Ký ức không thể phôi phai của người lính không quân

Đó là những ký ức của đại tá về hưu Hoàng Thước - ở phường Hưng Phúc, TP Vinh, Nghệ An trong những ngày cả nước hướng tới kỷ niệm 50 năm Hải quân Việt Nam đánh thắng trận đầu.

Ở vào cái tuổi thất thập cổ lai hy, đại tá Hoàng Thước vẫn còn minh mẫn, nhanh nhẹn khi nhớ lại những ngày 50 năm về trước. Ông nhớ lại thành Vinh khi đó lửa đạn mịt mù; nhớ quân và dân thành phố Vinh anh dũng kiên cường nã đạn vào giặc Mỹ.

Nhớ về quá khứ, ông không khỏi tự hào: Tại sao trong trận tập kích của không quân Mỹ ngày 5/8/1964, chúng ta với trang bị vũ khí, khí tài còn thô sơ lạc hậu, với lớp cán bộ chiến sỹ phòng không tuổi đời còn rất trẻ, mà vẫn đánh kiên cường, bắn rơi máy bay Mỹ?

“Chúng lợi dụng đánh vào ngày chủ nhật (5/8) giờ nghỉ trưa (12h25') để tạo bất ngờ. Từ ngoài biển địch bay thấp 50-100m, lợi dụng dãy núi Hồng Lĩnh để che giấu đội hình, hạn chế sự phát hiện của ra đa và mắt thường của quân ta. Nhưng chúng đã bị lực lượng không quân của ta đánh mãnh liệt tiêu diệt 2 máy bay trong trận buổi trưa hôm đó. Buổi chiều (16h30') chúng đánh chế áp trận địa pháo trung cao C138 (ở Xuân An - Nghi Xuân - Hà Tĩnh): Vì C138 ở phía trước đội hình chiến đấu, việc chi viện của các loại hỏa lực ở bắc sông Lam có khó khăn. Pháo tung cao đánh bay thấp hạn chế hiệu quả bắn thấp, C138 lại không có sung máy bảo vệ ...”, đại tá Hoàng Thước nhớ lại.

Đầu 1964, quân và dân miền Bắc nói chung và lực lượng vũ trang thành phố nói riêng đã sẵn sàng chiến đấu về mọi mặt. Phong trào thi đua quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược được dấy lên mạnh mẽ rộng khắp. Các đơn vị phòng không, phòng không hải quân và lực lượng dân quân tự vệ được lệnh chuyển trạng thái sẵn sàng chiến đấu cấp cao, tổ chức biên chế các đơn vị được tăng cường đủ quân số, vĩ khí khí tài, đạn dược quân trang quân dụng được bổ sung, sửa chữa, đồng bộ ở trạng thái tốt nhất…

Trung đoàn phòng không 280 gồm 6 đại đội + 3 trung đội với 21 khẩu 90 ly, 18 khẩu 57 ly, 6 khẩu 14 ly 5, 2 nòng + 1 trung đội đèn chiếu. Đại tá Hoàng Thước cho biết: “Nhiệm vụ của trung đoàn phòng không 280 là hiệp đồng với lực lượng phòng không các tàu hải quân, lực lượng Phòng không tầm thấp của dân quân tự vệ, có nhiệm vụ bảo vệ an toàn các mục tiêu: kho xăng dầu Hưng Hòa, cảng + phà Bến Thủy, nhà máy điện, Sở chỉ huy quân khu 4… Lực lượng được bố trí phía Bắc sông Lam 5 đại đội + 3 trung đội, 1 đại đội Nam sông Lam Nghi Xuân”.

7h25 ngày 5/8 lệnh quân chủng phòng không trung đoàn 280 chuyển cấp 1 ra đa tình báo phát hiện 2 tốp máy bay, cự ly cách bờ biển Nghệ An - Hà Tĩnh 50-120km, 1 máy bay trinh sát chiến lực U2 bay dọc bờ biển Nghệ An - Hà Tĩnh rồi bay qua không phận TP.Vinh ở độ cao 20km. 10h36' địch đã ra xa, trung đoàn về cấp 2.

