Sóc Trăng: Báo động tình trạng khai thác đất mặt ruộng

Vào năm 2013, UBND tỉnh Sóc Trăng đã từng có yêu cầu các địa phương chưa cấp phép khai thác tầng đất mặt trồng lúa… nên việc khai thác đất mặt ruộng tạm thời lắng xuống. Thế nhưng, mùa khô 2016, tình trạng khai thác đất mặt lại diễn ra rầm rộ hơn.

Theo thống kê sơ bộ, tỉnh Sóc Trăng hiện có rất nhiều cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng. Mỗi năm, các cơ sở này “ngốn” hàng triệu mét khối đất để sản xuất gạch, ngói. Ngoài ra, việc san lấp mặt bằng cũng cần đến hàng triệu mét khối đất/năm. Con số khổng lồ đó được các nhà sản xuất kinh doanh nhắm vào đất ruộng là chính.

Hàng năm, cứ bước vào mùa khô, hoạt động khai thác đất mặt ruộng diễn ra rầm rộ. Từng đoàn xe cuốc, xe ben hoạt động hết công suất, chạy ngày chạy đêm, thi nhau “xẻ thịt” những thửa ruộng ở nhiều địa phương trong tỉnh khi những thửa ruộng ấy vừa mới thu hoạch lúa xong. Không chỉ khai thác đất mặt ruộng gần, ruộng xa cũng bị khai thác triệt để.

Hàng ngày, người dân ở các phường 7, phường 10, phường 3, phường 5,… của TP.Sóc Trăng, xã An Ninh (huyện Châu Thành), Đại Tâm, Thạnh Phú, Thạnh Quới (huyện Mỹ Xuyên)... phải chứng kiến và chịu sự tra tấn khủng khiếp của đội ngũ xe ben chở đất hoạt động suốt ngày đêm.

Ông Thạch Phương (ngụ phường 7) than thở: “Xe chở đất chạy suốt ngày để vận chuyển đất mặt ruộng, toàn là xe ben chở đầy đất nhả khói mù mịt, đất rơi vãi trên các đoạn đường đoàn xe đi qua. Xe chở đất chạy tới đâu bụi mịt mù tới đó, bà con ở hai bên đường thật khổ khi bị tra tấn bởi bụi. Nhiều nhà đóng cửa suốt ngày, bữa ăn cũng vội vàng vì bụi, quần áo, đồ đạc lúc nào cũng bám đầy bụi. Nhà cửa rung bần bật mỗi khi xe chạy qua”.

Còn ở đường tỉnh lộ 8 nối từ ngã ba Trà Tim (phường 10, TP.Sóc Trăng) sang thị trấn Mỹ Xuyên (huyện Mỹ Xuyên), hoạt động khai thác đất mặt ruộng cũng diễn ra khá rầm rộ với nhiều chiếc xe ben chở đất chạy suốt ngày khiến cho cả đoạn đường này chìm ngập trong bụi. Nhiều gia đình ở đây cũng khốn khổ vì bụi, vì tiếng ồn khi xe hoạt động. Ở xã Đại Tâm (huyện Mỹ Xuyên), đất được đổ dồn chất thành đống cao như núi.

Theo lý giải của những hộ dân, bà con phải bán lớp đất mặt ruộng là do đất gò cao, sản xuất lúa không hiệu quả cho nên mới bán lớp đất này nhằm hạ thấp mặt ruộng, vừa cải tạo đất vừa có tiền mua phân bón, thuốc trừ sâu cho vụ lúa tiếp theo.

Được biết, những năm trước, nông dân bán cho người khai thác lớp đất mặt ruộng sâu khoảng 20- 30cm với giá từ 500.000 đồng đến 600.000đồng/công (1.000m2). Tính ra, mỗi công đất, nếu khai thác đúng thỏa thuận sẽ được từ 60- 70m3 đất. Giá đất của các chủ khai thác bán lại cho người có nhu cầu mỗi xe ben đất (ước khoảng từ 7- 8m3) từ 500.000 đồng trở lên (tùy theo vị trí đổ đất xa hay gần, thuận đường hay không thuận đường). Như vậy, chủ khai thác sẽ kiếm lời từ việc khai thác đất này là rất lớn. Còn năm nay, một nông dân ở phường 10 cho biết: “Không bán theo diện tích mà bán theo xe, mỗi xe từ 300.000 đồng- 400.000đồng, chủ khai thác lấy bao nhiêu xe trả bấy nhiêu tiền”.

