Châu Âu lâm vào thế khó trong thương chiến Mỹ - Trung

Căng thẳng chưa có dấu hiệu hạ nhiệt về thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc được dự đoán sẽ khiến cho tình hình toàn cầu trở nên bất ổn. Mặt khác, với những quốc gia, liên minh đối tác của cả 2 bên, vấn đề đứng về bên nào đã trở thành “bài toán” hóc búa chưa có lời giải, nhất là đối với EU.

EU rõ ràng đang lâm vào thế “tiến thoái lưỡng nan” vì với cả Trung Quốc và Mỹ, họ đều đang có những lợi ích nhất định. Vấn đề này càng nan giải hơn sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tăng thuế áp lên hàng hóa Bắc Kinh, và ký sắc lệnh hành chính đưa hãng viễn thông hàng đầu Trung Quốc Huawei vào “danh sách đen” cấm tiếp cận chuỗi cung ứng của Washington.

“EU đang lâm vào tình thế khó xử. Các quốc gia trước nay có quan hệ đối tác với cả Trung Quốc và Mỹ đang được kêu gọi đưa ra lựa chọn và chứng minh sự thân thiết của mình với 1 trong 2 phe”, ông Gal Luft, chuyên gia của viện nghiên cứu An ninh Toàn cầu (Mỹ), cho biết.

Sau khi đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc  rơi vào bế tắc hồi đầu tháng 5, quan chức từ 2 quốc gia đã tích cực thúc đẩy chính sách ngoại giao với các nước châu Âu để đảm bảo sự ủng hộ của liên minh này trong cuộc chiến sắp tới.

Phó Chủ tịch nước Trung Quốc Vương Kỳ Sơn, người từng dẫn đầu phái đoàn đàm phán với Mỹ, đang thăm chính thức Đức và Hà Lan tuần này. Vài ngày trước đó, ông Lật Chiến Thư, Chủ tịch Nhân đại (Quốc hội) Trung Quốc vừa hoàn thành chuyến công du tới Hungary, Áo và Na Uy. 

Chuyến thăm của ông Vương sẽ trùng với chuyến công du của Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tới Berlin. Tại đây, ông Pompeo sẽ gặp Thủ tướng Đức Angela Merkel. Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết ông Pompeo cũng sẽ tới thăm Hà Lan, Anh và Thụy Sĩ.

Chuyến công du của ông Pompeo được cho là động thái mở đường cho chuyến thăm chính thức của ông Trump tới châu Âu. Theo kế hoạch, Anh và Pháp là 2 địa điểm Tổng thống Mỹ sẽ đặt chân tới trong tháng tới.

Lựa chọn nào cho châu Âu?

Theo giới quan sát, EU đang cố gắng cân bằng quan hệ với cả 2 bên trong bối cảnh bầu không khí giữa họ và Mỹ đang xấu đi do những mâu thuẫn về thương mại. Thêm vào đó, quan hệ giữa EU và Trung Quốc cũng đang đứng giữa ngã ba đường khi hồi tháng 3, Ủy ban châu Âu EC liệt Trung Quốc vào danh sách “đối thủ kinh tế”.

Tuy nhiên, khi quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc xấu đi, các chuyên gia cho rằng EU sẽ bị kéo vào giữa “tâm bão” căng thẳng vì bên nào cũng muốn khối này về phe mình.

“Quan điểm chung tại châu Âu rằng EU về cơ bản đồng ý với những chỉ trích của Mỹ chống lại Trung Quốc, nhưng không đồng ý với phương pháp của Mỹ khi thực hiện các động thái đối đầu. EU và các thành viên rất quan tâm tới sự ổn định của một nền kinh tế toàn cầu và tự do. Bất cứ sự gián đoạn từ bên nào đều là điều họ không mong muốn”, Tamas Matura, chuyên gia Trung Quốc tại đại học Corvinus (Bulgaria) nhận định.

