Những người nuôi nhốt đại xà: Mất mạng, cụt tay chân vì nọc độc

Nằm cách trung tâm Hà Nội hơn 50km, xã Vĩnh Sơn, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc, nổi danh với nghề nuôi rắn hổ mang bành. Đây không chỉ là nghề truyền thống của địa phương mà còn là nguồn thu nhập chính của hàng trăm hộ dân. 

Ông Phạm Văn Hùng, 58 tuổi, (thôn 2, Vĩnh Sơn, Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc) một người có hơn 30 năm gắn bó với nghề nuôi rắn, chia sẻ: "Nuôi rắn không khó, nhưng phải biết cách xử lý khi rắn hung hãn hoặc bị bệnh. Chỉ cần sơ suất nhỏ có thể nguy hiểm đến tính mạng". Hiện, gia đình ông Hùng nuôi khoảng 300 con rắn hổ mang bành, chủ yếu để bán rắn thương phẩm và rắn giống.

Theo ông Hùng, nghề nuôi rắn ở làng Vĩnh Sơn xuất hiện 50-60 năm trước, nông nghiệp gặp khó khăn, người dân vào rừng bắt rắn về làm thức ăn, bán lấy tiền.

Khi nguồn rắn tự nhiên cạn kiệt, họ bắt đầu nuôi rắn để chúng sinh sản, từ đó hình thành làng rắn Vĩnh Sơn ngày nay. "Việc chăn nuôi và mua bán rắn của người dân Vĩnh Sơn được thực hiện dưới sự giám sát và cấp phép của trạm kiểm lâm", ông Hùng cho biết thêm.

Hiện xã Vĩnh Sơn có hơn 1.000 hộ gia đình nuôi rắn, với quy mô từ vài trăm đến hàng nghìn con mỗi hộ. 

Nghề nuôi rắn tuy không đòi hỏi diện tích lớn nhưng người nuôi phải có kinh nghiệm và sự cẩn trọng cao. Công việc nuôi rắn không quá khó khăn, việc cần làm chỉ là cho ăn, dọn ổ và chờ đợi thành quả.

Các chuồng trại chăn nuôi không tốn nhiều diện tích. Hang rắn là một cái hầm hình hộp được ốp bằng mấy hàng gạch và không cần phải tô trát hay sơn vôi gì cả, mỗi cạnh chừng 40cm đủ cho một con rắn cuộn tròn bên trong.

Phía dưới có máng hốt, bên trên cửa hang được làm bằng gỗ, ghép lưới sắt và khóa chốt cẩn thận. 

Rắn được cho ăn 4-5 ngày một lần với thức ăn là gà con, vịt con, cóc, hoặc chim. Sau khi ăn, rắn cần được theo dõi sát sao để đảm bảo không bị nhiễm bệnh hoặc chết ngạt trong chuồng. Bên cạnh đó, việc vệ sinh chuồng trại thường xuyên là rất quan trọng để giữ môi trường sạch sẽ, tránh dịch bệnh lây lan.

Tuy nhiên, dù cẩn thận đến đâu, tai nạn vẫn có thể xảy ra. Ông Hùng từng bị rắn cắn hai lần, dẫn đến mất cảm giác ở một phần ngón tay. 

Dù nguy hiểm, nghề nuôi rắn lại mang lại nguồn thu nhập ổn định. Rắn thương phẩm có giá dao động 500.000-700.000 đồng/kg, trong khi rắn giống hoặc trứng rắn được bán với giá 50.000-70.000 đồng/quả.

"Trung Quốc là thị trường tiêu thụ chính, do đó giá của các sản phẩm phụ thuộc rất lớn vào thị trường này", ông Hùng nói.

Trong thời gian dịch Covid-19, gia đình ông Hùng phải luộc trứng, ăn thịt rắn vì không có người mua và thức ăn cho rắn. Nhiều lần, ông gặp tình trạng giá giống cao nhưng bán lại không lãi.

