Khoáng sản là miếng mồi ngon dễ bị khai thác triệt để, bất chấp hệ quả

Thảo luận tại hội trường về kinh tế - xã hội sáng 4/11, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho biết, dự án Luật Địa chất và khoáng sản dự kiến thông qua kỳ họp này, đã sửa đổi bổ sung rất nhiều điểm bất cập về quản lý nhà nước, tổ chức thực hiện, khai thác...

Khoáng sản là tài nguyên quý giá của đất nước, hầu hết không được tái tạo phát triển mà ngày càng cạn kiệt. Đại biểu cho rằng thực tế đó đòi hỏi phải được quản lý, khai thác, sử dụng tiết kiệm, đóng góp tương xứng vào ngân sách.

"Tuy nhiên, thực tiễn diễn ra còn nhiều vấn đề cần phải nghiên cứu thấu đáo vì "khoáng sản là miếng mồi ngon" mà những người biết cách sẽ khai thác triệt để, bất chấp hệ quả, miễn có lợi cho họ", đại biểu nhấn mạnh.

Nhiều khoáng sản quý giá nằm lẫn lộn trong đất đá. Vì vậy, lợi dụng sơ hở của pháp luật, tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản quý hiếm chung với vật liệu thông thường mà không bị phát hiện.

Theo đại biểu, ngoài ra, việc khai thác khoáng sản quý trái phép diễn ra cục bộ ở một số nơi vẫn qua mắt được cơ quan chức năng.

"Tình trạng này không những tài nguyên quốc gia bị thất thoát lãng phí, còn kéo thêm nhiều người tử nạn do khai thác thủ công lén lút không an toàn", ông Hòa cho hay.

Đại biểu Đồng Tháp nêu thêm về thực tế việc kê khai số lượng quặng, khoáng sản được thu hồi, phụ thuộc vào tính tự giác của tổ chức cá nhân doanh nghiệp. Vì vậy, cơ quan quản lý nhà nước rất khó kiểm soát.

Chưa kể, các mỏ khoáng sản được cấp phép khai thác theo cơ chế "xin - cho" cũng làm thất thu ngân sách. 

Riêng ở đồng bằng, ông Hòa nêu, việc khai thác cát sỏi vật liệu xây dựng thông thường cũng không kém phức tạp, bất cập vì cát sỏi được hình thành theo quy luật tự nhiên của dòng sông, phụ thuộc lưu lượng, dòng chảy, địa hình tích tụ, độ bồi lắng ...

Cho nên, việc quy hoạch đánh giá trữ lượng rất khó khăn, độ chính xác không cao. "Cát tặc" thường khai thác ở những nơi giáp ranh, địa hình phức tạp giữa các địa phương để dễ dàng lẩn trốn. 

Hiện nay, hạ tầng giao thông được triển khai, đại biểu lo ngại khả năng thiếu vật liệu rất lớn, sẽ làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công các dự án công trình.

Ở khu vực miền Trung, theo ông Hòa, khi các mỏ vật liệu được quy hoạch phần lớn do tư nhân quản lý. Các đơn vị thi công phải thỏa thuận mua lại gặp khó khăn về giá cả.

Từ thực tế trên, đại biểu đề nghị giải pháp cần thiết trong sử dụng đất đá từ các mỏ khoáng sản, xỉ than từ các nhà máy nhiệt điện, thay thế cho cát sông làm vật liệu thông thường.

Theo đại biểu, cát biển cần nghiên cứu kỹ lưỡng, có đánh giá tác động để khi sử dụng không ảnh hưởng đến môi trường. Riêng việc nghiên cứu xây dựng cầu cạn trên vùng đất yếu, trũng cần nhanh chóng thực hiện.