Israel đau đầu với thất bại tình báo trong vụ tấn công của Hamas

Khi những tiếng nổ vang lên và những viên đạn bay qua nhà của Tamir Erez ở Mefalsim gần biên giới Dải Gaza, anh luôn tự hỏi: "Quân đội Israel ở đâu?".

Anh dẫn những đứa con tháo chạy trốn khỏi thị trấn đang sinh sống yên bình lâu nay. Đi qua những con đường quanh thị trấn, anh dúi đầu bọn trẻ xuống để chúng không thể nhìn thấy thi thể của những người Israel đã bị các tay súng Hamas, lực lượng hiện đang kiểm soát Dải Gaza tại Palestine, sát hại.

"Sẽ mất nhiều thời gian để chúng tôi có thể hồi phục kể từ hôm nay", Erez nói.

Phong trào vũ trang Hamas ngày 7/10 bất ngờ phóng khoảng 5.000 quả tên lửa vào các thành phố Israel, đồng thời tổ chức nhiều mũi xâm nhập sâu vào lãnh thổ đối phương bằng đường biển, đường bộ và trên không. Lãnh đạo phong trào tuyên bố hôm nay là ngày khởi đầu "cuộc chiến lớn nhất để chấm dứt tình trạng chiếm đóng" ở Palestine. 

Các thành viên Hamas sử dụng tên lửa, dù lượn, môtô, xe bán tải và thuyền, trong một cuộc tấn công phối hợp cho thấy mức độ tinh vi không ngờ. Lực lượng Israel dường như hoàn toàn bị bất ngờ khi phiến quân Hamas ở Gaza dùng máy ủi phá bỏ hàng rào an ninh với Israel và tràn vào nước này. Chính phủ Israel cũng đã tuyên bố tình trạng chiến tranh và tung các đòn đáp trả. 

Đây là bước leo thang vũ trang nghiêm trọng nhất trong nhiều năm qua trong xung đột dai dẳng giữa Israel và các lực lượng đòi độc lập cho Palestine. Nhất là hình ảnh các tay súng Hamas di chuyển qua những đường phố tại một số khu định cư như Sderot, bắt giữ dân thường và tấn công các căn cứ của lực lượng phòng vệ Israel (IDF) là điều hầu hết người Israel chưa từng chứng kiến và trải qua.

Thực tế việc Israel không lường trước được một cuộc tấn công chớp nhoáng gây thương vong lớn được xem như một thất bại chưa từng có đối với cơ quan tình báo vốn nổi tiếng của Israel. Điều đáng ngạc nhiên là một cuộc tấn công trên diễn ra khi Israel vẫn duy trì hệ thống kiểm soát nghiêm ngặt đối người Palestine ở Dải Gaza, trong đó có cả Hamas với việc giám sát nhất cử nhất động của các thành viên Hamas đối với an ninh Israel là nhiệm vụ hàng ngày và bắt buộc.

"Rõ ràng đây là một chiến dịch được lên kế hoạch kỹ lưỡng, không diễn ra chỉ sau một đêm và thật đáng ngạc nhiên là nó không bị Israel hay bất kỳ đối tác an ninh nào của họ phát hiện", Brian Katulis, Phó Chủ tịch chính sách tại Viện nghiên cứu Trung Đông ở Washington, cho biết. "Thật khó để nghĩ đến một thất bại an ninh nghiêm trọng như vậy trong lịch sử gần đây của Israel", ông nói thêm.

Vụ việc lần này cũng khiến thế giới đặt câu hỏi điều gì đã xảy ra và các nhà lãnh đạo Israel phải đối mặt với áp lực trả đũa như thế nào. Cuộc tấn công xảy ra khi Israel phải đối mặt với hàng loạt mối đe dọa khó khăn nhất trong nhiều thập niên kể từ thất bại an ninh lớn nhất của nước này là Chiến tranh Yom Kippur. Cuộc tấn công bất ngờ của Hamas lần này cũng diễn ra vào đúng dịp kỷ niệm 50 năm Chiến tranh Yom Kippur.

Yếu tố bất ngờ

Các nhà lãnh đạo an ninh Israel đã hạ thấp mối đe dọa từ phong trào Hamas trong những tháng gần đây, khi nhóm này tránh các cuộc xung đột với đồng minh nhỏ hơn ở Gaza là Phong trào Thánh chiến Hồi giáo Palestine.

