Không ít chị em dưới 30 tuổi nhưng đã bị suy buồng trứng, mà một phần nguyên nhân đến từ lối sống vội: chạy deadline ngày đêm, ngủ không đúng giấc, ăn không đúng bữa.

Sau 2 năm kết hôn nhưng chưa có con, Quyên (tên nhân vật đã được thay đổi), 27 tuổi quyết định đi khám hiếm muộn.

Kết quả thăm khám tại Khoa Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Nam học và Hiếm muộn Hà Nội cho thấy Quyên bị suy buồng trứng sớm.

"Xét riêng về số lượng, kho dự trữ trứng của cô gái trẻ này không khác gì một phụ nữ 38 - 40 tuổi", BS Phạm Thị Mỹ - trực tiếp thăm khám cho bệnh nhân - chia sẻ.

Theo BS Mỹ, qua khai thác tiền sử, bệnh nhân cho biết bản thân là người "nghiện việc", thường xuyên phải thức khuya "chạy deadline" (thời hạn, hạn chót để hoàn thành một kế hoạch - PV). Bên cạnh đó, vì công việc bận rộn, bệnh nhân cũng ít khi có một bữa ăn trọn vẹn, mà thường xuyên sử dụng các loại đồ đóng hộp, đồ ăn sẵn cho qua bữa.

Theo báo cáo mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên thế giới cứ 6 người trưởng thành có một người vô sinh ở một thời điểm nào đó trong đời. Tại Việt Nam, có khoảng 7,7% cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ bị vô sinh, hiếm muộn (tương đương với một triệu cặp vợ chồng). Tỷ lệ vô sinh đang gia tăng, trong đó khoảng 50% cặp vợ chồng vô sinh ở độ tuổi dưới 30.

Câu chuyện của Quyên là một điển hình của nhiều phụ nữ bị hiếm muộn có một phần nguyên nhân do lối sống, thói quen đặc trưng của thời 4.0.

Buồng trứng là cơ quan sinh sản quan trọng nhất của nữ giới, vừa sản xuất hormone sinh dục vừa sản xuất trứng phục vụ quá trình sinh sản. Thông thường, một phụ nữ ở tuổi dậy thì sẽ có 300.000 - 400.000 trứng. Qua chu kỳ kinh nguyệt hàng tháng, số trứng và nang trứng dự trữ sẽ giảm dần và thường "chạm đáy" ở độ tuổi 45-50, khi đó phụ nữ bước vào thời kỳ mãn kinh.

Khi bị suy giảm dự trữ buồng trứng sớm, có người sau 1-2 năm đã mãn kinh, có người may mắn kéo dài được vài năm.

Tại Việt Nam vẫn chưa có số liệu thống kê song số lượng bệnh nhân trẻ tuổi đến khám và phát hiện bị suy buồng trứng ngày càng nhiều.

Trong vòng 5 năm trở lại đây, các bệnh nhân nữ hiếm muộn vì suy giảm dự trữ buồng trứng mà Bệnh viện Nam học và Hiếm muộn Hà Nội tiếp nhận có dấu hiệu trẻ hóa.

"Trước đây, các bệnh nhân suy giảm dự trữ buồng trứng mà chúng tôi tiếp nhận có độ tuổi trung bình là 30 - 35 tuổi. Tuy nhiên 5 năm trở lại đây, các bệnh nhân ở độ tuổi 25 - 30 tuổi có số lượng tăng lên đáng kể", BS Mỹ thông tin.

Chuyên gia này dẫn chứng có cả các trường hợp suy buồng trứng rất sớm, nhiều bạn trẻ sinh năm 2000 nhưng chỉ số AMH chỉ dưới 0,5, nghĩa là rất thấp (AMH: Anti-Mullerian Hormone là một hormone do buồng trứng sản xuất. Chỉ số AMH được sử dụng để đánh giá dự trữ của buồng trứng).

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến suy buồng trứng sớm như: do yếu tố gia đình di truyền, tác dụng phụ của hóa trị, xạ trị… Nhưng đáng chú ý theo BS Mỹ, các yếu tố liên quan đến lối sống, môi trường, đặc trưng của cuộc sống hiện đại là nguyên nhân đang ngày càng trở nên phổ biến. Đây cũng là một trong những "thủ phạm" khiến độ tuổi suy buồng trứng sớm đang ngày càng trẻ hóa.

"Nhiều yếu tố được hình thành trong cuộc sống hiện đại đang khiến tốc độ thoái hóa trứng tại buồng trứng diễn ra nhanh hơn ở một số đối tượng. Các yếu tố điển hình có thể kể đến như: áp lực công việc, giờ giấc sinh hoạt bị đảo lộn (thức khuya dậy sớm), chế độ dinh dưỡng không lành mạnh (thường xuyên ăn các thực phẩm chứa nhiều chất bảo quản, thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật", BS Mỹ chỉ rõ.

Mải mê theo đuổi sự nghiệp, chị Hà (tên nhân vật đã được thay đổi), một quản lý nhà hàng tại Hà Nội lập gia đình ở tuổi 40.