John Seaman, nhà nghiên cứu tại viện quan hệ quốc tế Pháp, cho rằng các nước châu Âu về cơ bản là đồng tình với hầu hết quan ngại của Mỹ về Trung Quốc. Tuy nhiên, ông cho rằng đây mới chỉ là giai đoạn đầu tiên của “cách tiếp cận đối đầu có hệ thống từ Mỹ”.

Thực tế là trong nhiều tháng qua, Mỹ đã cố gắng thiết lập một liên minh quốc tế chống lại Huawei, công ty mà Mỹ cho là trụ cột chính của Bắc Kinh trong kế hoạch gia tăng tầm ảnh hưởng toàn cầu của họ về thương mại và công nghệ.

Trong khi Australia và Nhật Bản đã có những động thái thể hiện sự ủng hộ Mỹ, thì nhiều quốc gia đồng minh tại châu Âu vẫn chưa thể đưa ra quyết định về việc có ra lệnh hạn chế Huawei xâm nhập thị trường những nước này hay không.

Dự kiến, trong chuyến công du châu Âu sắp tới, cả ông Trump và Pompeo sẽ nhắc lại mối quan hệ đồng minh truyền thống và đề xuất các nước hãy chọn về phe Mỹ chống lại Trung Quốc và Huawei, viện dẫn mối quan ngại về an ninh quốc gia va nguy cơ bị gián điệp khi dùng thiết bị của Bắc Kinh. 

Từ trước tới nay, các đồng minh EU băn khoăn về Huawei đã chọn cách tiếp cận ít căng thẳng hơn thay vì cấm hẳn hãng công nghệ Trung Quốc. Đức và Pháp cho biết họ sẽ không cấm mà sẽ đưa ra những quy tắc nghiêm ngặt và các tiêu chuẩn an ninh chặt chẽ nhằm ngăn chặn các mối đe dọa an ninh.

Theo ông Freeman, điều khiến EU lo ngại khi lựa chọn đứng về phe Mỹ có thể là việc chính họ cũng đang nằm trong danh sách mục tiêu của Mỹ về vấn đề thương mại. Chính quyền ông Trump không ít lần cảnh báo sẽ áp thuế lên hàng hóa châu Âu để giảm thiểu đi sự bất công mà Mỹ phải chịu trong nhiều năm qua. 

Chính vì vậy, việc EU có một quan điểm độc lập hoàn toàn khi Mỹ và Trung Quốc đang đối đầu nhau gần như khó lòng xảy ra. Và dù là đồng minh truyền thống lâu năm của Mỹ, nhưng EU vẫn băn khoăn khi lựa chọn vì họ có thể trở thành đối tượng tiếp theo rơi vào xung đột với Mỹ về thương mại.

Chuyên gia Matura cho rằng chính quyền ông Trump đã đưa ra một chính sách thiếu nhất quán về vấn đề an ninh, kinh tế với châu Âu và khiến đồng minh truyền thống có xu hướng xa rời Mỹ trong những cuộc đối đầu toàn cầu và ảnh hưởng tới sức mạnh lãnh đạo của họ.

Chính sách “Nước Mỹ là trên hết” tập trung nhiều vào lợi ích của Mỹ nhưng đôi khi bỏ qua các đồng minh và điều này khiến Mỹ “mất điểm” trong mắt EU.

Theo chuyên gia này, kịch bản tốt nhất có thể cho châu Âu vào lúc này là họ nên dùng thời gian Mỹ và Trung Quốc đối đấu nhau để xây dựng năng lực kỹ thuật và quân sự cần thiết để có thể độc lập hơn với Mỹ trong tương lai.

Trong thời gian tới, các chuyên gia cho rằng EU nên trở thành trung gian hòa giải hơn là chọn 1 phe để tránh bị kéo vào cuộc chiến nơi họ phải đưa ra lựa chọn có thể là “một mất, một còn”.

Đức Hoàng