Ngược miền Tây ngỡ Tết vẫn còn xa

Lật tung lòng suối tìm vàng ngày cuối năm.

Tỉnh lộ 532 ngập trong bùn đất, trơ cả lõi thép

Vượt qua những cánh rừng mờ sương, qua những đàn bò trơ xương tìm lá cây trong buốt giá chúng tôi đặt chân đến Châu Cường. Lạnh. Hai hàm răng "đánh đàn". Hai bàn tay cóng đến tê dại. Những người vốn quen với chăn ấm đệm êm chúng tôi tưởng như mình không thể trụ nổi với các khí hậu khắc nghiệt của miền sơn cước này.

Dòng Nậm Hàng xuất hiện ngay bên đường. Cả lòng sông bị đào bới không thương tiếc, chi chít những hầm những hố. Số đất nông nghiệp ít ỏi cũng bị lật tung lên để tìm vàng. Dưới dòng nước đục ngầu hàng chục con người ngụp lặn trong giá buốt để tìm vận may. Nếu may mắn (mà thường là rất hiếm hoi) họ có thể đãi được một ít vàng cám thì sẽ săm sanh cái tết tươm tất hơn. Cái nghèo cái khó khiến họ bất chấp sự nguy hiểm đến sức khỏe và cả tính mạng để đặt cược vào canh bạc này.

Trên một khúc sông áng chừng khoảng hơn chục người đang miệt mài với xẻng, sàng và chảo đãi. Trong số đó hơn một nửa là phụ nữ và trẻ em. Cứ 3 người một nhóm vừa đào vừa đãi. Hai bé gái khoảng chừng hơn 12 tuổi tách hẳn ra. Bậm miệng thọc cái xẻng vào lòng suối, con bé run run đổ vào cái chảo cho bạn đãi. Ngấm lạnh, môi của chúng tím đen lại nhưng khuôn mặt lại quyết tâm đến lạ lùng. Một đứa vẫn còn mặc nguyên cái áo sơ mi trắng...

Không giống như trên dòng Nậm Mộ hay Sông Lam, các công đoạn khai thác vàng nơi đây đều được tiến hành bằng tay. Sắp Tết rồi không nghỉ mà đi chợ sắm Tết à? Chúng tôi hỏi vọng xuống. Người phụ nữ ngừng tay đãi ngước lên: "Không có tiền thì lấy chi mà sắm". Cả nhà 5 con người đều đổ ra dòng sông này với hy vọng kiếm được ít vàng cám bán sắm Tết. Vàng hiếm hoi, khai thác thủ công, những ngày cuối năm các lực lượng chức năng huyện Quỳ Hợp đẩy đuổi "rát" hơn. Bởi vậy cái "mộng" kiếm tiền sắm sửa Tết của những con người này trở nên xa vời. Tết vì thế cũng xa hơn...

Tỉnh lộ 532, đoạn từ Châu Cường đến Châu Hồng ngập trong bùn. Mặc dù đã được đổ nhựa nhưng mỗi ngày phải gánh hàng trăm chiếc xe trọng tải lớn chở thiếc và đá trắng về xuôi nên con đường này xuống cấp nhanh chóng. Có những đoạn trơ cả thép, bùn nhão dày cả gang tay, hai bên đường bị xe ô tô đào thành rãnh. Một phần bùn là do các công ty khai thác kim loại màu gây ra. Từng đống đất như những trái núi nhỏ được người ta đổ ven vệ đường rồi cầm vòi nước xịt thẳng vào. Bùn đất theo nước tràn ra đường, chảy thẳng xuống ruộng chỉ còn trơ lại từng đống quặng thiếc.

Mót quặng thiếc là nguồn thu nhập cuối năm của không ít đồng bào xã Châu Hồng. Từ sáng sớm hàng trăm người dân đã đổ ra các đống đất để bới, đãi quặng. Trong gió núi thốc vào người, trong vũng nước ít ỏi họ vẫn cần mẫn lọc đất để lựa những mẫu quặng bé bằng hạt sỏi, may mắn hơn có người tìm được những hòn quặng to bằng nắm tay. Mỗi ngày đãi được chừng một bơ quặng là cũng đủ để chi phí cho những sinh hoạt trong nhà và dành một ít để sắm sanh ngày tết.

Hai bên vệ đường, từng nhóm người đốt củi sưởi ấm xua tan cái lạnh ngày cuối năm và kể chuyện tết ngày xưa. Chỉ kể để cho đỡ nhớ không khí tết thôi chứ vào thời điểm này Châu Hồng vẫn chưa thấy không khí Tết. Có chăng là những chiếc xe chở đào rừng chạy qua. Những đứa trẻ nhìn chúng tôi lạ lẫm tò mò. Một thằng bé chỉ trỏ đôi giày nilon đặc biệt của anh đồng nghiệp rồi cả bọn cười rúc rích. Trời mưa, đường sục bùn nên anh phải "gia cố" thêm một túi bóng ở ngoài giày cho khỏi bẩn.

Sôi động nhất ở xã vùng cao này có lẽ là chiếc xe hàng của một người đàn ông dưới xuôi lên. Chiếc xe máy trang bị thêm một chiếc thùng phía sau trông như một gian hàng nho nhỏ với đủ loại hàng hóa. Từ lọ nước rửa bát, chiếc dây buộc tóc cho đến chùm đèn nháy đủ màu và cả những chiếc đĩa ca nhạc xập xình. Vài người lớn ghé lại ngắm nghía rồi bỏ đi vì chẳng có tiền mua. Bọn trẻ con chụm đầu lại, mắt thèm thuồng nhìn vào hũ kẹo xanh đỏ tím vàng trên giá...

Nghèo khó, thiếu thốn, Tết dường như vẫn còn rất xa...

Một số hình ảnh PV Dân trí ghi lại trên đường lên miền Tây những ngày cuối năm:

Ngâm mình trong dòng nước lạnh buốt

Chưa có tiền sắm Tết nên chưa thể nghỉ...

Cả dòng Nậm Hàng tan hoang...

Những người đàn ông này đang tìm quặng từ đống đất bên vệ đường, nếu may mắn sẽ có tiền sắm sửa một cái Tết tươm tất

Hàng từ miền xuôi lên.