Sau vài năm "sinh hoạt" nhưng không có con, chị Hà quyết định đi khám thì bị sốc khi biết kho trứng của mình gần cạn kiệt. Điều này đồng nghĩa với cơ hội có con tự nhiên là rất khó.

Chị Hà là một trường hợp được BS Mỹ tiếp nhận gần đây. Theo chuyên gia này, kho dự trữ trứng của bệnh nhân hiện rất kém. Mỗi tháng chỉ được một quả trứng để kích nhưng khi tạo phôi cũng không tốt.

"Với trường hợp của bệnh nhân này việc can thiệp hỗ trợ sinh sản để có con, dù bằng công nghệ cao nhất là IVF cũng sẽ là một hành trình dài và rất gian nan. Khả năng thành công cũng như lách qua khe cửa hẹp chứ không rộng mở như những trường hợp trẻ tuổi", BS Mỹ phân tích.

Theo chuyên gia này, xuất phát từ việc phụ nữ trong thời đại mới cũng theo đuổi sự nghiệp của riêng mình, dẫn đến việc không ít chị em lập gia đình muộn vì chờ thành đạt. Việc phụ nữ kết hôn sau tuổi 30 hiện nay đã trở thành phổ biến.

Tuy nhiên, có một thực tế là phụ nữ có một số lượng trứng nhất định ngay từ khi sinh ra. Kho dự trữ trứng sẽ cạn dần theo thời gian. Khi kết hôn quá muộn cũng đồng nghĩa với việc độ tuổi sinh sản của chị em rút ngắn lại.

Bên cạnh đó, không chỉ số lượng mà chất lượng trứng của phụ nữ lớn tuổi cũng sẽ kém đi.

"Độ tuổi sinh con phù hợp là yếu tố quan trọng, đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé. Buồng trứng phụ nữ già hóa theo tuổi. Tuổi càng cao chất lượng trứng càng kém và số lượng trứng ít khiến việc thụ thai gặp nhiều khó khăn", BS Mỹ phân tích.

Chuyên gia này chỉ rõ, từ 20 đến 35 tuổi là giai đoạn buồng trứng chín muồi và hoạt động tốt nhất nên tỷ lệ cho ra nang trứng tốt sẽ cao hơn. Do đó, phụ nữ nên sinh con trong độ tuổi 20 - 35 để đảm bảo sức khỏe mẹ và bé, giảm tỷ lệ thai bất thường, vô sinh và tăng khả năng đậu thai.

Suy buồng trứng sớm vì ăn kiêng quá mức cũng là một tình trạng "đáng báo động" hiện nay.

Qua thực tế lâm sàng, chuyên gia này cho biết, các trường hợp suy buồng trứng do ăn kiêng quá mức có thể do đặc thù nghề nghiệp (những người làm diễn viên, người mẫu), nhưng cũng có một tỷ lệ lớn bệnh nhân do ám ảnh ngoại hình.

Theo BS Mỹ, ăn kiêng quá mức và thiếu dinh dưỡng không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe chung mà còn gây suy giảm chức năng của buồng trứng. Việc ăn ít thực phẩm giàu chất dinh dưỡng, đặc biệt là protein và chất béo có lợi, có thể gây ra sự suy giảm chức năng của buồng trứng và ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt. Điều này có thể làm giảm lượng hormone sinh sản trong cơ thể và gây rối loạn kinh nguyệt, làm suy giảm khả năng thụ thai.

"Khi áp dụng một chế độ ăn kiêng quá nghiêm ngặt, các chất dinh dưỡng từ khẩu phần ăn vốn ít ỏi này khi vào cơ thể sẽ được ưu tiên cho các chức năng sống thiết yếu nhất, dẫn tới sự thiếu hụt dinh dưỡng nuôi buồng trứng. Buồng trứng không được nuôi dưỡng tốt trong thời gian dài sẽ bị đẩy nhanh tốc độ thoái hóa", BS Mỹ cho hay.

Về vấn đề này, ThS.BS Phan Chí Thành, Chánh văn phòng Trung tâm Đào tạo - Chỉ đạo tuyến, Bệnh viện Phụ sản Trung ương nhận định, "đẹp" là nhu cầu chính đáng của tất cả mọi người.

Tuy nhiên, có một thực trạng là nhiều chị em phụ nữ hiện nay bị ám ảnh ngoại hình, tìm mọi cách, kể cả những biện pháp cực đoan để theo đuổi các tiêu chuẩn hình thể phản khoa học.

"Không ít chị em bị ám ảnh bởi những tiêu chuẩn hình thể đẹp một cách vô lý: vòng eo con kiến, vùng ngực và mông quá đẫy đà.

Trong khi đó, tất cả các diễn viên và người mẫu khi ra trước công chúng luôn trang điểm vô cùng cẩn thận cùng với các kỹ xảo chỉnh ảnh giúp đem đến những khuôn hình khác hoàn toàn đời thực", BS Thành phân tích, nhấn mạnh rằng, không nên quá kỳ vọng vào một ngoại hình hoàn hảo hoặc đặt tiêu chuẩn như hình ảnh trên mạng xã hội.

