Israel - Hamas đàm phán, hé mở cơ hội chấm dứt xung đột Gaza

Israel và Hamas đã khởi động các cuộc đàm phán gián tiếp tại Ai Cập về đề xuất ngừng bắn do Mỹ đưa ra, giữa những tín hiệu lạc quan ban đầu rằng cuộc chiến kéo dài gần 2 năm ở Dải Gaza có thể sớm kết thúc, dù còn nhiều chia rẽ sâu sắc giữa hai bên.

 Các cuộc đàm phán sẽ tập trung vào việc trao trả con tin do Hamas bắt giữ để đổi lấy các tù nhân Palestine trong nhà tù Israel, cũng như việc rút một phần lực lượng Israel khỏi Dải Gaza. Đây là ba nội dung thuộc giai đoạn đầu trong kế hoạch 20 điểm do Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố vào tuần trước, với mục tiêu chấm dứt xung đột.

Dù nhiều điểm then chốt trong kế hoạch vẫn cần được thống nhất, việc Hamas đồng ý trao trả con tin và từ bỏ quyền kiểm soát Dải Gaza đã tạo nên bước tiến đáng kể trong tiến trình hòa đàm. 

Truyền thông Ai Cập cho biết ngày đàm phán đầu tiên đã diễn ra “trong bầu không khí tích cực”. 

Tổng thống Trump hôm 5/10 mô tả các cuộc thảo luận “rất thành công và tiến triển nhanh chóng”, đồng thời cho biết Hamas đã đồng thuận với “những vấn đề rất quan trọng”. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu kỳ vọng các cuộc đàm phán chỉ kéo dài vài ngày và hy vọng sớm công bố việc giải cứu toàn bộ con tin Israel trong những ngày tới.

Theo truyền thông Ai Cập, các cuộc đàm phán hôm 6/10 mở đầu bằng cuộc gặp giữa các nhà trung gian Ả Rập và phái đoàn Palestine, sau đó các bên trung gian tiếp tục gặp phái đoàn Israel. Tiếp đó, đại diện Ai Cập và Qatar tổng hợp kết quả từ hai vòng đàm phán để trao đổi với đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff.

Chủ đề đầu tiên được đưa ra thảo luận là cơ chế trao trả con tin, theo kế hoạch của ông Trump, sẽ diễn ra trong vòng 72 giờ sau khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực. Tuy nhiên, các quan chức Hamas cảnh báo họ có thể cần thêm thời gian để tìm kiếm thi thể một số con tin bị chôn vùi dưới đống đổ nát.

Cách thức phối hợp trao đổi tù nhân và con tin vẫn chưa được thống nhất, song Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế (ICRC) đã đề nghị hỗ trợ chuyển giao tù nhân và con tin với tư cách một tổ chức nhân đạo trung lập. Trước đó, trong đợt trao trả con tin hồi tháng 1, ICRC từng đảm nhận vai trò tương tự.

Một trong những vấn đề then chốt là thống nhất danh sách tù nhân Palestine sẽ được trả tự do. Phái đoàn Palestine nhiều khả năng sẽ đề nghị phóng thích các nhân vật chính trị có tầm ảnh hưởng như lãnh đạo Marwan Barghouthi, người được ủng hộ rộng rãi tại Bờ Tây và Dải Gaza. Trong khi đó, các thành viên cánh hữu trong liên minh của Thủ tướng Netanyahu gây sức ép nhằm giữ những nhân vật này tiếp tục bị giam giữ, theo truyền thông Israel.

Bộ trưởng An ninh quốc gia Israel Itamar Ben Gvir, người theo đường lối cực hữu, đe dọa sẽ rời khỏi chính phủ nếu Hamas vẫn tồn tại sau khi con tin được thả, khiến tiến trình hòa bình vốn mong manh càng thêm phức tạp.

Mỹ đã kêu gọi Israel chấm dứt các cuộc không kích tại Dải Gaza, khi Ngoại trưởng Marco Rubio ngày 6/10 nhấn mạnh rằng việc ngừng ném bom là điều kiện cần thiết để thúc đẩy trao trả con tin. 

Dù vậy, Israel tiếp tục tấn công Dải Gaza trong 24 giờ qua, khiến ít nhất 19 người thiệt mạng, trong đó có 2 người đang đi nhận viện trợ, theo Bộ Y tế Gaza. Phía Israel khẳng định các cuộc không kích chỉ nhằm “mục đích phòng vệ”.