Với hệ thống phòng không Iron Dome (Vòm sắt), Israel trước đây đã ngăn chặn phần lớn các tên lửa tầm ngắn của Hamas. Tháng trước, quân đội Israel tự tin mô tả Gaza đang ở trong tình trạng "bất ổn trong ổn định", cho thấy mối nguy hiểm do Hamas gây ra phần lớn đã được ngăn chặn.

Đánh giá tình báo gần đây của Israel về Hamas là nhóm này đã chuyển trọng tâm sang nỗ lực khơi dậy bạo lực ở Bờ Tây và họ đang tìm cách tránh tiến hành các cuộc tấn công lớn từ Gaza nhằm tránh các kiểu trừng phạt quân sự của Israel. 

Ở nhiều khía cạnh, cuộc tấn công bất ngờ lần này là cuộc tấn công công nghệ thấp, dựa nhiều vào yếu tố bất ngờ hơn là vũ khí tiên tiến. Các chiến binh Palestine được trang bị súng máy, lựu đạn phóng tên lửa và súng lục có thể tràn vào các thị trấn và căn cứ quân sự của Israel một cách dễ dàng đến mức đáng ngạc nhiên.

"Thật không thể tin được. Mọi người đều nói về việc Hamas yên tĩnh và ổn định. Toàn bộ khái niệm cấu trúc này đã tan vỡ ngay trước mắt chúng ta một cách vô cùng tàn khốc", Meir Elran, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia có trụ sở tại Tel Aviv, cho biết. 

Israel và Hamas đã bị kéo vào cuộc xung đột kéo dài nhiều thập niên ở Dải Gaza, nơi từng là tâm điểm của các cuộc xung đột lặp đi lặp lại kể từ khi nhà nước Do Thái được thành lập vào năm 1948. Ai Cập nắm quyền kiểm soát Dải Gaza cho đến năm 1967, khi Israel chiếm giữ dải hẹp dọc theo Dải Gaza trong Chiến tranh 6 ngày.

Hàng nghìn người định cư Israel đã sống ở Dải Gaza cho đến năm 2005, khi Israel rút binh lính cùng dân thường và nhường quyền kiểm soát cho chính quyền Palestine. Hai năm sau đó, các chiến binh Hamas đã lật đổ chính quyền Palestine và giữ quyền kiểm soát Dải Gaza kể từ đó.

Hamas đã sử dụng mạng lưới đường hầm dưới biên giới Ai Cập-Gaza để buôn vũ khí và vật tư dùng để chế tạo hàng nghìn tên lửa và một số lượng nhỏ máy bay không người lái (UAV) mà họ đã nhắm bắn vào Israel trong những năm qua. Nhưng lực lượng phòng không của Israel đã có thể vô hiệu hóa phần lớn mối đe dọa này.

Không ai có con số thống kê đáng tin cậy về số lượng tên lửa mà Hamas có trong tay. Ông Jonathan Schanzer, Phó Chủ tịch nghiên cứu cấp cao tại Tổ chức tư vấn Quốc phòng Dân chủ ở Washington (Mỹ), cho biết phong trào này có khoảng 15.000 tên lửa ở Gaza.

Trong những năm qua, quân đội Israel đã thực hiện một loạt cuộc không kích nhằm vào các đường hầm của Hamas nằm sâu dưới biên giới Gaza-Israel, ngăn chặn thành công những nỗ lực trước đó của phong trào này trong việc thực hiện các cuộc tấn công bất ngờ.

Ông Schanzer mô tả cuộc tấn công hôm 7/10 là một thất bại quân sự và tình báo đáng chú ý của Israel. Theo ông, nó còn chứng tỏ thành công chiến lược và chiến thuật đáng ngạc nhiên của Hamas có thể được hỗ trợ từ một quốc gia khác.

Người dân Israel trên khắp đất nước đã bị sốc sau vụ việc này. Nhiều người đã đặt câu hỏi tại sao một trong những đội quân mạnh nhất thế giới lại có thể không chuẩn bị cho một kịch bản nguy hiểm như vậy.

"Tôi không thể tin rằng quân đội không biết về điều này, rằng không có thông tin gì về nó, rằng họ hoàn toàn không biết", công dân Adele Raemer, 68 tuổi, từ Kibbutz nói. Cô Nirim, sống gần biên giới Gaza cũng cho biết, khi vụ tấn công xảy ra bản thân đã trốn trong phòng an toàn. "Tôi sống ở đây từ năm 1975. Chưa bao giờ tôi lo sợ cho mạng sống của mình như bây giờ", cô nói thêm.