Hàng loạt vi phạm về thủy lợi tại Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

Theo Kết luận thanh tra công tác quản lý nhà nước về thủy lợi, đê điều và phòng chống thiên tai tại Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) của Thanh tra Chính phủ, Bộ này thực hiện phê duyệt điều chỉnh, bổ sung 3 quy hoạch thủy lợi đối với một số lưu vực sông đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (sông Cầu - sông Thương, sông Lô - sông Gầm, sông Mã) không đúng thẩm quyền. Căn cứ quy hoạch này, Bộ NN&PTNT đã phê duyệt 3 dự án với tổng mức đầu tư trên 343 tỷ đồng.

Bộ NN&PTNT lập, phê duyệt mới 7 quy hoạch thủy lợi đối với một số lưu vực sông, vùng, miền với giai đoạn quy hoạch là 12 năm, vượt 2 năm, thực hiện không đúng Luật Thủy lợi và chưa lấy ý kiến Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Quy hoạch thủy lợi vùng Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, lưu vực sông Cầu - Thương có thời gian lập, phê duyệt kéo dài trong 4 năm đã ảnh hưởng đến chất lượng quy hoạch.

Từ việc Bộ NN&PTNT, UBND một số tỉnh thực hiện không đúng các quy định pháp luật trong lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh, bổ sung các quy hoạch thủy lợi dẫn đến thiếu cơ sở để triển khai thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế do giai đoạn của kế hoạch phát triển kinh tế không phù hợp nhau, thiếu cơ sở để phê duyệt chủ trương đầu tư xây dựng, quản lý khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi.

Trong khi đó, dự án sửa chữa, nâng cấp hệ thống Bắc Hưng Hải giai đoạn 2 có tổng mức đầu tư dự án sau điều chỉnh tăng trên 63 tỷ đồng so với tổng mức đầu tư lần đầu.

Báo cáo thẩm định của Vụ Kế hoạch, Cục Thủy lợi đề nghị tách dự án thành 3 dự án thành phần nhưng không thẩm định việc phân bổ nguồn vốn theo kế hoạch đầu tư công trung hạn cho từng dự án thành phần. Chưa thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn, dự kiến bố trí vốn đối với từng dự án thành phần.

Đối với dự án thành phần số 3 "Sửa chữa, nâng cấp hệ thống Bắc Hưng Hải giai đoạn 2, tỉnh Bắc Ninh", báo cáo thẩm định của Cục Thủy lợi không đánh giá sự phù hợp giữa tổng mức đầu tư của dự án với khả năng cân đối nguồn vốn đầu tư công trung hạn và hàng năm. Điều này thực hiện không đúng quy định của Luật xây dựng và Nghị định 40/2020 của Chính phủ quy định thi hành một số điều của Luật Đầu tư công.

3 tỉnh Đồng Tháp, Nghệ An, Cà Mau chưa triển khai cắm mốc chỉ giới phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi nhưng Bộ NN&PTNT chưa kiểm tra, đôn đốc thực hiện.

Từ các vi phạm đó, Thanh tra Chính phủ cho rằng dẫn đến thiếu cơ sở để đầu tư xây dựng, quản lý, khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi; kết quả đầu tư các dự án, đề án thấp: Số dự án đã và đang đầu tư đạt tỷ lệ 24,7% và tổng mức đầu tư dự án đạt trên 55,5%.

Bộ NN&PTNT còn bị phát hiện kê khai, cập nhật vào cơ sở dữ liệu về tài sản kết cấu hạ tầng thủy lợi, cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công chưa đầy đủ để quản lý thống nhất. Từ đó dẫn tới các tỉnh gặp khó khăn trong việc xác định nguyên giá, giá trị còn lại đối với các tài sản kết cấu hạ tầng thủy lợi chưa có thông tin về nguyên giá, giá trị còn lại để giao quản lý tài sản kết cấu hạ tầng.

Thanh tra Chính phủ kết luận Bộ NN&PTNT thành lập Công ty TNHH MTV khai thác thủy lợi Cửa Đạt và Công ty TNHH MTV khai thác thủy lợi Tả Trạch với 100% vốn nhà nước, giao tài sản kết cấu hạ tầng thủy lợi (hồ Cửa Đạt, Tả Trạch) cho doanh nghiệp quản lý và tính thành vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Nhưng theo thanh tra, đây là doanh nghiệp công ích nên phát sinh những bất cập, khó khăn cho hoạt động của doanh nghiệp theo Luật Doanh nghiệp, Luật Quản lý.

Đến thời điểm thanh tra còn 10 tỉnh phải sắp xếp doanh nghiệp khai thác thủy lợi để đảm bảo mỗi tỉnh chỉ thành lập tối đa một Công ty TNHH MTV khai thác công trình thủy lợi 100% vốn nhà nước (Bắc Giang, Bắc Ninh, Thái Bình, Hà Tĩnh, Quảng Ninh, Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Thanh Hóa, Nghệ An). Thanh tra đánh giá việc này thực hiện không đúng quyết định của Thủ tướng, ảnh hưởng đến việc giao tài sản và khai thác công trình thủy lợi.

Việc Bộ NN&PTNT giao Ban 3 và Ban 5 (đơn vị thuộc Bộ) thực hiện khai thác công trình Hồ chứa nước Cửa Đạt và Tả Trạch; 13 tỉnh giao cho các đơn vị sự nghiệp khai thác công trình thủy lợi, thực hiện không đúng Luật Thủy lợi.

Bộ này phê duyệt cấp kinh phí bảo trì tài sản kết cấu hạ tầng thủy lợi đối với tài sản kết cấu hạ tầng thủy lợi đã tính thành phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp với số tiền trên 533 tỷ đồng là không đúng quy định.

Từ năm 2018-2023, các cơ quan thuộc Bộ NN&PTNT tiến hành 34 cuộc thanh tra, kiểm tra; Cục Thủy lợi ban hành 20 quyết định xử phạt hành chính với tổng số tiền trên 1,7 tỷ đồng. Tuy nhiên, theo Thanh tra Chính phủ, một số tồn tại, vi phạm trong công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực thủy lợi nêu trên chưa được phát hiện, xử lý kịp thời.