Hà Nội: Bị thu hồi đất, người dân phường Kim Mã đã được bố trí tái định cư phù hợp?

Như báo Điện tử Dân Trí đã đưa tin về việc UBND quận Ba Đình ban hành Quyết định thu hồi đất và ban hành Quyết định phê duyệt phương án bồi thường đối với các hộ gia đình tại phường Kim Mã để phục vụ cho việc triển khai Dự án xây dựng đường Liễu Giai - Núi Trúc đã gây nhiều bức xúc cho người dân nơi đây. Các hộ dân tại phường Kim Mã khẳng định: Người dân tại phường Kim Mã luôn ủng hộ và tuân thủ chủ trương, chính sách của Nhà nước trong việc thực hiện Dự án, tuy nhiên, Nhà nước cần đảm bảo hài hòa giữa lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng với lợi ích của nhân dân.

Các hộ gia đình tại phường Kim Mã phản ánh: Các hộ gia đình đã sinh sống ổn định nhiều năm nay trên mảnh đất này, nay Nhà nước thu hồi đất nhưng không đảm bảo được điều kiện sống cho người dân đã khiến họ bức xúc. Nhiều hộ gia đình có hơn 10 nhân khẩu nhưng lại chỉ được bố trí 01 căn hộ tái định cư với diện tích 80m². Thậm chí có những hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, với diện tích nhà ở cũ, từ trước đến nay họ vẫn sinh sống ổn định, nay Nhà nước thu hồi đất, số tiền Nhà nước bồi thường hỗ trợ lại không đủ mua căn hộ tái định cư bốc thăm được. Mặc dù đã có đơn đề nghị xem xét về việc bố trí căn tái định cư phù hợp nhưng Ủy ban quận Ba Đình lại chỉ đưa ra 02 phương án để người dân lựa chọn đó là hoặc nhận tiền hoặc không đủ tiền mua nhà thì mua trả góp. Tuy nhiên, cả hai phương án này đều không khả thi với hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn bởi bản thân họ là người lao động phổ thông, họ không thể thanh toán được số tiền mà với họ là quá lớn để chi trả cho phần còn thiếu của tiền mua căn hộ, còn nếu như nhận tiền bồi thường và tự lo tái định cư thì số tiền bồi thường, hỗ trợ ít ỏi họ nhận được cũng không thể mua được một căn hộ khác phù hợp. Chính việc ban hành Phương án bồi thường, hỗ trợ không phù hợp đã đẩy nhiều gia đình lâm vào hoàn cảnh tiến thoái lưỡng nan trong việc lựa chọn phương án tái đinh cư.

Về vấn đề bố trí tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, PV Dân Trí đã có cuộc gặp và trao đổi với Luật sư Mai Bích Ngân - Công ty Luật TNHH Đông Hà Nội dưới góc nhìn pháp lý.

PV: Thưa Luật sư, xin Luật sư cho biết pháp luật quy định như thế nào về vấn đề tái định cư cho người có đất bị thu hồi?

Điều 79 Luật đất đai năm 2013 quy định về việc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất ở, theo đó: “Trường hợp không còn đất ở, nhà ở nào khác trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi thì được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở; trường hợp không có nhu cầu bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở thì Nhà nước bồi thường bằng tiền”.

Vấn đề tái định cư cho người bị thu hồi đất còn được quy định rõ tại Điều 6 Nghị định 47/2014/NĐ-CP, cụ thể: “Trường hợp thu hồi hết đất ở hoặc phần diện tích đất ở còn lại sau thu hồi không đủ điều kiện để ở theo quy định của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh mà hộ gia đình, cá nhân không còn đất ở, nhà ở nào khác trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất ở thu hồi thì được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở tái định cư;”.

Như vậy, để đảm bảo việc sinh kế của người dân có đất bị thu hồi, Luật đất đai đã quy định rõ về việc hỗ trợ tái định cư khi người dân bị thu hồi đất. Theo đó, trong trường hợp người bị thu hồi đất không còn đất ở, nhà ở nào khác trên địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất bị thu hồi hoặc còn đất nhưng diện tích đất không đủ điều kiện để ở theo quy định của UBND cấp tỉnh nơi có đất bị thu hồi thì Nhà nước sẽ bồi thường cho người dân bằng đất hoặc nhà ở tái định cư.

PV: Thưa Luật sư, theo phản ánh của người dân thì nhiều hộ gia đình tại phường Kim Mã có nhiều nhân khẩu, hộ khẩu nhưng lại chỉ bố trí 01 căn tái định cư hoặc tiền bồi thường hỗ trợ không đủ để mua căn hộ tái định cư bốc thăm được nhưng UBND quận Ba Đình lại không phê duyệt cho mua căn hộ phù hợp, Luật sư có ý kiến như thế nào đối với vấn đề này?

Trên thực tế, mỗi hộ gia đình có những đặc thù khác nhau, tuy nhiên, dù đặc thù như thế nào thì việc đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người dân vẫn luôn được pháp luật bảo vệ bởi việc người dân đang sinh sống ổn định mà bị thu hồi đất đã là một thiệt thòi rất lớn đố với họ.