Chuyên gia này dẫn chứng một nghiên cứu ở Mỹ cho thấy, có tới 60% phụ nữ không hài lòng với ngoại hình của chính mình.

"Nhiều người luôn có những bất an và không bao giờ hài lòng với ngoại hình của chính mình. Kể cả ngay sau khi đã làm đẹp hoặc phẫu thuật thẩm mỹ. Các nghiên cứu chứng minh sự hào hứng của một người phẫu thuật thẩm mỹ thường chỉ kéo dài được vài tháng đầu, sau đó rất có thể sẽ chỉnh sửa tiếp", BS Thành chỉ rõ.

Chuyên gia này cũng cho biết thêm rằng, từng tiếp nhận các trường hợp vì nhịn ăn quá mức để theo đuổi "vòng eo con kiến" dẫn tới tình trạng rối loạn rụng trứng, mất kinh nguyệt.

Những hành vi quan hệ tình dục thiếu lành mạnh như tình một đêm, quan hệ nhiều bạn tình cũng là một nguyên nhân khiến nhiều phụ nữ đối mặt với nguy cơ vô sinh vì bệnh lây qua đường tình dục.

Đáng nói, tỷ lệ này đang ngày càng nhiều vì cách "sống thoáng" của giới trẻ ở cả nam và nữ.

"Không ít trường hợp các bạn nữ trẻ đến khám hiếm muộn khi chúng tôi chụp lên thấy vòi trứng đã bị tắc, ứ dịch rất nhiều. Khi khai thác tiền sử, các bệnh nhân, cả vợ hoặc chồng chia sẻ rằng đời sống tình dục trước khi lập gia đình khá buông thả", BS Mỹ phân tích.

Theo chuyên gia này, khi bị viêm nhiễm phụ khoa do các vi khuẩn lây qua đường tình dục như Chlamydia, lậu cầu… các bạn nữ vì ngại nên thường tự mua kháng sinh hoặc đến các cơ sở không uy tín để điều trị.

Khi điều trị sai cách, điều trị không triệt để mà rất hay gặp là sử dụng kháng sinh không hết đợt khiến bệnh chuyển sang dạng mãn tính.

"Khi bệnh nhân cảm thấy vùng kín hết bị viêm nhiễm, chảy dịch thường có thói quen ngưng thuốc dù chưa hết liều khiến bệnh chuyển sang dạng mãn tính. Vi khuẩn âm thầm gây các dải dính ở trong tử cung hoặc phần phụ khiến vòi trứng bị xơ chai và bít tắc.

Đến khi đi khám, bệnh nhân mới "ngã ngửa" khi biết mình bị hiếm muộn vì bình thường không thấy triệu chứng lạ, hàng tháng kinh nguyệt vẫn đều", BS Mỹ phân tích.

Theo BS Phạm Thị Mỹ, các cặp vợ chồng sau một năm quan hệ đều đặn không dùng biện pháp tránh thai mà chưa thấy đậu thai cần đi khám hiếm muộn. Ngoài ra, người chồng có tiền sử quai bị, sưng đau tinh hoàn cũng nên đi khám sớm.

Với trường hợp chị em có tiền sử bị viêm nhiễm phần phụ, phải phẫu thuật tiểu khung, lạc nội mạc tử cung nên đi khám sớm hơn.

Bên cạnh đó, khi chị em có các dấu hiệu bất thường như kinh không đều, nhiều tháng mới có kinh một lần, chu kỳ kinh bất ngờ thay đổi cũng là dấu hiệu cảnh báo cho thấy cần thăm khám.

Với những trường hợp phụ nữ kết hôn sau tuổi 35 cần được bác sĩ thăm khám sớm và tư vấn nếu sau 6 tháng chưa có thai.

BS Phan Chí Thành cũng chỉ ra 3 điểm cần lưu ý khi phụ nữ có kế hoạch mang thai sau 35 tuổi để đảm bảo sức khỏe cho bản thân và thai nhi:

Thứ nhất, người phụ nữ nên khám sức khỏe trước khi dự định mang thai để xem đủ điều kiện, sức khỏe làm mẹ hay không. Nếu không đủ sức khỏe thì không nên cố mang thai mà cần được tư vấn các biện pháp tránh thai tránh trường hợp mang thai ngoài ý muốn trên mẹ có bệnh lý nền nặng.

Thứ hai, trong quá trình mang thai phải sàng lọc dị tật, đồng thời theo dõi chặt chẽ cả quá trình thai kỳ.

Thứ ba, phụ nữ mang thai nên xây dựng một chế độ ăn uống khoa học, đa dạng các loại thực phẩm để bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, tăng cường sức đề kháng cho mẹ cũng như sự phát triển của thai nhi.

Bài viết: Minh Nhật

Thiết kế: Tuấn Huy