Đến 12h25' một tốp máy bay cường kính hải quân 8A4D, xuất kích từ tàu sân bay Ticon Đờrôga, vào biển cửa Sót bay thấp, vào đến cự ly 30km chúng tách thành 2 tốp (mỗi tốp 4 chiếc đội hình hàng dọc). Tốp 1 bay dọc khe nhà Trò (dãy Hồng Lĩnh) độ cao 200m phóng rốc két vào trận địa C138 ở Xuân An, bay vượt sông Lam đánh nhiều loạt rốc két vào kho xăng dầu Hưng Hòa. Tốp 2: 4A4D bay dọc Sông Lam vào đánh cảng Bến Thủy.

Ông Hoàng Thước tự hào: “Lúc đó, 6 súng máy 14ly5 trực chiến ở đỉnh phía Đông núi Quyết (tại TP Vinh) đã đón đánh tốp máy bay này và đây cũng là loạt đạn phòng không đầu tiên của quân và dân thành phố đánh trả máy bay địch”.

Ông cũng kể rành rọt chi tiết từng trận đánh: Ở trận địa C138: 12h30' bộ đội đang ở vị trí cấp 2, trực ban trinh sát ở sở chỉ huy phát hiện "máy bay địch bay thấp hướng 34", cũng là lúc tốp 4 chiếc A4D bay thẳng vào trận địa bắn 2 loạt rốc két vào trung tâm trận địa pháo. Đồng thời tốp máy bay này bay sang kho xăng phóng nhiều loạt rốc két vào kho xăng Hưng Hòa kho bốc cháy chỉ ít giây sau đó.

Ông kể: “Hôm đó chính trị viên đại đội Trần Văn Liên, đại đội trưởng Nguyễn Văn Sa, trung đội trưởng pháo 1 Nguyễn Văn Ny, quản lý đại đội Nguyễn Đình Chi, pháo thủ Trần Văn Bửu và nhiều chiến sĩ khác, ngay trong chốc lát đã lao ra trận địa. Chính trị viên đứng lên và hô lớn "Tất cả về vị trí, nhanh chóng bắn, kiên quyết nổ súng bắn rơi máy bay địch". Dưới sự chỉ huy khẩn trương dứt khoát của đại đội trưởng, đại đội phó Trần Văn Do ở trung tâm trận địa đã phất cờ bắn 6 loạt vào các tốp máy bay địch đang quần thảo trên bầu trời thành phố (bắn bằng phần tử lắp sẵn) vì khí tài ra đa MCH đã tính toán được phần tử bắn nhưng toàn bộ dây điệu chuyền phân tử bị đứt do rốc két nên pháo phải bắn bằng phân tử lắp sẵn)”.

Ở Đại đội 71 pháo 57 ly bảo vệ cảng Bến Thủy: Khi tốp 02: 4A4D bay dọc Sông Lam vào đánh cảng Bến Thủy. Đại đội trưởng Bùi Chí Mẹo, đã khẩn trương tổ chức, chủ động bắt mục tiêu, tính toán phần tử bắn, bắn nhiều loạt vào các tốp máy bay địch. Địch phát hiện hỏa lực rất có hiệu quả của đại đội C71; 2 chiếc A4D bổ nhào đánh bom phá vào trận địa, 2 quả bom rơi gần 1 khẩu pháo làm 5 pháo thủ bị thương, pháo bị vùi lấp hỏng nặng.

Nhưng lúc đó, khí thế quật cường, pháo thủ trẻ tiếp đạn Nguyễn Văn Minh mặc dù bị đất vùi lấp, nén nỗi đau anh tự bới đất đứng dậy, chủ động vác cả hòm đạn sang khẩu đội bạn tiếp tục chiến đấu.

“Đây là tấm gương chiến đấu dũng cảm của 1 chiến sĩ trẻ mới 17 tuổi đời như Nguyễn Văn Minh. Chiến sĩ Minh mới nhập ngũ nhưng đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Sau trận đánh chiến sĩ Nguyễn Văn Minh được đề nghị tặng Huân chương chiến công hạng 3, được ra Hà Nội báo cáo thành tích chiến đấu và vinh dự được gặp Bác Hồ”, đại tá Hoàng Thước nhớ lại giây phút đồng đội bị bom vùi dập.