Thứ nhất, đối với hộ gia đình có nhiều thế hệ, nhiều cặp vợ chồng cùng chung sống.

Khoản 2 Điều 6 Nghị định 47/2014/NĐ-CP quy định: “ Trường hợp trong hộ gia đình quy định tại Khoản 1 Điều này mà trong hộ có nhiều thế hệ, nhiều cặp vợ chồng cùng chung sống trên một thửa đất ở thu hồi nếu đủ điều kiện để tách thành từng hộ gia đình riêng theo quy định của pháp luật về cư trú hoặc có nhiều hộ gia đình có chung quyền sử dụng một (01) thửa đất ở thu hồi thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào quỹ đất ở, nhà ở tái định cư và tình thực tế tại địa phương quyết định mức đất ở, nhà ở tái định cư cho từng hộ gia đình.”

Theo quy định nêu trên thì hộ gia đình có nhiều thế hệ, nhiều cặp vợ chồng cùng chung sống trên một thửa đất bị thu hồi đủ điều kiện để tách thành từng hộ gia đình riêng sẽ được UBND cấp tỉnh nơi có đất bị thu hồi xem xét bố trí tái định cư phù hợp.

Như vậy, hộ gia đình có hơn 10 nhân khẩu tại phường Kim Mã sẽ thuộc trường hợp được xét cấp căn hộ tái định cư phù hợp nếu như những người trong hộ gia đình này đủ điều kiện để tách khẩu.

Căn cứ Khoản 3 Điều 34 Quyết định số 10/2017/QĐ-UBND của UBND thành phố Hà Nội thì Ủy ban nhân dân phường Kim Mã sẽ có trách nhiệm xác nhận hộ gia đình, cùng số nhân khẩu đang trực tiếp sinh sống tại địa chỉ nơi thu hồi đất trong quá trình xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ để đảm bảo Quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ đưa ra là có căn cứ và phù hợp với thực tế cs của người dân, do đó trước hết đây là trách nhiệm của UBND phường.

Tuy nhiên, để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình thì người dân cũng cần phải chủ động gửi Đơn đến cơ quan công an cấp xã, phường nơi cư trú để lấy xác nhận số nhân khẩu của gia đình và có Đơn đề nghị được cấp bổ sung căn hộ tái định cư theo quy định pháp luật. Khi đó, UBND tỉnh nơi có đất bị thu hồi sẽ căn cứ vào quỹ đất, quỹ nhà ở để bố trí căn hộ tái định cư phù hợp cho nguời có đất bị thu hồi, đảm bảo được nơi ở để họ ổn định cuộc sống.

Thứ hai, đối với những hộ gia đình mà số tiền bồi thường, hỗ trợ không đủ để mua căn hộ tái định cư

Căn cứ Điều 26 Nghị định 47/2014/NĐ-CP quy định về việc lâp và thực hiện Dự án tái định cư thì: “Khu tái định cư được lập cho một hoặc nhiều dự án; nhà ở, đất ở trong khu tái định cư được bố trí theo nhiều cấp nhà, nhiều mức diện tích khác nhau phù hợp với các mức bồi thường và khả năng chi trả của người được tái định cư”.

Như vậy, pháp luật quy định rõ tiêu chuẩn của khu tái định cư phải bố trí nhiều cấp nhà, nhiều mức khác nhau để không chỉ phù hợp với số lượng người ở như đã phân tích ở trên mà quan trọng hơn phải phù hợp với mức bồi thường và khả năng chi trả của người bị thu hồi đất nhằm đảm bảo ai cũng sẽ được đảm bảo có chỗ ở khi bị thu hồi đất. Nếu hộ gia đình bị thu hồi đất mà tiền bồi thường, hỗ trợ ít nhưng có nhu cầu được tái định cư thì sẽ được xem xét, bố trí căn tái định cư tối thiểu.

Trong trường hợp số tiền bồi thường, hỗ trợ về đất nhỏ hơn giá trị suất tái định cư tối thiểu thì người bị thu hồi đất sẽ được hỗ trợ khoản chênh lệch giữa giá trị suất tái định cư tối thiểu và số tiền được bồi thường về đất (Khoản 1 Điều 22 Nghị định 47/2014/NĐ-CP).

Rõ ràng, đối với hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn nhưng số tiền bồi thường cho gia đình họ quá ít, không thể mua được một căn hộ tái định cư với diện tích lớn thì UBND quận Ba Đình cần xem xét, thực hiện việc bố trí tái định cư phù hợp để người dân yên tâm ổn định cuộc sống.

Việc bố trí tái định cư cho người dân là vấn đề quan trọng và bức thiết cần được các cơ quan có thẩm quyền xem xét, nhằm đảm bảo cho người dân được ổn định cuộc sống, tạo được sự hài hòa về lợi ích giữa quốc gia, công cộng và lợi ích của người dân.

Xin cảm ơn Luật sư!

Anh Thế (thực hiện)