Australia giúp Việt Nam bảo vệ rừng trước nguy cơ từ sinh vật ngoại lai

Vài tuần một lần, anh Trần Xuân Hưng, cán bộ của Trung tâm Nghiên cứu Bảo vệ Rừng - Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam (FPRC) và các đồng nghiệp thường lên rừng trồng thông ở khu vực đồn biên phòng Na Hình ở xã Thụy Hùng, tỉnh Lạng Sơn để thực hiện một nhiệm vụ quen thuộc. 

Anh sẽ kiểm tra và thay thế các túi mồi vào bẫy để thu hút xén tóc, mọt, đồng thời tháo phần đáy bẫy ra để thu thập mẫu. Đây là những mẫu mà anh và các đồng nghiệp sẽ mang về phân tích và nghiên cứu nhằm mục tiêu bảo vệ sức khỏe rừng trước nguy cơ bị sinh vật ngoại lai tàn phá.

Hoạt động này nằm trong dự án "Xây dựng mạng lưới an toàn sinh học và sức khỏe rừng ở Đông Nam Á" do FPRC hợp tác với Đại học Sunshine Coast (Australia) và nhận được tài trợ từ Trung tâm nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế Australia (ACIAR).

Dự án được triển khai từ năm 2022 tại 6 nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Hoạt động này được thực hiện trong bối cảnh các loài côn trùng ngoại lai xâm hại đang trở thành mối đe dọa ngày càng lớn đối với sức khỏe rừng và sinh kế nông thôn. Theo ước tính, mỗi năm, dịch hại do côn trùng đã gây thiệt hại khoảng 35 triệu héc-ta rừng trên toàn thế giới, khiến chúng trở thành một trong những thách thức nghiêm trọng nhất đối với sức khỏe rừng.

Một điểm nổi bật của dự án là chương trình Bẫy Giám sát tại các điểm nguy cơ cao (HRSS), một sáng kiến giúp các quốc gia phát hiện và xác định các loài côn trùng nguy cơ gây hại tại các điểm nhập cảnh quan trọng như sân bay, cảng biển và cửa khẩu biên giới. Bằng cách xây dựng các hệ thống giám sát và hỗ trợ nâng cao năng lực địa phương, mạng lưới HRSS củng cố khả năng hành động ứng phó với các loài gây hại.

Dự án đã tiến hành giám sát tại 3 địa điểm có nguy cơ cao ở miền Bắc Việt Nam gồm ga hàng hóa Sân bay Quốc tế Nội Bài; chợ gỗ Hải Phòng, gần cảng Đình Vũ; rừng thông tại tỉnh Lạng Sơn, gần khu vực biên giới.

Sinh vật ngoại lai là các loài không có nguồn gốc bản địa, du nhập từ nước khác hoặc khu vực khác tới. Khi tới môi trường mới, những sinh vật này có thể không thích ứng hoặc chúng có thể thích nghi được với điều kiện mới và sinh sôi nảy nở. Lúc này, sinh vật ngoại lai có thể phá vỡ cân bằng sinh thái của hệ thống bản địa, vượt tầm kiểm soát, và gây xâm hại tới rừng.

Theo số liệu từ các nhà nghiên cứu Australia, việc đầu tư vào các hoạt động an ninh sinh học sẽ mang lại hiệu quả 30:1, tức là 1 đồng AUD đầu tư sẽ mang lại giá trị 30 AUD. Điều đó cho thấy tầm quan trọng của việc phòng chống nguy cơ của các sinh vật ngoại lai có thể gây hại cho rừng.   

Tiến sĩ Đào Ngọc Quang, Giám đốc FPRC, cho biết trong 3 năm đặt bẫy tại các địa điểm, số lượng mẫu dự án thu được gần 3.000 mẫu côn trùng với 3 nhóm loài chính là xén tóc, mọt hại vỏ, mọt mang nấm. Dự án đang tiến hành giám định các mẫu, nghiên cứu tác động tiềm tàng của những sinh vật ngoại lai tới sức khỏe rừng và sẽ tiến tới đề xuất phương án với cơ quan quản lý.

Dự án đã tăng cường chia sẻ thông tin trong khu vực, hỗ trợ việc xây dựng chính sách liên quan đến an toàn sinh học và thương mại an toàn hơn thông qua các biện pháp kiểm dịch tăng cường. Mạng lưới này đã thúc đẩy việc chia sẻ cảnh báo dịch hại trên khắp Đông Nam Á, giúp tăng cường năng lực chuẩn bị và ứng phó của khu vực, giảm thiểu rủi ro và tác động của các loài ngoại lai xâm hại rừng.

ACIAR đã có hơn 30 năm hợp tác lâu dài và hiệu quả với Việt Nam. Hỗ trợ của ACIAR dành cho Việt Nam tập trung vào phát triển nông nghiệp thông qua hợp tác nghiên cứu trong các lĩnh vực ưu tiên, bao gồm biến đổi khí hậu, an toàn thực phẩm, độ phì nhiêu của đất và hiệu quả của hệ thống trồng trọt - chăn nuôi, tiếp cận thị trường và kỹ năng phân tích chính sách tốt hơn, tăng giá trị từ rừng và nuôi trồng thủy sản.

Từ năm 1993, ACIAR đã đầu tư hơn 260 dự án nghiên cứu dành riêng cho Việt Nam hoặc có liên quan đến Việt Nam, với tổng giá trị lên đến hơn 185 triệu AUD.

Đại sứ Australia tại Việt Nam Gillian Bird cho biết: "Dự án an toàn sinh học rừng hỗ trợ các nhà nghiên cứu của Việt Nam xây dựng các bằng chứng khoa học cần thiết, giúp bảo vệ giá trị kinh tế và sức khoẻ của các khu rừng trồng trước nguy cơ bị các loài ngoại lai xâm hại. Thật tuyệt vời khi thấy dự án đang hỗ trợ xây dựng một mạng lưới hợp tác trong lĩnh vực an toàn sinh học rừng trong khu vực, nơi các nhà khoa học Việt Nam chia sẻ kết quả nghiên cứu và hỗ trợ xây dựng năng lực chuyên môn cho các đồng nghiệp của họ ở Campuchia, Lào, Thái Lan, Malaysia và Indonesia".