Vụ lật xe 4 người chết tại Tam Đảo: Xe mất phanh, tài xế có bị xử lý?

Như Dân trí thông tin, sáng 26/4, ô tô khách do tài xế Nguyễn Văn Tư (41 tuổi, quê Hải Dương) điều khiển chở đoàn khách 16 người bất ngờ đâm vào hộ lan rồi lao xuống ta luy âm, lật nghiêng bên đường ở khu vực Km19+250 trên đèo Tam Đảo, đoạn thuộc thị trấn Tam Đảo, huyện Tam Đảo (tỉnh Vĩnh Phúc). Vụ tai nạn khiến 3 người tử vong, 13 người còn lại phải đi cấp cứu. 

Theo công an, nguyên nhân ban đầu được xác định do xe mất phanh khi xuống dốc, dẫn tới tài xế không làm chủ được tốc độ, đâm vào hộ lan rồi lao xuống ta luy âm. Tài xế Tư đang bị tạm giữ hình sự.

Với nguyên nhân ban đầu như trên, tài xế có thể phải chịu trách nhiệm ra sao trước pháp luật? 

Theo luật sư Trần Hoàng Linh (Công ty Luật Bizlawyer & Partners, Đoàn Luật sư TP Hà Nội) đánh giá dù việc ô tô mất phanh là sự cố bất ngờ, đáng tiếc và nằm ngoài ý chí chủ quan của tài xế, dẫn tới tai nạn thương tâm nhưng đây không phải căn cứ chắc chắn để miễn trách nhiệm đối với tài xế Tư. Việc xem xét, đánh giá trách nhiệm của người này cần được thực hiện căn cứ các quy định của pháp luật hiện hành. 

Cụ thể, theo Điều 601 Bộ luật Dân sự 2015, ô tô được coi là nguồn nguy hiểm cao độ, người sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ có trách nhiệm bồi thường thiệt hại kể cả khi không có lỗi, trừ trường hợp thiệt hại hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại hoặc trong trường hợp bất khả kháng, tình thế cấp thiết. 

Còn theo Điều 156 Bộ luật này, sự kiện bất khả kháng được hiểu là sự kiện xảy ra một cách khách quan, không thể lường trước, không thể khắc phục mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết trong khả năng cho phép. 

Bởi vậy, để đánh giá trách nhiệm của tài xế Tư, có 2 vấn đề mấu chốt cần làm rõ. Thứ nhất, đó là sự kiện xe mất phanh có phải tình huống bất ngờ, không thể lường trước hay không. Và khi tình huống diễn ra, tài xế đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết trong khả năng cho phép nhằm hạn chế tối đa hậu quả hay chưa. 

Thứ hai, về chất lượng phương tiện, cần tiến hành giám định, kiểm tra chất lượng, làm rõ các vấn đề về thời hạn đăng kiểm, chất lượng phương tiện, lịch sử bảo dưỡng, chăm sóc định kỳ hay trách nhiệm kiểm tra trước khi vận hành phương tiện của tài xế cũng như tổ chức, cá nhân quản lý xe. Từ đó, cơ quan chức năng sẽ xác định phương tiện có đạt chuẩn, đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông hay không, và vai trò của các tổ chức, cá nhân liên quan như thế nào. 

Từ đó, có thể xảy ra hai giả thiết. Thứ nhất, nếu mất phanh được xác định là tình huống bất khả kháng, tức xảy ra bất ngờ, nằm ngoài ý chí chủ quan của tài xế, tài xế đã đảm bảo các quy tắc an toàn khi đổ đèo như giảm tốc độ (đặc biệt tại khúc cua), cài số tay hay tuân thủ làn đường, quan sát các phương tiện xung quanh... nhưng sự cố đáng tiếc vẫn xảy ra, và người này đã áp dụng mọi biện pháp tối ưu nhằm giảm thiểu tối đa thiệt hại nhưng vụ tai nạn vẫn xảy ra, trách nhiệm hình sự có thể được miễn trừ. 

Dưới góc độ dân sự, nếu thiệt hại xảy ra do sự kiện bất khả kháng, trách nhiệm bồi thường thiệt hại cũng sẽ được miễn trừ. 

Ngược lại, nếu xác định nguyên nhân mất phanh không phải sự kiện bất khả kháng và có yếu tố lỗi trong việc điều khiển phương tiện (VD: Không đảm bảo tốc độ an toàn khi đổ đèo, không về số an toàn, không tuân thủ làn đường hay xử lý chủ quan, cẩu thả khi gặp sự cố vì quá tự tin...) dẫn tới tai nạn, tài xế có thể bị xử lý về tội Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo Điều 260 Bộ luật Hình sự 2015. 

Với tình tiết định khung làm chết 3 người trở lên, nếu bị quy kết tội danh về hành vi này, tài xế Tư có thể đối diện mức phạt 7-15 năm tù. 

Bên cạnh đó, cơ quan chức năng đồng thời có thể mời chủ phương tiện, đơn vị quản lý (nếu có) tới làm việc để làm rõ về nguồn gốc, chất lượng và lịch sử bảo dưỡng, vận hành, sửa chữa đối với phương tiện. 

Nếu kết quả xác minh cho thấy việc mất phanh không chỉ do lỗi tài xế mà còn do sự chủ quan, cẩu thả của đơn vị quản lý như không bảo dưỡng thường xuyên, kiểm tra tính an toàn của phương tiện... cơ quan chức năng có thể xem xét khởi tố vụ án Đưa vào sử dụng phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, xe máy chuyên dùng không bảo đảm an toàn theo Điều 262 Bộ luật Hình sự 2015 để điều tra, giải quyết theo quy định. 

Dưới góc độ dân sự, nếu có yếu tố lỗi dẫn tới tai nạn chết người, những người vi phạm có trách nhiệm bồi thường thiệt hại do sức khỏe, tính mạng bị xâm phạm cho nạn nhân. Mức bồi thường sẽ căn cứ quy định tại các Điều 589, 590 Bộ luật Dân sự 2015. 

"Mất phanh có thể là sự kiện bất ngờ, song vấn đề mấu chốt là nguyên nhân dẫn tới mất phanh là gì, có phải sự kiện bất khả kháng hay không. Trên thực tế, việc xe đổ đèo mất phanh có thể xuất phát từ việc tài xế không về số an toàn, không tuân thủ tốc độ hay lạm dụng phanh trong một quãng đường dài, dẫn tới hệ thống phanh bị quá tải, gặp sự cố. Bởi vậy, việc mất phanh không phải căn cứ để mặc định miễn trách nhiệm hình sự cho người điều khiển phương tiện. 

Ngoài ra, về việc xử lý khi gặp sự cố, đối với những cung đường đèo thường có hệ thống ta luy dương. Khi gặp vấn đề dẫn tới mất kiểm soát phương tiện, tài xế có thể lựa chọn đánh lái, lao xe vào ta luy dương hoặc những vật cản đủ lớn để dừng phương tiện, thay vì để xe lao vào ta luy âm, phương án tiềm ẩn rất nhiều rủi ro về tính mạng. Do đó, việc tài xế xử lý ra sao cũng sẽ là vấn đề cần được làm rõ để xem xét trách nhiệm pháp lý", luật sư phân tích.