Trung Quốc gửi yêu sách ngang ngược tới Philippines ngay trước phán quyết về Biển Đông

Thời báo phố Wall dẫn lời một trong những trợ lý thân cận nhất của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte cho biết thông tin trên.

Vào buổi chiều ngày 12/7, khi Tòa trọng tài thường trực theo Phụ lục VII Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 công bố phán quyết cuối cùng về vụ kiện giữa Philippines và Trung Quốc liên quan tới yêu sách “đường chín đoạn” của Bắc Kinh trên Biển Đông, một phiên họp nội các của chính quyền Tổng thống Duterte cũng đang diễn ra tại Philippines. Sau màn vỗ tay ăn mừng vì kết quả tốt đẹp của vụ kiện, các thành viên trong nội các đã bắt tay thực hiện công việc đầu tiên, đó là ra một tuyên bố chung về vấn đề này.

Vào thời điểm đó, một bộ trưởng bỗng nhiên đứng lên nói rằng ông này đã đi ăn tối cùng đại sứ Trung Quốc vào tối hôm trước. Thông tin này ngay lập tức thu hút sự chú ý của Tổng thống Duterte.

“Ông làm gián điệp cho Trung Quốc rồi à?”, ông Duterte hỏi vị bộ trưởng bằng giọng châm chọc.

Theo lời người trợ lý kể lại, vị bộ trưởng này sau đó đã đưa ra một danh sách dài do đại sứ Trung Quốc gửi, trong đó liệt kê chi tiết những điều mà Bắc Kinh đề nghị Manila nói và không nên nói khi phán quyết được công bố chính thức. Dường như đã dự đoán trước được một kịch bản thất bại cho vụ kiện, Trung Quốc lo sợ trước viễn cảnh Philippines sẽ ra một tuyên bố sau phán quyết khiến Bắc Kinh thêm hổ thẹn.

Tổng thống Duterte bỗng trở nên nghiêm túc. Người trợ lý nói rằng, điều khiến ông Duterte khó chịu không chỉ vì sự ngạo mạn trong yêu sách của Trung Quốc gửi tới nước ông, mà còn bởi trước đó, đích thân Tổng thống đã tới gặp trực tiếp và trấn an đại sứ. “Ông ta không tin những gì tôi nói à?”, ông Duterte hỏi.

“Điều này tôi nói riêng tại đây thôi. Lẽ ra tôi cũng định sẽ tuyên bố một vài điều trong số ấy, nhưng bởi vì đại sứ quán (Trung Quốc) cứ muốn tôi phải nói (theo ý họ), nên giờ tôi sẽ không nói nữa”, ông Duterte nhấn mạnh.

Thời báo phố Wall nhận định vị lãnh đạo của Philippines đã nhận được một bài học về sự can thiệp thô bạo của Trung Quốc thông qua vụ việc trên. Trước đó, khi còn giữ chức vụ Thị trưởng thành phố Davao và sau này được bầu làm Tổng thống, ông Duterte thường nhận được sự kính nể từ mọi người. Tuy nhiên, sự can thiệp từ phía Trung Quốc vào chiều ngày hôm đó đã khiến ông khó chịu. Ông cảm thấy Bắc Kinh đang đùa cợt với mình.

Thế mắc kẹt giữa Trung Quốc và Mỹ

Mặc dù mới nhậm chức tổng thống chưa lâu nhưng ông Duterte đã cảm nhận thấy rõ thế khó của Philippines trong mối quan hệ với Trung Quốc và Mỹ. Manila được cho là bị mắc kẹt trong cuộc đối đầu giành vị trí cường quốc trong khu vực giữa Washington và Bắc Kinh. Một số người Trung Quốc cho rằng Philippines giống một quân tốt của Mỹ trong ván cờ này.

Trước khi tòa trọng tài quốc tế ra phán quyết về vụ kiện, trong đó tuyên bố Trung Quốc không có cơ sở pháp lý để đòi quyền chủ quyền đối với yêu sách của nước này trên Biển Đông, đồng thời khẳng định Bắc Kinh đã vi phạm khi xây đảo nhân tạo trái phép và có hành vi va chạm với tàu cá Philippines, những người chỉ trích Tổng thống Duterte cho rằng ông sẽ lùi bước trước Trung Quốc.

Trong chiến dịch tranh cử, ông Duterte từng ám chỉ tới việc sẽ đổi chủ quyền trên biển để lấy tuyến đường sắt do Trung Quốc xây dựng tại quê nhà Mindanao, một tỉnh nghèo của Philippines. Ông Duterte cũng cam kết sẽ không để quân đội Philippines đứng trước nguy cơ đối đầu với quân đội Trung Quốc, một kịch bản mà Manila sẽ không bao giờ giành phần thắng. Thậm chí, ông còn nói đùa rằng sẽ lái xuồng máy tới bãi cạn Scarborough để tự mình bảo vệ bãi cạn tranh chấp này.

Tổng thống Duterte không phải là người phát động cuộc chiến pháp lý với Trung Quốc, mà ông thừa hưởng nó từ Tổng thống tiền nhiệm Benigno Aquino III. Tuy nhiên, sau khi phán quyết của tòa trọng tài quốc tế có lợi cho Philippines, ông Duterte lại muốn sử dụng kết quả đó để làm đòn bẩy trong các cuộc đàm phán song phương với Trung Quốc. Mặc dù vậy, Bắc Kinh ngang nhiên phủ nhận phán quyết của tòa, lớn tiếng gọi đây chỉ là “tờ giấy lộn” và không đàm phán với Manila trên cơ sở phán quyết này.

Trong khi đó, Washington cũng đang thận trọng theo dõi "nhất cử nhất động" của tân Tổng thống Philippines. Về phần mình, ông Duterte cũng không giấu giếm sự thật rằng ông hoài nghi về những cam kết an ninh mà Mỹ dành cho Philippines.

Ramon Beleno, giáo sư Đại học Ateneo de Davao, nhận định: “Trong khi ông Aquino tin rằng Mỹ luôn đứng sau hậu thuẫn Philippines thì ông Duterte lại muốn một chính sách độc lập hơn và không cần tới sự hỗ trợ từ phía Mỹ”.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là ông Duterte muốn bỏ rơi đồng minh. Theo người trợ lý của tổng thống Philippines, trong cuộc họp nội các, ông Duterte tuyên bố hoan nghênh việc tàu sân bay Mỹ phô diễn sức mạnh. “Hãy để cho họ điều tàu tới đây. Các ông có thể bảo họ: “Tới đi”. Nhưng tôi thì không thể công khai nói ra như vậy”, ông nói.

Đánh giá về quan điểm của ông Duterte trong quan hệ với Trung Quốc, Chito Sta. Romana , Chủ tịch Hội Nghiên cứu Trung Quốc của Philippines, cho rằng, "Có một sự thay đổi". Ông Duterte “đã đánh tín hiệu với Bắc Kinh rằng ông muốn hợp tác, chứ không phải đối đầu”, theo Chito Sta. Romana.

So với Tổng thống tiền nhiệm, ông Duterte là người có tính cách dễ thay đổi hơn. Trung Quốc hy vọng tổng thống mới của Philippines sẽ cân nhắc cách hành xử của mình. Tại Bắc Kinh, “người trừng phạt”, biệt danh của ông Duterte vì những chiến thuật trấn áp tội phạm mạnh tay, có lẽ đã gặp đúng đối thủ.

Thành Đạt

Theo Thời báo phố Wall