Trong trận chiến đấu này, quân và dân thành phố đã hiệp đồng chiến đấu tốt, bắn rơi 2 máy bay Mỹ (có 1 chiếc rơi cách bờ 10km). Sau trận chiến đấu Bộ tư lệnh Phòng không, Bộ tư lệnh QK4, thành Ủy và Chỉ huy Trung đoàn 280 đã kịp thời gửi thư khen ngợi động viên tinh thần phối hợp lực lượng giữa 3 thứ quân. Nổ súng đánh trả kịp thời bắn rơi 2 máy bay địch. Nhắc nhở các lực lượng Phòng không khẩn trương rút kinh nghiệm, bổ sung phương án chiến đấu, bổ sung quân số trang bị đạn dược, củng cố ngụy trang lồng sự, tổ chức trực ban trên mâm pháo để tiếp tục đánh thắng địch trong các trận tiếp theo.

Đồng đội ngã xuống cho ta bình yên hôm nay

Với đại tá Hoàng Thước, trong trận đánh thắng đầu tiên của quân và dân thành phố Vinh thời bấy giờ khi những chiến sĩ ngã xuống ông không bao giờ quên.

Đại tá Hoàng Thước nhớ lại trận đánh thứ 2 một cách chi tiết: 16h30' ngày 5/8/1964 địch chỉ đánh chế áp trận địa C138 Xuân An - Nghi Xuân do nó phát hiện C138, pháo trung cao, ở phía trước đội hình chiến đấu, khả năng bắn máy bay thấp… Nhận thấy lực lượng của ta có phần yếu đi, chúng điều máy bay 4A4D bay thấp đội hình hàng dọc, từ dãy Hồng Lĩnh và phóng rốc két, bắn đạn 20 vào trận địa, sau đó cất cao ngoặt nhanh ra biển cửa Hội.

Đại tá Hoàng Thước ôn lại những ngày bom đạn trong trận thắng đầu của quân và dân thành phố Vinh.

“Đại đội trưởng Nguyễn Văn Sa, nhanh chóng phán đoán đánh thủ đoạn chiến thuật cách đánh của địch, đã kịp thời chỉ thị cho các khẩu đội pháo: tổ chức dựng màn đạn trước hướng bổ nhào của địch. Lúc này địch dùng rốc két phóng loạt và 20 ly nổ mảnh để diệt sinh lực ta. Một số khẩu đội trưởng và pháo thủ bị thương và hy sinh. Ở khẩu đội 6 do thiếu pháo thủ quản lý đại đội Nguyễn Đình Chi vào thay pháo thủ số 1, lái xe Võ Bá Thứ thay pháo thủ tiếp đạn. Khẩu đội 4 pháo thủ 2 nạp đạn Phạm Đức Huynh một mình kiêm 2 số, anh nạp đạn liên tục 25-30 viên không nghỉ (1 quả đạn nặng 32kg) khi có 1 quả rốc két nổ gần hất và đồng chí Huynh ngã xuống, anh bị thương khá nặng vết thương vùng bụng, máu ra nhiều nhưng vẫn dấu đồng đội tiếp tục chiến đấu. Trận đấu kết thúc, đồng chí Huynh mới chịu để anh em đưa đi viện”, đại tá Hoàng lau vội dòng nước mắt khi nhớ về đồng đội trúng đạn địch.

Trong khi đó, ở trung tâm trận địa 1 quả rốc két nổ gần làm sập hầm chỉ huy bắn, chiến sỹ thông tin Tống Trường Sơn bị thương, máu ra nhiều, anh vẫn nén đau, băng qua lửa đạn để nối dây thông tin đảm bảo cho Chỉ huy chiến đấu. Và đặc biệt là khẩu đội trưởng Phan Đăng Cát anh được cấp trên cho về phép vì có việc gia đình. Cầm trên tay giấy phép và một ít quà của đơn vị gửi đang chuẩn bị về thì những loạt mưa bom của địch giáng xuống…

Đại tá Hoàng Thước chia sẻ, đây là trận đầu thử lửa nhưng đã có nhiều tấm gương chiến đấu dũng cảm, xứng đáng được lịch sử ghi danh. Đó là tấm gương chiến đấu dũng cảm của Khẩu đội trưởng Phan Đăng Cát 3 lần bị thương, tay vẫn cầm chặt lá cờ chỉ huy. Đó là Phạm Đức Huynh một mình kiêm nhiệm 2 số, quả đạn nặng hơn 30kg anh đã nạp liên tục 30-40 viên không nghỉ, 2 lần bị thương vẫn quyết không rời vị trí được phân công. Là chiến sĩ thông tin Tống Trường Sơn bị thương nặng vẫn băng qua làn đạn, nối dây thông tin đảm bảo thông tin thông suốt...