Thực hư việc Mỹ xác định Việt Nam "thao túng tiền tệ"

Ngày 16/12, Bộ Tài chính Mỹ đã ban hành Báo cáo về "Chính sách kinh tế vĩ mô và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn của Mỹ". 

Trong báo cáo tháng 12 (đánh giá kỳ 7/2019 - 6/2020), Bộ Tài chính Mỹ đã xác định Việt Nam (cùng với Thụy Sỹ) thao túng tiền tệ theo Đạo luật cạnh tranh và thương mại quốc tế năm 1988 do Việt Nam đáp ứng 3 tiêu chí lượng hóa bởi Bộ Tài chính Mỹ:

Thặng dư thương mại hàng hóa song phương với Mỹ ít nhất 20 tỷ USD; Thặng dư cán cân vãng lai tương đương ít nhất 2% GDP; Can thiệp một chiều và kéo dài trên thị trường ngoại tệ, thể hiện qua việc mua ròng ngoại tệ trong ít nhất 6 tháng trên giai đoạn 12 tháng với tổng lượng ngoại tệ mua ròng tương đương ít nhất 2% GDP trong giai đoạn 12 tháng.

Ngân hàng Nhà nước lên tiếng việc Mỹ xác định Việt Nam thao túng tiền tệ

Trong thông cáo phát ra ngày 17/12, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) khẳng định việc điều hành tỷ giá những năm qua - trong khuôn khổ chính sách tiền tệ chung - nhằm thực hiện mục tiêu nhất quán là kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, không nhằm tạo lợi thế cạnh tranh thương mại quốc tế không công bằng.

"Thặng dư thương mại song phương với Mỹ và thặng dư cán cân vãng lai là kết quả của hàng loạt các yếu tố liên quan tới các đặc thù của nền kinh tế Việt Nam. Việc Ngân hàng Nhà nước mua ngoại tệ can thiệp thời gian qua nhằm đảm bảo hoạt động thông suốt của thị trường ngoại tệ trong bối cảnh nguồn cung ngoại tệ dồi dào, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, đồng thời củng cố dự trữ ngoại hối Nhà nước vốn ở mức thấp so với các nước trong khu vực để tăng cường an ninh tài chính tiền tệ quốc gia", thông tin từ Ngân hàng Nhà nước nhấn mạnh.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết sẽ phối hợp với các Bộ, ngành hữu quan để trao đổi, làm việc về các vấn đề mà Mỹ quan tâm trên tinh thần hợp tác, hai bên cùng có lợi, tiến đến quan hệ thương mại hài hòa, công bằng theo Kế hoạch hành động hợp tác giữa hai nước.

Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ nhằm kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế một cách hợp lý, điều hành tỷ giá linh hoạt, phù hợp với các cân đối vĩ mô, diễn biến thị trường và mục tiêu chính sách tiền tệ, không nhằm tạo lợi thế cạnh tranh thương mại quốc tế không công bằng.

Thủ tướng nói về thông tin Mỹ xác định Việt Nam thao túng tiền tệ

Chiều 18/12, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì cuộc họp, thảo luận về dự thảo Nghị quyết 01. Và tại cuộc họp này, Thủ tướng cũng đã đề cập tới thông tin nói trên.

"Về việc này, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam đã kịp thời tuyên bố, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã có thông tin báo chí, nêu rõ quan điểm điều hành chính sách tiền tệ của Việt Nam là nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, không nhằm mục đích hạ giá tiền tệ để tạo lợi thế thương mại" - Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh.

Người đứng đầu Chính phủ cũng cho biết Thủ tướng, lãnh đạo Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo trong suốt thời gian qua.

Trên cơ sở đó, các Bộ, cơ quan Việt Nam đã chủ động hợp tác với các đối tác Mỹ, đạt nhiều kết quả rất tích cực, nhất là về thương mại, đầu tư… và cùng xử lý những tồn tại, vướng mắc, duy trì quan hệ thương mại ổn định, hướng tới cán cân thương mại hài hòa, bền vững, cùng có lợi.

Thủ tướng Chính phủ đã thống nhất giao nhiệm vụ cho các Bộ, cơ quan tiếp tục hợp tác chặt chẽ với các đối tác Mỹ để duy trì đà quan hệ hợp tác song phương phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới, mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và doanh nghiệp hai nước.

