Kiểm toán 27 tuyến đường BOT: Dự án nào cũng có vấn đề!

Đó là những vấn đề được nêu ra tại buổi làm việc giữa đoàn giám sát của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội với Kiểm toán Nhà nước về việc thực hiện chính sách, pháp luật về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thức hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT) sáng 21/2.

Kiểm toán nhà nước chỉ rõ một vấn đề, theo quy định tại các nghị định về đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT nhà đầu tư được lựa chọn theo một trong hai hình thức đấu thầu hoặc chỉ định thầu. Nhưng thực tế hầu hết các dự án đều lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức chỉ định thầu.

Phó tổng Kiểm toán Nhà nước Nguyễn Quang Thành nêu con số cụ thể: “Trong số 27 dự án thì 26 dự án chỉ định thầu, một dự án đấu thầu có hai nhà thầu thì một nhà thầu bỏ cuộc”.

Băn khoăn về con số nêu ra, Phó Chủ nhiệm UB Kinh tế Dương Quốc Anh đặt câu hỏi, bối cảnh gấp rút đến mức nào mà hầu hết các dự án đều chỉ định thầu, trong khi hiện nay trong mua sắm công thì chỉ định thầu rất khó khăn, tổ chức hội nghị còn đấu thầu mà dụ án lớn thế mà chỉ định thầu?

Ông Dương Quốc Anh cũng đề cập vấn đề lưu lượng phương tiện giao thông qua trạm thu phí.

Kiểm toán Nhà nước cho biết, hiện chưa có văn bản quy định cụ thể xác định lưu lượng phương tiện giao thông qua trạm thu phí. Các dự án xác định chỉ tiêu này dựa trên hồ sơ khảo sát và phân tích số liệu khảo sát tính toán bình quân lưu lượng xe hai đoạn trên tuyến dự án để tính bình quân lưu lượng xe năm gốc tính toán. Mức tăng trưởng lưu lượng xe được tính toán dựa trên yếu tố tăng trưởng GDP của cả nước, vùng hấp dẫn và tăng trưởng vận tải trong vùng nói chung, Bộ Giao thông vận tải quyết định phê duyệt mức tăng trưởng xe dự kiến theo các giai đoạn để làm cơ sở dự báo lưu lượng xe trong tương lai.

Vì vậy, một số dự án xác định không phù hợp với thực tế, chỉ dựa trên số liệu thống kê của tư vấn khảo sát trong hai ngày để nội suy ra lưu lượng phương tiện 365 ngày hoặc căn cứ kết quả khảo sát lưu lượng phương tiện của Tổng cục đường bộ Việt Nam đã cũ) nên ảnh hưởng trực tiếp đến chỉ tiêu doanh thu hoàn vốn của dự án.

“Tại sao thống kê hai ngày để tính lưu lượng phương tiện 365 ngày mà không lắp camera để tính toán?” – vẫn là ông Dương Quốc Anh nêu câu hỏi.

Giải đáp thắc mắc này, Phó tổng Kiểm toán Nhà nước Nguyễn Quang Thành cho biết, Kiểm toán Nhà nước đã bố trí người của cơ quan này ngồi ở trạm thu phí 24/24 giờ để tính lưu lượng xe và thấy số xe khác hẳn với số liệu của nhà đầu tư.

Từ số liệu này, sau khi rà soát các chỉ tiêu đầu vào, tính toán lại phương án tài chính cho sát thực tế và phù hợp với quy định nhà nước hiện hành, Kiểm toán Nhà nước đã giảm thời gian thu phí hoàn vốn của các dự án từ 10 tháng đến 13 năm so với phương án tài chính ban đầu của đơn vị lập.

Cá biệt, Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị chấm dứt việc thu phí với dự án tuyến tránh quốc lộ 1 đoạn qua thị xã Tam Kỳ và đường ĐT 618 huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam, giảm thời gian thu phí hơn 3 năm (theo phương án tài chính đến tháng 6/2018 dự án mới dừng thu phí).

“Cộng nhanh số liệu phải giảm thời gian thu phí hoàn vốn của tất cả các dự án thì 26 dự án phải giảm hàng trăm năm thu phí” - ông Nguyễn Văn Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam nhận xét.

Phó tổng kiểm toán Nhà nước Nguyễn Quang Thành thì dùng từ “tự tung tự tác” để khái quát về hoạt động các nhà đầu tư BOT. Ông Thành cũng đồng tình với nhiều ý kiến trước đó là vai trò của quản lý nhà nước rất mờ nhạt gần như đứng ngoài phương án tài chính của các dự án, nhà đầu tư tự chọn thiết kế tự thi công và tự khai doanh thu.

Kết quả kiểm toán cho thấy công tác quản lý chi phí đầu tư thực hiện tại các dự án đều tồn tại, sai sót về khối lượng, định mức, đơn giá. Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị xử lý tài chính gần 1.400 tỷ đồng (giá trị được kiểm toán là 60.300 tỷ đồng).

P.Thảo