Người cứu mạng sống cho hàng ngàn trẻ Việt bị tiêu chảy

Sau khi tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội và hoàn thành bác sĩ nội trú năm 1989, PGS.TS.BS Lê Thị Luân về công tác tại Phòng kiểm định thuộc Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương rồi phòng Kiểm định vắc xin thuộc Trung tâm khoa học Sản xuất vắcxin Sabin. Và nỗ lực đầu tiên của chị cùng đồng nghiệp được ghi nhận đó là sản xuất thành công vắc xin bại liệt theo tiêu chuẩn Tổ chức y tế giới, góp phần thanh toán bệnh bại liệt tại Việt Nam vào năm 2000 và duy trì thành quả thanh toán bệnh bại liệt từ đó tới nay.

Và trong nhiệm vụ giám sát bệnh tiêu chảy do vi rút Rota tại Việt Nam được giao tiếp theo năm 1998, PGS.TS.BS Nguyễn Thị Luân đã chứng kiến những gánh nặng của căn bệnh đáng sợ này tại các bệnh viện khi tỉ lệ nhập viện luôn chiếm 50-70% trong các đợt dịch bùng phát.

Thêm vào đó, thế giới chưa có vắc xin phòng bệnh và nếu chờ đợi chủng giống sản xuất vắc xin phòng bệnh từ nước ngoài, sẽ phải mất ít nhất 15-20 năm, cùng với sự phân công của tổ chức, chị quyết tâm nghiên cứu, sản xuất vắc xin phòng bệnh.

Đến năm 2001, khi đã cơ bản nắm được các chủng vi rút rota đang lưu hành trong nước, Trung tâm sản xuất vắc xin và sinh phẩm y tế đã quyết định phải tự tạo được chủng giống - chủng virus rota ứng cử viên cho sản xuất vắc xin rota. Đây được xem là một mốc quan trọng quyết định sự thành công trong hành trình sản xuất vắc xin Rotavin-M1 của PGS.TS Lê Thị Luân cùng các cộng sự.

Và trong 10 năm sau đó, cùng với nỗi đau chồng mất, một mình nuôi 2 con, PGS.TS Lê Thị Luân vẫn miệt mài bên kính hiển vi, mẫu bệnh phẩm và phòng thí nghiệm.

Vậy nhưng, ngay từ bước đầu tiên, đã có những lúc tưởng như nghiên cứu đã đi vào ngõ cụt khi việc phát triển vi rút trở nên bế tắc. PGS.TS Lê Thị Luân phải mang mẫu vi rút sang Trung tâm kiểm soát và phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) để tìm môi trường thuận lợi phát triển vi rút trên tế bào rồi mất 2 năm tiếp theo để tìm ra quy trình phù hợp nhất với vi rút được chọn lọc có thể nuôi cấy tại Việt Nam và tạo được toàn bộ chủng giống vào năm 2005.

Đến năm 2008, nghiên cứu thành công được vắc xin trong phòng thí nghiệm và chuyển sang giai đoạn thử nghiệm trên lâm sàng.

Nếu thử nghiệm trên động vật là sự kỳ công theo dõi, đánh giá thì thử nghiệm trên trẻ thực sự là một thử thách. Bởi thuyết phục phụ huynh cho con dùng vắc xin thử nghiệm rất gian nan bởi ngay chính các chuyên gia cũng chưa yên tâm vì biết đâu chỉ một sơ suất nhỏ hoặc một trẻ nào đó bị trùng hợp ngẫu nhiên bệnh lý khác, có thể sẽ xảy ra hậu quả nghiêm trọng.

Vậy nên, dù chỉ vận động được hơn 15% số phụ huynh ở Thanh Sơn (Phú Thọ) và TP Thái Bình đồng ý cho con tham gia sử dụng vắc xin thử nghiệm nhưng suốt tuần lễ sau khi tiêm cho 200 trẻ, các thành viên trong nhóm nghiên cứu vắc xin không ai ngủ ngon, chỉ một cuộc điện thoại số lạ là lại giật thót… May mắn giai đoạn thử nghiệm thứ 2 trên người rồi cũng suôn sẻ, an toàn. Đây cũng chính là điều kiện tiên quyết để năm 2011, nghiên cứu vắc xin Rotavin – M1 được công nhận là thành công.

Và kết quả thử nghiệm công trình khoa học cấp nhà nước “Đánh giá tính an toàn và tính sinh miễn dịch của vắc xin Rotavin-M1 sống giảm độc lực phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ em Việt Nam” đã chứng minh vắc xin Rota sản xuất tại Việt Nam có tính an toàn và đáp ứng miễn dịch tốt trên trẻ 6-12 tuần tuổi tương đương với vắc xin Rotarix của Bỉ, nhưng giá chỉ bằng 1/3, giúp giảm khoảng 7.000 ca tử vong hằng năm ở trẻ dưới 5 tuổi, giảm đến 820.000 lượt thăm khám của trẻ và giảm 122.000- 140.000 lần trẻ phải nhập viện do mắc tiêu chảy vi rút Rota.

Hơn thế, thành công từ đề tài nghiên cứu này không chỉ góp phần giải quyết gánh nặng bệnh tật cho trẻ em Việt Nam mà còn khẳng định vị trí của khoa học vắc xin Việt Nam trên trường thế giới. Bởi việc sản xuất thành công Rotavin - M1 đã đưa Việt Nam trở thành nước thứ 4 trên thế giới (Mỹ, Bỉ, Trung Quốc) và nước thứ 2 ở châu Á (sau Trung Quốc) sản xuất thành công vắc xin phòng tiêu chảy do vi rút Rota. Đây cũng là loại vắc xin đầu tiên được nghiên cứu và sản xuất từ chủng vi rút của người Việt Nam. Và hiện nước có nền khoa học công nghệ phát triển hàng đầu châu Á là Nhật Bản cũng chưa sản xuất được vắc xin phòng rota và họ đang muốn liên kết sản xuất với Việt Nam trong lĩnh vực này.

Nhân Hà