nhóm cướp cũng dùng công cụ cắt kính để lấy trang sức hoàng gia.

Tim Carpenter, cựu chuyên gia tội phạm nghệ thuật của Cục Điều tra Liên bang (FBI) Mỹ, nhận định trong cuộc phỏng vấn với Fox News rằng Louvre, dù là tòa nhà lịch sử, vẫn tồn tại “những lỗ hổng tự nhiên” mà tội phạm có thể khai thác.

“Bạn không thể biến một cung điện cổ thành boong-ke hiện đại mà không ảnh hưởng đến giá trị lịch sử. Những vụ như thế này nhắc nhở rằng an ninh phải cân bằng giữa bảo vệ và tiếp cận công chúng”, ông Tim nhận định.

Giáo sư nghệ thuật học Julian Radcliffe chia sẻ với Guardian rằng các bảo tàng lớn như Louvre thường quá tự tin vào công nghệ, nhưng bỏ qua yếu tố con người và môi trường xung quanh.

Vụ cướp mới nhất đã phơi bày hàng loạt lỗ hổng an ninh nghiêm trọng, mà theo các nguồn tin, có thể tránh được nếu có sự phối hợp tốt hơn. Đầu tiên là việc khai thác công trình tu sửa.

Phía bờ sông Seine của Louvre đang ở giai đoạn cải tạo lớn trong khuôn khổ dự án “Louvre New Renaissance” do Tổng thống Macron công bố hồi tháng 1, nhằm nâng cấp cơ sở hạ tầng và an ninh với ngân sách 500 triệu euro tới năm 2030. Tuy nhiên, chính công trường này trở thành “cửa ngõ” cho nhóm cướp. Họ sử dụng xe nâng (một thiết bị lớn) để tiếp cận cửa sổ mà không bị kiểm tra, chứng tỏ thiếu giám sát đối với phương tiện xung quanh bảo tàng.

Theo CNN, nhóm cướp đỗ xe nâng ngay bên ngoài tòa nhà, sử dụng nó để lên tầng một, phá cửa sổ bằng cưa máy. Một hướng dẫn viên du lịch chứng kiến kể: “Tôi nghe tiếng giậm mạnh lên cửa sổ, rồi chuông báo động vang lên”. Nhưng phản ứng của an ninh chỉ diễn ra sau khi chúng đã lấy đồ, tẩu thoát.

Chuyên gia an ninh bảo tàng Robert Wittman, cựu đặc vụ FBI, bình luận trên Time rằng: “Công trình tu sửa luôn là điểm yếu lớn nhất của các bảo tàng lịch sử. Chúng tạo ra sự hỗn loạn, với công nhân ra vào, tội phạm có thể giả dạng để trinh sát. Louvre nên có giao thức kiểm tra thiết bị lớn nghiêm ngặt hơn, tương tự như các bảo tàng Mỹ”.

Lỗ hổng thứ hai là thời điểm xảy ra vụ việc, vào sáng sớm, khi bảo tàng vừa mở cửa. Lúc này, hàng nghìn du khách đổ vào, tạo nên sự hỗn loạn như ông Carpenter mô tả là “thời điểm bảo tàng hỗn loạn nhất, mọi người đang ổn định vị trí”. Nhóm cướp lợi dụng điều này để hòa lẫn, hệ thống báo động dù vang lên nhưng không ngăn chặn kịp thời.

Al Jazeera dẫn nguồn Bộ Văn hóa Pháp cho biết, dù tủ trưng bày có kính chống đạn nhưng chúng bị đập vỡ chỉ trong vài giây bằng công cụ chuyên dụng, chứng tỏ cần nâng cấp vật liệu.

Lỗ hổng thứ ba là thiếu phối hợp giữa an ninh nội bộ và lực lượng bên ngoài. Louvre có đội ngũ riêng, nhưng vụ cướp xảy ra từ mặt ngoài sông Seine, khu vực công cộng mà không có camera hoặc tuần tra đủ dày đặc. Theo Vzglyad, các công cụ như walkie-talkie (thiết bị truyền thông không dây cầm tay cho phép liên lạc hai chiều thông qua sóng vô tuyến) và đèn hàn được tìm thấy tại hiện trường cho thấy nhóm cướp đã lập kế hoạch chi tiết, có thể bao gồm trinh sát nhiều tuần trước.

Nhà bảo tàng học Sophie Derrot từ Đại học Sorbonne nhận định: “Louvre quá tập trung vào bảo vệ nội thất, nhưng bỏ qua ranh giới ngoại vi. Trong bối cảnh khủng bố và tội phạm tăng cao ở châu Âu, cần tích hợp an ninh đô thị với bảo tàng”.

Cuối cùng là yếu tố con người. Nhóm cướp có thể được thuê bởi các tổ chức tội phạm quốc tế nhằm rửa tiền qua việc bán trang sức. Văn phòng Công tố Paris nghi ngờ điều này. Ông Carpenter cảnh báo các món đồ có thể bị tan chảy hoặc cắt nhỏ để bán trên chợ đen. Theo ông, “đây không phải vụ cướp ngẫu nhiên; chúng nhắm vào các món cụ thể, chứng tỏ có thông tin nội gián hoặc trinh sát chuyên sâu”.

Bài học từ vụ cướp táo bạo

Vụ cướp không chỉ gây thiệt hại văn hóa mà còn ảnh hưởng kinh tế. Louvre mất khoảng 1 triệu euro doanh thu mỗi ngày do đóng cửa, du lịch Paris có thể bị ảnh hưởng. Đến ngày 20/10, bảo tàng vẫn đóng cửa để điều tra, cảnh sát phân tích camera và dấu vết ADN từ công cụ bỏ lại. Tổng thống Macron tuyên bố sẽ tìm lại báu vật và tăng cường an ninh, bao gồm lắp thêm camera ngoại vi và kiểm tra công trường nghiêm ngặt hơn.

Chuyên gia Radcliffe từ Art Loss Register đề xuất “bảo tàng cần hợp tác quốc tế chặt chẽ hơn với Interpol để theo dõi tội phạm nghệ thuật và sử dụng AI để dự đoán rủi ro”.

Vụ cướp tại Louvre vừa qua là “lời cảnh tỉnh nghiêm khắc” về sự mong manh của di sản văn hóa trước tội phạm tinh vi. Dù được bảo vệ nghiêm ngặt, các lỗ hổng từ tu sửa, thời gian hỗn loạn, thiếu giám sát ngoại vi và yếu tố con người đã tạo cơ hội cho phi vụ táo bạo này.

Chuyên gia Carpenter nhận định “an ninh không phải là bức tường bất khả xâm phạm, mà là hệ thống linh hoạt, liên tục cập nhật”. Nước Pháp và thế giới cần hành động nhanh chóng để bảo vệ những báu vật như Mona Lisa hay Venus de Milo khỏi số phận tương tự. Vụ việc này không chỉ là mất mát của Paris, mà là của toàn nhân loại.