Kiến nghị bỏ điều luật khiến "cha đẻ Flappy Bird" cũng lo... vào tù

Một nhóm các doanh nghiệp vừa có kiến nghị gửi lên lãnh đạo Nhà nước liên quan đến Điều 292 Bộ Luật Hình Sự 2015 (BLHS 2015) về tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông. Theo đó, nhóm doanh nghiệp này kiến nghị hủy bỏ Điều 292 BLHS 2015 với nội dung như hiện nay càng sớm càng tốt.

Điều 292 BLHS 2015, người cung cấp dịch vụ trái phép (không có giấy phép hoặc không đúng nội dung được cấp phép) trên mạng máy tính, mạng viễn thông nếu thu lợi trên 50 triệu đồng hoặc doanh thu trên 500 triệu đồng, tùy theo mức độ có thể bị phạt đến 5 năm tù giam hoặc phạt tiền đến 5 tỷ đồng, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Xung quanh điều Luật này đã có nhiều ý kiến bày tỏ quan ngại về việc hình sự hóa cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông có thể khiến nhiều người bị xử lý. Có ý kiến cho rằng, điều luật này khiến người tiếp nhận hiểu rằng từ 1/7 tới, nếu ai đó mở website rao vặt, forum có phần rao vặt, viết game tung lên các appstore nhằm kiếm tiền quảng cáo như Flappy Bird, hay ứng dụng kiểu Uber... mà chưa xin phép thì có nguy cơ bị bỏ tù và tịch thu toàn bộ tài sản. Điều luật này được cho rằng có thể làm ảnh hưởng lớn đến cộng đồng start-up, khiến họ nảy sinh tâm lý sẽ ưu tiên chọn những nơi khác để khởi nghiệp như Singapore, Mỹ hoặc Hong Kong (Trung Quốc).

Nhiều phân tích về trường hợp của Nguyễn Hà Đông - cha đẻ của trò chơi Flappy Bird nổi tiếng cũng được đưa ra. Trong đó, có nhiều phân tích cho rằng, nếu như trước đây Đông có thể chỉ gặp rắc rối về xử phạt hành chính thì sau ngày 1/7, khi Bộ luật trên có hiệu lực, sẽ có nguy cơ hình sự hoá.

Trong văn bản kiến nghị lần này, các doanh nghiệp cũng cho rằng, đây là quy định hình sự hóa những việc kinh tế, dân sự. Quốc hội đã hủy bỏ tội danh Kinh doanh trái phép (Điều 159 BLHS 1999), nhưng đáng tiếc Điều 292 BLHS này thực chất quy định tội danh kinh doanh trái phép riêng cho lĩnh vực cung cấp dịch vụ trên mạng máy tính, mạng viễn thông, thậm chí mức độ còn nghiêm khắc hơn so với điều 159 BLHS 1999.

"Cộng đồng khởi nghiệp tại Việt Nam sẽ là đối tượng bị chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ điều luật này vì mạng máy tính, mạng viễn thông là phương tiện, công cụ kinh doanh của đa số doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam trong hầu hết các lĩnh vực và là xu hướng chung của thế giới", các doanh nghiệp cho biết.

Bên cạnh đó, theo các doanh nghiệp, theo Nghị định 118/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật Đầu tư 2014, có 267 ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Điều 292 BLHS 2015 hình sự hóa những hành vi kinh doanh không có giấy phép (hoặc không đúng nội dung giấy phép) trên mạng máy tính (được hiểu là mạng internet), mạng viễn thông, trong khi không hình sự hóa phần lớn những hành vi tương tự của các ngành nghề kinh doanh có điều kiện khác là không công bằng, khiến giới đầu tư, kinh doanh, khởi nghiệp cho rằng Nhà nước phân biệt đối xử, hạn chế những người cung cấp dịch vụ trên mạng internet so với ngành nghề khác, đi ngược với chính sách thúc đẩy công nghệ thông tin của Nhà nước và Chính phủ.