Bản Việt: "Việt Nam củng cố dự trữ ngoại hối là hợp lý"

Báo cáo cập nhật vĩ mô của Công ty chứng khoán Bản Việt (VCSC) cũng đã đưa ra nhận định về vấn đề này.

Theo đánh giá của VCSC, việc củng cố dự trữ ngoại hối trong bối cảnh nguồn cung ngoại tệ dồi dào của NHNN là hợp lý do tỷ lệ dự trữ ngoại hối của Việt Nam vẫn ở mức thấp so với thế giới và chỉ ở quanh ngưỡng khuyến cáo tối thiểu của IMF.

Dẫn dữ liệu của World Bank, VCSC cho hay, tỷ lệ dự trữ ngoại hối so với nợ nước ngoài của Việt Nam năm 2018 mới chỉ ở mức 51,3%, thấp hơn tỷ lệ 57,8% của các nước thu nhập trung bình thấp và 88,5% của các nước thu nhập trung bình cao.

Tại thời điểm cuối năm 2019, dự trữ ngoại hối cũng chỉ ở mức 3,43 tháng nhập khẩu và hiện tại tăng lên 4,4 tháng (vượt ngưỡng khuyến cáo tối thiểu 3 tháng nhập khẩu của IMF). Tuy vậy, tỷ lệ này vẫn thấp hơn nhiều so với mức trung bình 11,5 tháng nhập khẩu của thế giới và 7,7 tháng của các nước thu nhập trung bình thấp.

Thêm vào đó, chỉ số dự trữ so với khoảng khuyến cáo phù hợp với chính sách tiền tệ của Việt Nam cũng mới chỉ đang tiến dần đến ngưỡng khuyến cáo tối thiểu của IMF.

"Mỹ đưa Việt Nam vào diện thao túng tiền tệ, không ảnh hưởng đáng kể"

Nêu quan điểm về vấn đề này tại hội thảo "Bắt mạch dòng tiền vào bất động sản 2021" vừa diễn ra tại TPHCM, ông Nguyễn Xuân Thành, Giảng viên ĐH Fulbright cho rằng, việc Mỹ đưa Việt Nam vào danh sách thao túng tiền tệ không có ảnh hưởng đáng kể.

"Vấn đề khi đưa Việt Nam vào danh sách thì hình thức trừng phạt từ phía Mỹ là như thế nào. Bởi vì, đây mới là vấn đề có tác động. Cụ thể, nếu không có hình thức trừng phạt thì chỉ là anh đang bị sức ép, anh sẽ phải có động thái đàm phán. Tác động tỷ giá đầu tiên là Việt Nam sẽ điều hành tỷ giá linh hoạt hơn, tức sẽ có lên có xuống", ông Thành nói.

Chuyên gia này khẳng định: "Theo tôi, quan điểm nhà đầu tư nước ngoài đến Việt Nam vì tỷ giá ổn định là quan điểm sai lầm. Việc tỷ giá ổn định là áp lực trong nước, nhiều doanh nghiệp trong nước muốn ổn định, nhưng về mặt kinh tế, tỷ giá là thị trường, muốn là nền kinh tế thị trường thì tỷ giá phải lên xuống hàng ngày mà chúng ta lại muốn ổn định…".

Sắp tới tỷ giá phải điều hành linh hoạt hơn, sẽ có lên có xuống. Kịch bản xấu nếu như có hành động trừng phạt, chẳng hạn như áp thuế thì việc áp thuế sẽ rất tiêu cực, đồng tiền sẽ bị mất giá trong ngắn hạn nhưng trong dài hạn đồng tiền xuống xong sẽ phải lên trở lại.

"Nếu tình huống xấu xảy ra, chưa chắc chúng ta có bức tranh màu hồng là dòng vốn nước ngoài sẽ chảy mạnh vào Việt Nam. Nếu người ta vẫn sợ rủi ro, Việt Nam vẫn ở trong danh sách thao túng tiền tệ, đó là những tác động có thể ảnh hưởng tiêu cực đến dòng vốn chảy vào. Ngoài ra, các doanh nghiệp, các ngành hàng xuất sang thị trường Mỹ sẽ chịu sức ép. Tuy nhiên nếu nhìn trên diện rộng, bản thân nền kinh tế sẽ không bị ảnh hưởng quá nhiều…", ông Thành đánh giá.

Thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng phân tích ngọn ngành

Chia sẻ với báo giới, ông Trương Văn Phước - thành viên Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, nguyên Quyền Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia - cho rằng phía Mỹ chưa áp thuế ngay đối với hàng xuất của Việt Nam và vẫn còn thời gian để Việt Nam cung cấp các thông tin khách quan, chi tiết để thuyết phục họ dỡ bỏ nhãn mác này như đã từng làm với Trung Quốc.

Ông Trương Văn Phước cho rằng, nguyên do phía Mỹ dán mác Việt Nam thao túng tiền tệ là ở chỗ thặng dư thương mại với Mỹ của Việt Nam khá lớn. Tuy nhiên, thặng dư thương mại cũng do là giá lao động Việt Nam quá rẻ, từ đó giá hàng hóa xuất đi rất rẻ.

Về cán cân vãng lai, theo ông Phước, các năm trước Việt Nam có xuất siêu nhưng không nhiều, chỉ vài tỷ USD mỗi năm. Vài năm trở lại đây, giá trị xuất siêu cao hơn, năm 2020 có thể xuất siêu của Việt Nam lên đến 20 tỷ USD.

"Khác với các nước, cán cân vãng lai do thương mại tạo nên, cán cân vãng lai của Việt Nam chủ yếu là do lượng tiền kiều hối từ nước ngoài gửi về, nhiều khoản tiền được chuyển về để trợ cấp cho người thân trong nước" - ông Phước nói và cho biết: Kiều hối chảy về là yếu tố khách quan, không phải vì tỷ giá cao hay thấp, người gửi tiền về cũng không căn cứ tỷ giá cao, không gửi, thấp là gửi ồ ạt, mà đây là do nhu cầu của mỗi người. Việt Nam không hề có động tác giữ đồng tiền thấp để kích thích kiều hối chuyển về nhiều hơn.

Về can thiệp thị trường ngoại hối, ông Phước cho rằng hoạt động mua ngoại tệ của Ngân hàng Nhà nước ề mặt bản chất là quá trình chuyển đổi ngoại hối. Việt Nam không cho phép dùng ngoại tệ làm phương tiện thanh toán; các nhà đầu tư vào Việt Nam kinh doanh thì phải chuyển đổi ra tiền đồng. Nguồn tiền kiều hối chuyển về nước cũng phải đổi qua tiền đồng để sử dụng.

Chính vì vậy, Ngân hàng Nhà nước mua vào ngoại tệ để thực hiện chức năng chuyển hóa các đồng ngoại tệ, giúp người dân dùng tiền đồng, điều này là bắt buộc.

Theo ông Phước, Mỹ từng dán nhãn Trung Quốc "thao túng tiền tệ" nhưng họ đã gỡ bỏ sau một năm, bây giờ vẫn diện theo dõi. Với Việt Nam, không phải Mỹ dán nhãn thao túng tiền tệ là họ áp thuế ngay vào hàng xuất khẩu mà cần một thời gian. Việt Nam còn thời gian đàm phán, giải thích với họ để gỡ mác "thao túng tiền tệ". Vì vậy, không nên quá bi quan, Việt Nam sẽ cung cấp các thông tin khách quan, chi tiết với họ.

Những việc quan trọng Việt Nam cần làm để Mỹ gỡ bỏ mác "thao túng tiền tệ"

Để giải quyết vấn đề về nhãn mác "thao túng tiền tệ" của Mỹ, ông Nguyễn Duy Hưng - Chủ tịch Công ty chứng khoán SSI cho rằng, Việt Nam cần đàm phán với Mỹ một hiệp định thương mại tự do song phương .

Cơ sở của việc này là trước đó Mỹ đã tham gia TPP dưới thời cựu Tổng thống Obama, nhưng sau đó rút chân. Tuy nhiên, với một thỏa thuận FTAs, vấn đề tỷ giá hay giá trị xuất nhập khẩu với Mỹ và Việt Nam sẽ hoàn toàn có thể giải quyết được. Vấn đề tỷ giá, thâm hụt thương mại từng được các nước Bắc Mỹ giải quyết trong khuôn khổ Hiệp định USMCA giữa Mỹ với Mexico, Canada (thường được gọi là NAFTA 2.0).

"Nếu Việt Nam với Mỹ ký kết FTAs mới với các điều khoản đàm phán về tỷ giá, điều này vừa giúp cho Việt Nam không phải lo ngại Mỹ dán mác thao túng tiền tệ, vừa giúp thương mại song phương cân bằng, thông qua cơ chế bỏ thuế hàng hóa Mỹ vào Việt Nam" - ông Hưng nêu rõ.