Chuyện huyện "đi Tết" doanh nghiệp để đưa nhà máy lên núi

 Đất mênh mông, nhưng thiếu mặt bằng xây nhà xưởng

Trong những năm qua, các huyện miền núi Nghệ An đã có nhiều nỗ lực trong đào tạo nghề, kết nối tạo việc làm cho người lao động cũng như triển khai nhiều chính sách ưu đãi, xây dựng các mô hình sinh kế để người dân phát triển kinh tế. Tuy nhiên, để giữ chân lao động ở lại địa phương đang là một bài toán khó cho các huyện miền núi.

Tôi nhớ cái lắc đầu tiếc nuối của ông Lầu Bá Chày, Chủ tịch UBND xã Nậm Cắn (huyện Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An) khi nói về ước mơ có một nhà máy sản xuất. Nói là ước mơ, bởi như ông Chày phân tích, ở xã biên viễn này, chỉ riêng việc có mặt bằng đủ rộng để xây dựng nhà máy quy mô vài trăm công nhân đã khó. Đó là chưa nói đến nguồn nguyên liệu sản xuất hay chi phí vận chuyển trong điều kiện địa hình nơi đây.

Ông Thò Bá Rê, Phó Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn cho biết, huyện đã quy hoạch cụm công nghiệp nhỏ ở xã Chiêu Lưu nhưng 20 năm qua, chưa thu hút được doanh nghiệp nào lên đây.

"Nhiều nhà đầu tư đã đến đây khảo sát, cũng đánh giá cao quy hoạch, cũng hứa hẹn nhiều, nhưng sau đó không thấy hồi âm gì", ông Rê chia sẻ.

Theo phân tích của Phó Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn, địa phương có nhiều thuận lợi về điều kiện tự nhiên, khí hậu, chính quyền luôn tạo điều kiện hết mức trong quy định để thu hút doanh nghiệp nhưng các nhà đầu tư sau khảo sát thực tế đều "một đi không trở lại".

Ngoài khu quy hoạch cụm công nghiệp này ra, theo ông Rê, với địa hình núi cao, dốc của huyện Kỳ Sơn, khó có thể xác định được một địa điểm đủ rộng để doanh nghiệp xây dựng nhà máy quy mô vài trăm lao động trở lên và các công trình phụ trợ như: kho bãi, nhà để xe...

Huyện cũng có một số nông sản đã được chỉ dẫn địa lý nhưng nguồn lực của địa phương không thể đầu tư xây dựng nhà máy. Bên cạnh đó, với địa hình, địa thế và cách thức, phong tục canh tác hiện tại của người dân nơi đây, theo ông Rê, việc đảm bảo nguồn cung nguyên liệu ổn định cho các nhà máy chế biến nông sản là rất khó.

"Địa hình núi dốc, không thể áp dụng cơ giới hóa hay tác động khoa học vào sản xuất nên cứ sau 3-5 năm, người dân phải chuyển nơi khác để trồng trọt. Mặt khác, diện tích đất sản xuất của huyện không nhiều. Mặc dù Kỳ Sơn có diện tích tự nhiên gần 210.000ha nhưng chỉ có 700ha đất sản xuất, còn là đất rừng phòng hộ", ông Thò Bá Rê phân tích.

Với 94,89% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, chủ yếu là đồng bào Khơ Mú, Mông, Thái..., địa phương này cũng gặp khó về chất lượng nguồn lao động. Thời gian qua, huyện Kỳ Sơn đã tập trung đẩy mạnh đào tạo nghề, nâng cao chất lượng lao động nhưng để đáp ứng yêu cầu của các doanh nghiệp, đây thực sự đang là khoảng trống cần phải lấp đầy.

Nhiều cái khó bủa vây, bởi vậy, việc có một nhà máy có quy mô đủ lớn có thể giải quyết việc làm tại chỗ cho người lao động đang là mơ ước của nhiều lãnh đạo các huyện miền núi, không chỉ ở huyện Kỳ Sơn.

Địa phương "đi Tết" doanh nghiệp, đưa nhà máy lên núi

Từ giữa năm 2024, xưởng sản xuất của Công ty may Minh Anh Con Cuông chính thức đi vào hoạt động tại xã Chi Khê, huyện Con Cuông (Nghệ An). Đây là nhà máy đầu tiên có quy mô trên 1.000 lao động tại huyện miền núi này.

Với tiềm năng, lợi thế cũng như điều kiện về đặc tính lao động, huyện Con Cuông xác định đẩy mạnh thu hút doanh nghiệp trong lĩnh vực chế biến dược liệu và ngành may mặc. Việc thu hút đầu tư không chỉ tạo việc làm cho lao động địa phương mà sẽ góp phần giải quyết được những vấn đề xã hội do tình trạng lao động xa quê để lại như: bảo vệ, chăm sóc trẻ em và người cao tuổi.

"Huyện đi tìm doanh nghiệp, xin gặp doanh nghiệp, xin đến chúc Tết doanh nghiệp, mời doanh nghiệp lên kế hoạch khảo sát đầu tư tại địa bàn. Với sự quyết tâm cao của huyện, các doanh nghiệp thấy được nhu cầu, mong muốn thực sự không chỉ riêng của đồng bào, mà là mong muốn của cả hệ thống chính trị tại địa phương", ông Phạm Trọng Bình, Phó Chủ tịch UBND huyện Con Cuông bộc bạch.

Các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp về địa điểm sản xuất, tuyển dụng và đào tạo lao động cũng được huyện Con Cuông đẩy mạnh thực hiện. Bởi vậy, chỉ sau hơn 1 tháng kể từ khi Công ty may Minh Anh về khảo sát, xưởng sản xuất đầu tiên đã đi vào vận hành.

