Người lao động sẽ chỉ phải chờ 10 ngày để hưởng trợ cấp thất nghiệp

Luật Việc làm (sửa đổi) được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 16/6, sẽ có hiệu lực từ 1/1/2026. Nội dung được nhấn mạnh trong lần sửa này là điều chỉnh chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) nhằm mở rộng diện bao phủ và tăng quyền lợi của người lao động. 

Mục tiêu 45% lao động tham gia BHTN

Trước hết, phạm vi tham gia BHTN được mở rộng để đáp ứng mục tiêu đến năm 2030 có 45% lực lượng lao động được bảo vệ. Ngoài lao động ký hợp đồng không xác định thời hạn và từ ba tháng trở lên như hiện nay, luật bổ sung ba nhóm mới.

Thứ nhất, người làm việc theo hợp đồng từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng.

Thứ hai, lao động không trọn thời gian có mức lương tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu.

Thứ ba, những trường hợp thỏa thuận "bằng tên gọi khác" nhưng thực chất có việc làm trả công và chịu sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên.

Luật cũng giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định bổ sung các nhóm "có việc làm, thu nhập ổn định, thường xuyên" khác theo đề xuất của Chính phủ, phù hợp điều kiện kinh tế - xã hội từng thời kỳ. 

Mức đóng BHTN rõ ràng, cụ thể, linh hoạt

Luật Việc làm (sửa đổi) nêu rõ: người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng đủ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) cho nhân viên; nếu chấm dứt hợp đồng mà còn nợ tiền quỹ, họ phải thanh toán trực tiếp cho người lao động khoản tương ứng các chế độ sẽ được hưởng. Hành vi chậm hoặc trốn đóng tiếp tục bị xử lý theo Luật Bảo hiểm xã hội 2024. 

Mức đóng BHTN được ấn định tối đa 1% quỹ tiền lương nhưng không "đóng cứng". Chính phủ được phép hạ tỷ lệ này để ứng phó thiên tai, dịch bệnh, khủng hoảng kinh tế hoặc khi quỹ kết dư cao, nhằm giữ chính sách linh hoạt và giảm gánh nặng cho doanh nghiệp.

Riêng các đơn vị tuyển mới và sử dụng lao động là người khuyết tật, phần đóng thuộc trách nhiệm của người sử dụng lao động có thể được giảm trong thời gian tối đa 12 tháng, tạo động lực mở rộng cơ hội việc làm cho nhóm lao động yếu thế. 

Nâng quyền lợi của người tham gia BHTN

Luật vẫn giữ bốn chế độ bảo hiểm thất nghiệp song nâng quyền lợi tại từng khâu. Trước hết, chế độ "Hỗ trợ học nghề" đổi thành "Hỗ trợ người lao động tham gia đào tạo, nâng cao trình độ kỹ năng nghề" và bổ sung khoản tiền ăn trong suốt quá trình học, giúp người thất nghiệp bớt áp lực chi tiêu khi chuyển đổi kỹ năng .

Với trợ cấp thất nghiệp, thời gian chờ hưởng rút từ 15 xuống 10 ngày làm việc, đồng thời người lao động đã đủ điều kiện nhận lương hưu khi nghỉ việc sẽ không còn hưởng khoản trợ cấp này, tránh trùng lặp chính sách. 

Luật cũng mở rộng thẩm quyền hỗ trợ của quỹ: căn cứ kết dư và diễn biến thiên tai, khủng hoảng, dịch bệnh, Chính phủ có thể quyết định giảm mức đóng hoặc cấp thêm hỗ trợ bằng tiền, hiện vật cho người tham gia BHTN.

Ngoài ra, điều kiện để doanh nghiệp được quỹ hỗ trợ kinh phí đào tạo nhằm duy trì việc làm được đơn giản hóa: họ không còn phải chứng minh khó khăn tài chính hay thiếu kinh phí như trước, nhờ đó nhiều cơ sở sản xuất, dịch vụ sẽ dễ dàng tiếp cận nguồn lực, giữ chân người lao động và hạn chế thất nghiệp. 

Luật bổ sung một chương riêng về quản lý và giám sát quỹ BHTN, quy định rõ quy trình thu, chi, đầu tư và công khai tài chính. Bảo hiểm xã hội phải định kỳ báo cáo, kết nối dữ liệu đóng - hưởng lên hệ thống số quốc gia để mọi doanh nghiệp, người lao động và cơ quan kiểm toán có thể tra cứu trực tuyến, phòng ngừa nợ đọng hay chi sai mục đích.

Luật cũng thiết lập cơ chế tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến BHTN, bảo đảm mọi tranh chấp hoặc hành vi lạm dụng quỹ được xử lý kịp thời, minh bạch.