Ký ức của người bắt sống John McCain ở hồ Trúc Bạch

Lần đầu tiên nhìn thấy John McCain, ông Lê Trần Lụa đã muốn giết viên phi công Mỹ.

“Với một con dao trong tay, tôi định đâm ông ấy. Nhưng mọi người đứng gần đó đã hét lên ngăn tôi lại”, CNN dẫn lời ông Lụa nhớ lại.

Giờ đây, hơn nửa thế kỷ trôi qua kể từ sau cuộc chạm mặt kịch tính đầu tiên và duy nhất đó, ông Lụa tiếc thương cho sự ra đi của ông John McCain.

“Tôi rất buồn. Tôi luôn mong muốn gặp lại ông ấy vì sự kiện đó là một dấu mốc trong cuộc đời tôi”, ông Lụa nói về người từng là kẻ thù ở bên kia chiến tuyến.

Ở tuổi 68, ông Lụa nay đã có cháu. Người đàn ông gầy gò với mái tóc điểm bạc buộc sau gáy làm nghề viết thư pháp gần các ngôi chùa. Nhấp một ngụm cafe tại một quán cafe ở Hà Nội, ông Lụa hồi tưởng lại buổi chiều khi ông phát hiện ra chiếc dù của John McCain.

Đó là vào ngày 26/10/1967, trung úy John McCain, một phi công của Hải quân Mỹ, đang lái máy bay trong một chiến dịch ném bom nhằm vào một nhà máy điện ở Việt Nam thì bất ngờ chiếc Douglas A-4 Skyhawk của ông bị trúng tên lửa đất đối không. Ông McCain sau đó nhảy ra khỏi máy bay bị trúng tên lửa và tiến sâu vào lãnh thổ của đối phương.

Khi đó ông Lụa mới 17 tuổi và là một thợ cơ khí tại một nhà máy giấy. Ông Lụa kể rằng ông đang nấp trong hầm tránh bom thì thoáng nhìn thấy dù của John McCain.

“Tôi ngay lập tức chạy vào bếp và lấy một con dao. Tôi nghĩ đây là một kẻ xâm lược định tìm cách phá hủy nhà máy điện và thành phố của chúng tôi”, ông Lụa kể lại.

Trung úy John McCain đã rơi xuống hồ Trúc Bạch ở trung tâm thành phố Hà Nội. Ông Lụa nói rằng ông đã lặn và bơi thẳng ra chỗ phi công Mỹ vừa rơi xuống.

“Tôi ngay lập tức nắm lấy tóc của ông ấy. Tôi không nói được tiếng Anh, vì thế tôi hét lên bằng tiếng Pháp “haut le mains”! (nghĩa là “giơ tay lên”)”, ông Lụa nói.

Đối với ông Lụa, việc bắt giữ một phi công địch là một trong những thành tích đáng tự hào nhất trong cuộc đời. Còn đối với ông McCain, đó là khởi đầu cho khoảng thời gian thử thách kéo dài hơn 5 năm khi ông trở thành tù nhân chiến tranh.

Những bông hoa dành cho cựu thù

Một bức phù điêu nhỏ đã được đặt gần hồ Trúc Bạch để đánh dấu sự kiện bắn rơi máy bay của John McCain.

“Quân và dân thủ đô đã bắt sống phi công John Sidney McCain. Đây là một trong 10 chiếc máy bay bị bắn rơi cùng ngày”, nội dung dòng chữ trên bức phù điêu viết.

Tuy vậy, nhiều ngày sau khi John McCain qua đời, bức phù điêu đã trở thành nơi tưởng niệm phi công Mỹ bị bắt tại hồ Trúc Bạch năm nào. Nhiều người đã mang theo hoa và nến để đặt tại bức tượng.

“Chúng tôi không phải người Mỹ. Nhưng chúng tôi kính trọng ông ấy”, một khách du lịch Nam Phi nói.

Sau khi bị bắt, phi công McCain, khi đó đang bị thương, đã được đưa tới Hỏa Lò - một nhà tù từ thời Pháp thuộc và được các tù binh Mỹ gọi là “Hanoi Hilton”.

Từ năm 1968-1973, ông Trần Trọng Duyệt là trại trưởng trại tù binh Hỏa Lò. Ngày nay, những bức ảnh đen trắng được trưng bày tại bảo tàng Hỏa Lò cho thấy ông Duyệt phát biểu trước nhiều hàng tù binh Mỹ ngay trước khi họ được trả tự do vào mùa đông năm 1973 theo Hiệp định Hòa bình Paris. Ông McCain là một trong số các tù nhân được thả đợt này.

“Tôi gặp John McCain lần đầu vào năm 1967. Ông ấy là một người cứng rắn và mạnh mẽ. Ông ấy trung thành với lý tưởng của mình”, ông Duyệt nói.

Nay ở độ tuổi 85 và đã nghỉ hưu, ông Duyệt bày tỏ niềm tiếc thương trước sự ra đi của ông John McCain - một nghị sĩ góp phần không nhỏ vào việc tái thiết mối quan hệ ngoại giao giữa Mỹ và Việt Nam.

“Nếu tôi gặp ông ấy bây giờ, tôi sẽ cầu chúc cho ông ấy sức khỏe như cách một người bạn tốt thường làm. Mong các bạn gửi lời chia buồn sâu sắc của tôi tới gia đình và vợ ông ấy. Tôi mong có thể gặp gia đình và vợ ông ấy tại Việt Nam”, ông Duyệt nói với phóng viên của CNN.

Trong 3 ngày, Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam cũng đã mở cửa để công chúng có thể tới viết vào sổ chia buồn sau sự ra đi của ông John McCain. Vu Ngoc Son, nhân viên kế toán 35 tuổi, là một trong số những người tới viết vào sổ chia buồn.

“Cảm ơn Thượng nghị sĩ John McCain rất nhiều. Xin hãy giúp đỡ và tiếp tục ủng hộ để Mỹ và Việt Nam ngày càng hùng mạnh và hạnh phúc hơn”, Son viết trong sổ chia buồn.

Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Daniel Kritenbrink nói rằng với tư cách là một người lính và sau đó là một người kiến tạo hòa bình, ông John McCain đã đóng vai trò trung tâm trong việc phát triển mối quan hệ gần gũi đặc biệt giữa hai quốc gia từng là cựu thù.

“Thật kỳ diệu khi chứng kiến chặng đường dài mà chúng ta đã đi qua trong suốt vài thập niên qua. Từ những trải nghiệm của cuộc chiến, trải nghiệm của Thượng nghị sĩ McCain và cả những gì mà chúng ta đã có ở đây từ những ngày đầu tiên, cho tới ngày hôm nay, chúng ta cùng nhau nói về mối quan hệ hợp tác và hữu nghị”, Đại sứ Kritenbrink cho biết.

Dấu ấn khó phai của Thượng nghị sĩ John McCain tại Việt Nam có thể nhìn thấy trên những bức tường của nhà tù Hỏa Lò. Cách không xa những bức ảnh chụp ông McCain khi còn là một tù nhân chiến tranh là bức ảnh ông mỉm cười khi tới thăm Hỏa Lò vào năm 2000.

Thượng nghị sĩ McCain thường xuyên ghé qua “Hanoi Hilton” trong hơn 20 chuyến thăm của ông tới Việt Nam. Trong mỗi chuyến thăm, ông McCain đều để lại một lời nhắn ngắn ngủi trong cuốn sổ khách của bảo tàng. Ông viết:

“Cầu chúc những điều tốt đẹp nhất, John Mccain

Thượng nghị sĩ Mỹ tại Arizona”.

Thành Đạt

Tổng hợp