Trong vai người đi mua đất về lấp ao làm vườn, chúng tôi được một người đàn ông chuyên đổ đất ở phường 5 (TP.Sóc Trăng) cho biết: “Anh muốn bao nhiêu xe cũng có nhưng chúng tôi tính theo mét khối, mỗi mét khối là 100.000 đồng, xe ít nhất là 7- 8 khối, còn nhiều là 10 khối, bao gạt bằng luôn”. Vào một số ấp ở xã An Ninh (huyện Châu Thành) hỏi mua đất về lấp ao, đi hết 5 nhà chúng tôi đều nhận được câu trả lời “Các anh đi mua ở đâu chứ ở khu vực này một chủ lò gạch đã mua hết rồi. Ở đây chúng tôi không bán xe mà bán đứt ruộng cho chủ lò gạch, họ muốn lấy bao nhiêu là quyền họ bởi đất đó đã thuộc về họ”.

Chỉ cho chúng tôi xem một số xe đang khai thác đất ngoài ruộng xa, một phụ nữ người dân tộc Khmer nói: “Ở đây nhiều nhà bán đất cho chủ lò gạch để làm gạch. Gia đình tôi cũng bán hết mười mấy công, mỗi công 50 triệu đồng”. Hỏi vì sao bán đất thì chị cho biết: “Hồi trước bán bề mặt, sau đó dù đầu tư nhiều nhưng làm lúa không trúng, bị lỗ nên chúng tôi bán hết đất để chuyển qua nuôi bò”.

Theo phân tích, việc các thửa ruộng đã bị khai thác hết lớp đất mặt màu mỡ sẽ để lại nhiều hệ lụy lâu dài, lợi bất cập hại. Cụ thể, khai thác mất lớp đất mặt là lớp đất chứa nhiều chất dinh dưỡng nhất đã bị lấy đi, năng suất lúa giảm, sâu bệnh nhiều hơn, chi phí sản xuất tăng. Ngoài ra, lấy đất mặt ruộng một cách tùy tiện đã không cải tạo được đất, gây khó khăn trong sản xuất ở diện tích đó, mà còn ảnh hưởng xấu đến việc canh tác của diện tích chung quanh bởi việc lấy đất mặt không phải thực hiện đồng loạt. Vì vậy, mặt ruộng biến dạng, chỗ cao, chỗ thấp, rồi biến thành đất trũng, gây khó khăn cho sản xuất như điều tiết nước trên cùng một cánh đồng, dẫn đến tình trạng, nếu bơm đủ nước cho các hộ ruộng cao thì ngập úng xảy ra tại ruộng của các hộ đã bán lớp đất mặt; còn nếu bơm vừa đủ lượng nước cho hộ có ruộng thấp, thì ruộng cao thiếu nước trầm trọng. Đó là chưa nói tới ở một số cánh đồng, việc khai thác bừa bãi như thế vô tình đã tạo thành vùng trũng, tạo điều kiện cho nước mặn tràn vào, diện tích bị xâm nhập mặn ngày càng lớn.

Theo Sở Tài nguyên- Môi trường tỉnh Sóc Trăng nhận định: Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng có nhiều trường hợp khai thác, lấy tầng mặt của đất trồng lúa sử dụng vào mục đích san lấp mặt bằng các công trình xây dựng hoặc làm nguyên liệu sản xuất gạch, ngói,... Việc khai thác, lấy tầng mặt của đất trồng lúa là hành vi vi phạm pháp luật, hủy hoại đất, làm giảm năng suất lúa và ảnh hưởng đến việc sản xuất của các hộ dân xung quanh.

Vì vậy, những năm trước, Sở Tài nguyên- môi trường Sóc Trăng đã có công văn đề nghị UBND các huyện, thị xã, thành phố chỉ đạo Phòng Tài nguyên - Môi trường phối hợp các ban, ngành có liên quan tăng cường công tác kiểm tra, giám sát kịp thời phát hiện những trường hợp tự ý khai thác, lấy tầng mặt đất trồng lúa, có biện pháp khắc phục kịp thời, bảo vệ tốt nguồn tài nguyên đất. Tuy nhiên, tình trạng khai thác đất mặt vẫn diễn ra liên tục. Thậm chí nhiều diện tích đất lúa đã bị bán đứt phục vụ cho khai thác lấy đất phục vụ các nhu cầu khác. Thật đáng báo động.

Xuân Lương