Đường sắt sẽ quyết định cục diện xung đột Ukraine?

Những chuyến tàu do công ty đường sắt Ukrzaliznytsia vận hành vẫn đang chạy. Trong một tuyên bố ngắn gọn mới đây, công ty này chỉ thông báo rằng 20 chuyến tàu đường dài của họ đã bị hoãn tới 12 giờ.

Trong hai tuần qua, quân đội Nga tăng cường các đợt tấn công nhằm vào mạng lưới đường sắt trên khắp Ukraine. Hồi tuần trước, một cây cầu đường sắt bắc qua sông Dnipro đã bị hư hại nghiêm trọng, trong khi nhiều nhà ga ở khu vực phía tây và phía nam Ukraine bị tấn công dồn dập.

Nhiều nhà ga đã bị tấn công trước đó, bao gồm cả ở phía đông thành phố Kramatorsk, bởi thực tế mạng lưới đường sắt là một nhân tố quan trọng chi phối nhịp độ chiến sự ở Ukraine.

Vì vậy, Nga có lý do chính đáng để thay đổi chiến thuật. Trong hai tháng đầu giao tranh, công ty đường sắt Ukrzaliznytsia đã làm tốt vai trò quan trọng hàng đầu trong chiến dịch hậu cần của Ukraine.

Mạng lưới đường sắt Ukraine trải dài trên khoảng 22.000 km. Trước chiến tranh, Ukrzaliznytsia là một trong những nhà tuyển dụng lớn nhất trong nước, với hơn 230.000 nhân viên.

Và chỉ 10 năm trước, Ukraine đã đầu tư khoảng 700 triệu Euro (740 triệu USD) để cải thiện cơ sở hạ tầng đường sắt và đầu máy kịp thời phục vụ cho giải vô địch bóng đá châu Âu UEFA 2012 (giải Euro). Kết quả là, đường sắt Ukraine là một tuyến khá hiện đại.

Quốc gia này cũng có một mạng lưới đường cao tốc rộng khắp. Tuy nhiên, rất ít trong số này - hầu hết gần các thành phố lớn - có nhiều làn xe cho mỗi chiều di chuyển. Nhiều tuyến đường quốc lộ đang ở trong tình trạng rất tồi tàn và không thực sự thích hợp cho việc vận chuyển vật liệu, hàng hóa nặng.

Vì vậy, đường sắt đã trở thành biểu tượng của cuộc kháng chiến của người Ukraine. Đường sắt chuyên chở vũ khí, viện trợ và đồ tiếp liệu đến phía đông của đất nước. Đây cũng là hệ thống giao thông giúp sơ tán hàng triệu người tị nạn.

Hiện nay, các chuyến tàu cũng đang vận chuyển các gia đình trở lại. Những vị khách quan trọng đến Kiev, chẳng hạn như Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, Chủ tịch Ủy ban EU (EC) Ursula von der Leyen, và lãnh đạo phe đối lập của Đức Friedrich Merz cũng qua hệ thống đường sắt.

Đường sắt cũng đóng vai trò chủ đạo trong vận tải hàng hóa xuất khẩu. Trước chiến sự, khoảng 50% hàng hóa xuất nhập khẩu của Ukraine là qua cảng Odessa. Nhưng sau khi Nga mở chiến dịch quân sự, phong tỏa bờ Biển Đen, Ukraine cố gắng xuất khẩu hàng hóa như lúa mì, than, thép và các sản phẩm hóa chất sang phương Tây bằng đường sắt.

Trong những tháng đầu tiên của cuộc chiến, hệ thống đường sắt đã chứng tỏ sức mạnh kháng cự và thích nghi một cách đáng ngạc nhiên.

Mạng lưới đường sắt có nhiều nhánh, và khi các đoạn đường bị đánh bom, thường có thể nhanh chóng tìm ra các tuyến đường thay thế. "Trong một số trường hợp, chúng tôi có thể sửa chữa các tuyến đường sắt bị hư hỏng chỉ trong vài giờ", Oleksandr Pertsovskyi, Giám đốc điều hành của Công ty Vận tải Đường sắt Ukraine, nói với đài truyền hình NBC của Mỹ hồi đầu tuần.

Lãnh đạo cấp cao hơn của công ty, ông Oleksandr Kamyshin, nói trên CNN rằng công ty hiện đang vận hành một cơ cấu quản lý "phẳng".