Bên cạnh đó, nhiều chính sách thu hút, hỗ trợ người lao động làm việc tại doanh nghiệp may này đã được địa phương gấp rút triển khai như: hỗ trợ chi phí đi lại, nhà ở trong thời gian lao động học nghề. Chỉ trong thời gian ngắn, có 250 lao động địa phương vững vàng vào chuyền sản xuất. Con số này tăng gấp đôi sau 2 tuần tiếp theo.

"Khi doanh nghiệp bước vào sản xuất, chúng tôi đến tận xưởng để trực. Đặc tính của đồng bào là dễ tự ái, nên chúng tôi, với vai trò cầu nối, phải trao đổi với người quản lý của doanh nghiệp về cách thức truyền đạt tới công nhân. Rồi vấn đề chất lượng bữa ăn ca, mức thu nhập tối thiểu cho người lao động, hay việc từng bước hình thành tính kỷ luật lao động cùng huyện trao đổi, thống nhất với doanh nghiệp", ông Bình cho biết thêm. 

Trong 3 tháng đầu, công nhân chưa có tay nghề được đảm bảo mức lương tối thiểu 5 triệu đồng/tháng. Từ tháng thứ 3, lương sẽ được tính theo năng suất lao động, có thể đạt 7-14 triệu đồng/tháng. Không chỉ thu hút lao động tại chỗ, sự có mặt của doanh nghiệp may này đã thu hút một bộ phận không nhỏ lao động xa quê trở về.

Anh Lô Văn Liên (xã Thạch Ngàn, huyện Con Cuông) là một trong những lao động đầu tiên trở về quê khi nhà máy may đi vào hoạt động.

Vợ chồng li hôn, anh Liên nhận trách nhiệm nuôi dưỡng 2 con, 11 và 13 tuổi. Bố mẹ già yếu, con còn nhỏ, dù không muốn nhưng anh Liên vẫn phải rời quê đi làm thuê. Anh làm việc tại một công ty may ở thành phố Hà Nội. Với mức thu nhập 10 triệu đồng, sau khi trừ các chi phí, mỗi tháng gửi về nhà được 5 triệu đồng.

"Nghe công ty mở tại huyện, tôi quyết định trở về. Các con đang tuổi lớn, cần có bố bảo ban, hơn nữa bố mẹ tôi cũng ốm đau thường xuyên, cần người chăm sóc. Công ty trong huyện nên tôi đi về trong ngày, trung bình mỗi ngày mất 20.000 đồng tiền xăng, cơm trưa có công ty lo. Lương tháng đầu tiên, sau khi trừ các khoản bảo hiểm, tôi nhận về 6,5 triệu đồng. Tuy thu nhập có thấp hơn nhiều khi ở Hà Nội nhưng bù lại gần nhà, gần các con", anh Liên tâm sự.

Dự kiến, khi đi vào sản xuất ổn định, công ty may này sẽ cần tới 3.000 lao động. Bởi vậy, cùng với việc đẩy mạnh tuyên truyền tới lao động ở các xã, huyện Con Cuông đang tích cực thông tin về nhu cầu tuyển dụng lao động đến người dân đi làm ăn xa.

"Tín hiệu vui là nhiều công nhân các khu công nghiệp phía Nam, phía Bắc hứa hẹn khi về ăn Tết sẽ cân nhắc việc ở lại quê làm việc. Ngoài việc thu hút được lao động đang làm việc ngoại tỉnh trở về, một thành công nữa là đã có sự tham gia của lao động nữ ở tộc người thiểu số Đan Lai vào dây chuyền sản xuất công nghiệp", bà Vi Thị Nguyệt, Trưởng phòng LĐ-TB&XH huyện Con Cuông cho hay. 

Được biết, trong năm 2024, huyện Con Cuông cũng thành công trong việc thu hút 2 dự án về chế biến lâm sản và vật liệu xây dựng với tổng mức đầu tư hơn 150 tỷ đồng. Cả 2 dự án này đã được UBND tỉnh Nghệ An chấp thuận chủ trương đầu tư và kỳ vọng sẽ tạo động lực cho huyện phát triển kinh tế cũng như góp phần giải bài toán lao động rời quê ở địa phương này.

Tuy nhiên, thực tế, nhiều huyện miền núi Nghệ An khó để thu hút được các nhà máy quy mô vài trăm lao động trở lên. Bởi vậy, để thu hút lao động trở về, địa phương, đặc biệt là các doanh nghiệp cần có những chính sách đủ hấp dẫn. 

"Hàng năm, các đơn vị thuộc Binh đoàn 15 (đóng tại Kon Tum) phối hợp Phòng LĐ-TB&XH về tận xã tổ chức tuyển dụng, bố trí xe đưa đón và chỗ ăn ở cho người lao động. Lao động của huyện Tương Dương được đánh giá là chăm chỉ, chịu khó, có sức khỏe, hầu hết đều có mong muốn trở về quê làm việc để gần gia đình, tiện chăm sóc bố mẹ, con cái.

Trong bối cảnh địa phương không có doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng lao động lớn, định hướng của chúng tôi là giới thiệu, kết nối người lao động với các doanh nghiệp tại các khu công nghiệp trên địa bàn. Do đặc thù khoảng cách địa lý nên nếu về các khu công nghiệp trong tỉnh, lao động vẫn phải ở trọ để làm việc, do vậy, chúng tôi mong muốn các doanh nghiệp và tỉnh có thêm chính sách hỗ trợ với lao động miền núi, nhất là về chỗ ở", ông Trần Văn Toản, Trưởng phòng LĐ-TB&XH huyện Tương Dương nói.