Điều 292 BLHS 2015 có mức xử phạt nặng hơn so với tội kinh doanh trái phép đã được bãi bỏ. Theo đó, mức phạt cao nhất mà người phạm tội có thể nhận được là phạt tù đến 5 năm hoặc phạt tiền đến 5 tỷ đồng (trong khi đó, mức phạt cao nhất cho người phạm tội kinh doanh trái phép theo Bộ luật hình sự cũ chỉ là phạt tù đến 2 năm). Ngoài ra, người phạm tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông theo Bộ luật hình sự 2015 còn có khả năng bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định đến 5 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

"Đây là mức phạt quá nặng cho các hình thức vi phạm thủ tục. Nếu như tội danh hình sự kinh doanh trái phép đã được coi là một trong những nguyên nhân khiến một phần lớn người dân không dám kinh doanh, đầu tư hoặc kinh doanh, đầu tư trong sự sợ hãi, và hậu quả là một nền kinh tế tư nhân chưa phát huy được sức mạnh đáng có, nay tội danh cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông, với hình phạt nặng hơn, sẽ trở thành một nguyên nhân quan trọng kìm hãm sự phát triển của các ngành nghề dịch vụ trên mạng nói riêng, và ngành công nghệ thông tin nói chung tại Việt Nam", văn bản kiến nghị nêu.

Ngoài ra, các doanh nghiệp kiến nghị cho rằng, theo như quy định của pháp luật Việt Nam, phần lớn các dịch vụ cung cấp trên mạng internet, do có tương tác giữa người sử dụng với nhau, sẽ được coi là mạng xã hội. Với các điều kiện như hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp khởi nghiệp đều không đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ mạng xã hội hoặc nếu xin phép phải mất 6 – 12 tháng hoặc thậm chí không thể xin phép được.

Bản chất của khởi nghiệp là đang trong quá trình thử nghiệm, hoàn thiện mô hình kinh doanh và tỷ lệ thất bại rất cao. Chính vì vậy, hầu hết doanh nghiệp khởi nghiệp phải triển khai dịch vụ trước khi xin giấy phép. Nhưng nếu họ thành công, có lợi nhuận trên 50 triệu đồng hoặc doanh thu trên 500 triệu đồng, chiểu theo Điều 292 BLHS 2015, họ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

"Rõ ràng, với thực tế này hoặc các doanh nghiệp khởi nghiệp phải chấp nhận chết yểu hoặc chuyển sang các nước khác đặt server nhưng vẫn cung cấp dịch vụ ngầm hoặc biến tướng ở Việt Nam, trong khi đóng thuế ở nước ngoài", các doanh nghiệp lo ngại.

Văn bản kiến nghị cũng nêu một thực tế khác là nhiều dịch vụ trên mạng internet được cung cấp từ cá nhân, tổ chức nước ngoài vào Việt Nam, họ vẫn thu tiền của người sử dụng Việt Nam và Nhà nước Việt Nam khó có thể quản lý, đánh thuế họ. Với Điều 292 BLHS 2015, cũng khó truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tổ chức, cá nhân nước ngoài này, trong khi do lo sợ Điều 292 BLHS 2015 cũng như do thực tế như đã nêu trên, càng ít doanh nghiệp và cá nhân Việt Nam cung cấp dịch vụ tương tự một cách hợp pháp.

Nói cách khác, Điều 292 BLHS 2015 chỉ khiến các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam càng không dám phát triển, để lại thị trường màu mỡ cung cấp dịch vụ trên internet cho cá nhân, tổ chức nước ngòai chiếm lĩnh, khiến tương lai phát triển công nghệ Việt Nam ngày càng mờ mịt, ảnh hưởng xấu đến sự phát triển kinh tế của đất nước.

Cuối cùng, điều 292 BLHS không phân biệt vi phạm cố ý và vi phạm vô ý. Ngoài ra, điều luật này cũng không phân biệt những vi phạm gây tác hại xấu đến xã hội và những vi phạm không gây tác hại xấu. Việc gộp toàn bộ các vi phạm cung cấp dịch vụ trên mạng trái phép để xử lý hình sự là quá rộng lớn. Xử lý hình sự, bao gồm phạt tù, là hình thức xử lý nặng và có tính chất răn đe cao.

"Pháp luật chỉ nên hình sự hóa những sai phạm mang tính chất gian dối, khuynh đảo để trục lợi, còn những sai phạm mang tính chất sơ suất mà không gây hậu quả nghiêm trọng thì không nên hình sự hóa, mà chỉ áp dụng biện pháp xử lý hành chính", các doanh nghiệp cho biết thêm.

Phương Dung