Ông nói, các nhà quản lý tuyến đường giờ đây có thể đưa ra các quyết định tại chỗ mà không cần xin phép cấp trên. Ông Pertsovskyi thừa nhận rằng, mặc dù các cây cầu bị hư hỏng hoặc bị phá hủy không thể được sửa chữa nhanh chóng nhưng "điểm mấu chốt là chúng tôi có thể tiếp tục vận hành hệ thống, bất chấp các cuộc tấn công ngày càng tăng".

Tuy nhiên, nhiệm vụ này ngày càng khó khăn hơn mỗi ngày.

Các nhân viên đường sắt phải lên kế hoạch cho các tuyến đường đi qua các khu vực đặc biệt nguy hiểm. Thời gian biểu thường phải được thay đổi theo thời gian, được công bố thông qua các kênh truyền thông xã hội của công ty đường sắt. Và các cuộc tấn công bằng tên lửa vào các cơ sở đường sắt đang gia tăng mỗi ngày.

Mạng lưới đường sắt rất quan trọng, cho cả hai bên, và đã trở thành mục tiêu tranh đua quyết liệt ngay khi chiến sự nổ ra. Nga cố tìm cách nhanh chóng giành quyền kiểm soát các trung tâm hậu cần đường sắt của Ukraine tại các thành phố lớn như Kharkov và Kiev, nhưng gặp phải sự kháng cự mạnh mẽ từ các lực lượng Ukraine.

Đồng thời, quân đội Ukraine và một số nhà khai thác đường sắt Belarus đã tìm cách phá hủy hoặc phá hoại các liên kết đường sắt giữa Nga và Belarus, những tuyến đường sẽ đóng vai trò quan trọng đối với hoạt động tái triển khai binh lực quy mô lớn của Nga.

Về mặt hậu cần, quân đội Nga luôn phụ thuộc lớn vào mạng lưới đường sắt. Diện tích lãnh thổ rộng lớn của Nga bao gồm nhiều loại hình thái địa hình hiểm trở như thảo nguyên, băng vĩnh cửu, những khu vực ngập lụt theo mùa.

Do đó, đội quân cơ giới thường trực của nước này luôn dựa vào mạng lưới đường sắt để vận chuyển quân, lương thực và nhiên liệu. "Nếu không thể sử dụng đường sắt, quân đội thay vào đó phải dựa vào đường bộ", bà Emily Ferris, chuyên gia nghiên cứu về Nga tại Viện Các quân chủng Hoàng gia Anh (RUSI), cho biết.

Tuy nhiên, theo bà, quân Nga không có đủ nguồn cung ứng về lương thực, xăng dầu để duy trì chiến dịch tấn công bộ binh nhằm mục tiêu kiểm soát các vùng lãnh thổ nằm xa các trục đường sắt.

"Ở phía bắc, Nga chưa bao giờ đủ lực kiểm soát các trung tâm vận tải đường sắt ở Chernihiv hay quanh khu vực Kiev. Điều kiện thời tiết mưa nhiều, bùn lầy khiến phương tiện quân sự Nga bị sa lầy, mắc kẹt", nữ chuyên gia này nhận định.

Mục tiêu mới, chiến thuật mới

Tuy nhiên, giờ đây, Nga đã xác định lại mục tiêu chiến tranh của mình và đang tập trung vào việc kiểm soát lãnh thổ ở phía đông và đông nam của Ukraine.

Nhưng đúng như bà Ferris chỉ ra, quân đội Nga vẫn chưa kiểm soát tuyệt đối các trung tâm hậu cần ở Kharkov và vùng phía nam Ukraine, với nhiều địa điểm bị phá hủy gần như toàn bộ trong các đợt giao tranh.

Theo bà, điều này có nghĩa là cho đến nay, Nga không thể sử dụng hạ tầng đường sắt ở những khu vực này để vận chuyển thiết bị, binh sĩ tiến sâu hơn vào Ukraine và chiếm được nhiều lãnh thổ hơn. Nhưng điều này không mang lại điềm báo tốt cho mạng lưới đường sắt ở phần còn lại của Ukraine.

Thay đổi mục tiêu trong chiến dịch của Nga đồng nghĩa với việc quân đội Nga không còn bận tâm đến việc kiểm soát đường sắt ở Ukraine để đẩy nhanh đà tấn công như hủy hoại, gây đứt gãy hạ tầng đường sắt ở Ukraine chủ yếu nhằm cắt đứt cung đường vận chuyển vũ khí của phương Tây đổ vào Ukraine.