Rắn hổ mang bành đẻ trứng một lần mỗi năm vào mùa hè. Dân gian cho rằng khi ve sầu kêu, rắn sẽ giao phối trong vòng 15-20 ngày, người nuôi sẽ phối giống cho rắn theo thời điểm này. 

Mỗi ổ trứng của rắn nhà ông Hùng từ 20 đến 25 quả, một số con lớn cho 40-50 quả. Trứng nở sau khoảng 60 ngày.

Chị Nguyễn Thị Thu, 40 tuổi, một người nuôi rắn số lượng lớn tại Vĩnh Sơn, chia sẻ gia đình chị nuôi hơn 2.000 con, bao gồm rắn thương phẩm và rắn sinh sản. 

Bước vào khu vực nuôi, tiếng phì phì, ánh mắt của hàng nghìn con rắn độc dõi theo với người ngoài sợ mất vía, nhưng chị Thu chỉ nhẹ nhàng mở nắp chuồng, tay không bắt rắn ra ngoài. Với người phụ nữ đây chỉ là chuyện nhỏ, công việc chính hàng ngày của chị là cho rắn ăn, uống, dọn chuồng. Có ngày chị kéo ra, thả vào hàng trăm con rắn độc.

"Ngày còn bé lúc đầu cũng sợ, nhưng làm rồi thành quen, 25 năm kinh nghiệm tiếp xúc với rắn, thế nhưng vài lần sơ sẩy bị cắn mất 2 đốt con tay", chị Thu cười nói.

Chị cho biết, vẫn may mắn so với nhiều người trong làng, có người bị cụt tay, chân hoặc tử vong vì bị rắn hổ mang cắn.

Dù nguy hiểm, chị vẫn gắn bó với nghề vì đây là nguồn thu nhập chính của gia đình. "Mỗi nghề đều có khó khăn, nhưng nuôi rắn giúp gia đình tôi ổn định cuộc sống", chị nói.

Để giảm rủi ro, người dân Vĩnh Sơn luôn chuẩn bị dây chun để garo khi bị rắn cắn, ngăn nọc độc lan đến tim, phổi. Sau đó, họ đến trạm y tế tiêm thuốc giãn phế quản, chống dị ứng, kết hợp uống thuốc nam. Trường hợp nặng sẽ được chuyển đến Bệnh viện Bạch Mai truyền huyết thanh.

"Cách đây 10 năm, số ca tử vong do rắn cắn ở Vĩnh Sơn khá cao, nhưng gần đây đã giảm, chủ yếu chỉ gặp các vết thương nhẹ", chị chia sẻ.

Các hộ nuôi rắn còn có bài thuốc gia truyền để ứng cứu trong trường hợp khẩn cấp. Hiện xã có hai thầy lang chuyên chữa rắn cắn, giúp người dân yên tâm hơn khi làm nghề.

Để rắn khỏe mạnh, chị Thu thường xuyên dọn chuồng, phun khử trùng mỗi tuần hoặc 10 ngày, cung cấp nước và duy trì độ ẩm để môi trường luôn mát mẻ. Rắn nuôi từ nhỏ có thể lấy thịt sau 2 năm, còn rắn sinh sản nuôi 5-7 năm nếu đẻ trứng tốt. Khi rắn già, chị thay thế bằng con giống mới.

Trong những năm gần đây, nhiều gia đình ở Vĩnh Sơn đã đầu tư nâng cao kỹ thuật nuôi rắn và mở rộng quy mô, xây dựng chuồng trại khép kín, sử dụng công nghệ để kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm, giúp rắn sinh trưởng tốt hơn. Rắn nuôi cũng như rắn tự nhiên, sẽ ngủ đông, người nuôi rắn sẽ dừng cho rắn ăn vào khoảng cuối tháng 11, đầu tháng 12 để con vật bắt đầu kỳ ngủ đông và sẽ cho ăn lại khi vào mùa xuân.