Hạn chế quyền lập hội vì lý do quốc phòng an ninh

6 tổ chức chính trị - xã hội đứng “ngoài cuộc”

Đại diện cho cơ quan chủ trì soạn thảo luật, xây dựng tờ trình đưa ra UB Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Nội vụ Nguyễn Thái Bình nêu nguyên tắc cơ bản nhất khi làm luật, quyền lập hội là một trong các quyền cơ bản của công dân đã được Hiến pháp ghi nhận.

Bộ trưởng Nội vụ cho biết, tính đến tháng 12/2014 cả nước có 52.565 hội (483 hội hoạt động phạm vi cả nước và 52.082 hội hoạt động phạm vi địa phương), trong đó có 8.792 hội có tính chất đặc thù.

Theo cơ quan thẩm tra - UB Pháp luật của Quốc hội - đây là những biểu hiện tích cực của quá trình dân chủ hóa xã hội và vai trò làm chủ của nhân dân được thể hiện trực tiếp trong tiến trình phát triển đất nước và hội nhập quốc tế.

Tờ trình của Chính phủ cũng nêu rõ, việc xây dựng Luật Về hội để thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng và cụ thể hóa quy định của Hiến pháp 2013, bảo đảm thực hiện quyền lập hội của công dân, phát huy vai trò của hội và tăng cường hiệu lực quản lý của Nhà nước đối với hội là cần thiết.

Cụ thể theo dự thảo luật, quyền lập hội của công dân, pháp nhân Việt Nam gồm: Quyền tham gia ban vận động thành lập hội; quyền tham gia thành lập hội; quyền gia nhập hội, quyền tham gia hoạt động của hội, quyền tham gia điều hành hoạt động của hội và quyền ra khỏi hội theo quy định của điều lệ hội. Công dân, pháp nhân Việt Nam thực hiện quyền lập hội theo quy định của luật này và quy định của pháp luật có liên quan. Công dân, pháp nhân Việt Nam thực hiện quyền lập hội không được xâm phạm lợi ích quốc gia, dân tộc; quyền và lợi ích hợp pháp của người khác.

Tuy nhiên, dự thảo luật cũng quy định công dân, pháp nhân Việt Nam bị hạn chế quyền lập hội trong nhiều trường hợp.

Trước hết, cơ quan soạn thảo đề xuất không cho lập hội vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng.

Cá nhân bị mất quyền công dân hoặc bị hạn chế quyền công dân theo quy định của pháp luật; mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức, khả năng điều khiển hành vi của mình; đang bị truy cứu trách nhiệm hoặc đang chấp hành các hình phạt theo quy định của Bộ luật Hình sự; bị kết án nhưng chưa được xóa án tích không được đứng ra lập hội.

Pháp nhân Việt Nam đang trong quá trình xem xét phá sản, giải thể, hợp nhất, sáp nhập, chia, tách, tạm đình chỉ hoạt động theo quy định của pháp luật cũng bị hạn chế quyền thành lập hội.

Thẩm tra dự luật, Chủ nhiệm UB Pháp luật Phan Trung Lý nhất trí với những quan điểm, yêu cầu xây dựng dự án luật được nêu trong tờ trình của Chính phủ và cho rằng, những nội dung quy định trong luật, một mặt phải bảo đảm cho công dân thực hiện quyền lập hội của mình, phát huy tính tự nguyện, tự quản, tự chịu trách nhiệm của các hội, nhất là tự chủ về tài chính, hạn chế tối đa sự bao cấp, trông chờ vào sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, tránh xu hướng “hành chính hóa” tổ chức và hoạt động của hội, đồng thời bảo đảm sự quản lý của Nhà nước.

Cơ quan thẩm tra cũng đồng ý với quan điểm đề xuất là luật này không áp dụng với các tổ chức chính trị - xã hội như Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Công đoàn Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam.

Người nước ngoài có được lập hội?

Một trong các vấn đề lớn Chính phủ tách riêng để xin ý kiến là phạm vi điều chỉnh của dự án luật, trong đó có việc người nước ngoài sinh sống và làm việc hợp pháp tại Việt Nam tham gia hội.

Bộ trưởng Nguyễn Thái Bình cho biết hiện vấn còn có hai loại ý kiến về vấn đề này. Loại thứ nhất đề nghị người nước ngoài sinh sống và làm việc hợp pháp tại Việt Nam được tham gia hội trong một số trường hợp theo quy định của Chính phủ.

Loại ý kiến thứ hai cho rằng, Hiến pháp quy định công dân Việt Nam mới có quyền lập hội trên lãnh thổ Việt Nam, theo đó không quy định việc tham gia hội của người nước ngoài trong dự thảo luật.

Chính phủ đề nghị thực hiện theo loại ý kiến thứ nhất.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước đặt câu hỏi, từ khi có Hiến pháp 1946 đến nay, thực tế việc lập hội, tham gia hội ở ta liên quan đến nước ngoài như thế nào so với tinh thần cương lĩnh, văn kiện của Đảng đã khẳng định Việt Nam chủ động hội nhập sâu với cộng đồng thế giới, điều này sẽ thể hiện trong luật ra sao?.

Câu trả lời của Bộ trưởng Nội vụ là hiện tại người nước ngoài không được lập hội tại Việt Nam. “Đây là vấn đề rất phức tạp, nhạy cảm, chúng tôi đề nghị giao Chính phủ quy định để nó phù hợp với từng thời điểm” – ông Bình trình bày.

Phó Chủ nhiệm UB Tư pháp Nguyễn Đình Quyền bình luận thêm, xây dựng nhà nước pháp quyền thì không có lý gì cấm người nước ngoài tham gia hội, nhưng có cho họ thành lập hội không thì cần hết sức cân nhắc.

Phó Chủ tịch Liên hiệp Các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam Nghiêm Vũ Khải đề nghị quy định linh hoạt hơn, tạo điều kiện cho người nước ngoài thành lập hội trên cơ sở chịu sự quản lý của pháp luật Việt Nam. Còn người nước ngoài tham gia hội của Việt Nam thì không nhất thiết có đầy đủ các quyền như hội viên người Việt.

P.Thảo