Quốc tế ủng hộ kế hoạch hòa bình của Mỹ tại Gaza

Các cuộc đàm phán hiện nay được giới chức Palestine, Israel, phương Tây và Ả Rập hoan nghênh, khi họ kêu gọi hai bên đạt được thỏa thuận ngừng bắn lâu dài, trước thềm kỷ niệm 2 năm cuộc chiến bùng nổ.

Tổng thống Ai Cập Abdel Fatah al-Sisi hôm 6/10 hoan nghênh kế hoạch của Tổng thống Mỹ Donald Trump, cho rằng đây có thể là bước đi quan trọng hướng tới “nền hòa bình bền vững”. 

Ông nhấn mạnh: “Ngừng bắn, trao trả con tin và tù nhân, tái thiết Gaza, cùng với việc khởi động tiến trình chính trị hòa bình hướng đến việc thành lập và công nhận Nhà nước Palestine là con đường đúng đắn để đạt ổn định lâu dài”.

Theo kế hoạch của ông Trump, nếu được thực thi, chiến sự tại Gaza sẽ chấm dứt ngay lập tức; toàn bộ 48 con tin do Hamas bắt giữ, trong đó 20 người được cho là còn sống, sẽ được trao trả; Hamas bị giải giáp và chuyển giao quyền kiểm soát cho một cơ quan quản lý lâm thời quốc tế do chính ông Trump đứng đầu. Đổi lại, Israel sẽ rút dần quân về khu vực đệm ở rìa Dải Gaza và trả tự do cho gần 2.000 tù nhân Palestine.

Kế hoạch cũng bao gồm việc tăng cường viện trợ nhân đạo và nguồn quỹ tái thiết cho Gaza, nơi nhiều khu vực đang rơi vào nạn đói do lệnh phong tỏa viện trợ của Israel.

Nếu các cuộc đàm phán đạt được đồng thuận về giai đoạn đầu của kế hoạch Trump, các bên phải tiếp tục thảo luận những vấn đề mang tính sống còn về tương lai lâu dài của Gaza, bao gồm việc giải giáp Hamas, rút toàn bộ quân Israel, xác định thành phần cơ quan quản lý lâm thời và xây dựng lộ trình hướng tới việc thành lập Nhà nước Palestine.

Đại diện cấp cao Liên minh châu Âu (EU) phụ trách đối ngoại, bà Kaja Kallas, cho biết khối này mong muốn tham gia cơ quan quản lý lâm thời tại Gaza. “Chúng tôi tin rằng châu Âu có vai trò quan trọng và cũng nên góp mặt trong ‘hội đồng hòa bình’ mà Tổng thống Trump đề xuất”, bà nói.

Áp lực chấm dứt xung đột gia tăng tại Israel vào cuối tuần qua, khi dư luận bày tỏ lo ngại về cách chính phủ xử lý tiến trình ngừng bắn. Gia đình các con tin Israel đang bị giam giữ tại Gaza đã gửi thư tới Ủy ban Nobel, đề xuất trao Giải Nobel Hòa bình cho ông Trump nhằm ghi nhận nỗ lực nhằm kết thúc chiến sự.

“Chúng tôi tha thiết đề nghị trao giải Nobel Hòa bình cho Tổng thống Trump, người đã cam kết sẽ không dừng lại cho đến khi mọi con tin được trở về”, bức thư viết.

Tại Gaza, người dân kiệt sức cầu nguyện cho hòa bình. Chiến dịch quân sự của Israel đã khiến ít nhất 67.160 người Palestine thiệt mạng và khoảng 170.000 người bị thương. Cuộc chiến bùng nổ sau khi các tay súng do Hamas dẫn đầu tấn công Israel ngày 7/10/2023, khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng và 251 người bị bắt làm con tin.

Israel hiện đối mặt với cáo buộc “diệt chủng” tại Gaza do Ủy ban điều tra của Liên hợp quốc, Hiệp hội các học giả nghiên cứu tội diệt chủng và nhiều tổ chức nhân quyền nêu ra. Chính phủ Israel bác bỏ cáo buộc, khẳng định chỉ hành động để “tự vệ”.